Parkrand in Amsterdam Geuzenveld door MVRDV
22 juni 2007
Tuinstad in bloei
Opvallend grote bloempotten sieren de fraaie buitenkamers in het woonblok Parkrand. De buitenkamers bieden een royaal doorzicht en verbinden het park met de stad. Vrijwel iedere woning heeft voeling met het groen in de tuinstad, die nu verrijkt is met een sterk concept van MVRDV.
Parkrand zet de wereld op zijn kop. Het expressieve woonblok zuigt het gerenoveerde Eendrachtspark als het ware via grote gaten naar binnen. Enorme bloempotten met bomen brengen de tuinstad in Parkrand tot leven. De binnentuinen in het blok zijn het voorportaal van het park. Tegelijkertijd zetten de ontwerpers juist de woonkamer buiten: de royale buitenkamers voor gemeenschappelijk gebruik zijn zeer huiselijk ingericht als zitkamer, eetkamer en speelkamer. Deze prikkelende omkering geeft het gebouw een verleidelijke uitstraling. Tuin en stad zijn letterlijk met elkaar verbonden in één gebouw. Bijna tien jaar geleden is MVRDV begonnen aan een stedenbouwkundig raamplan voor deze locatie. Bijzonder aan de herontwikkeling van Geuzenveld is dat het Algemeen Uitbreidingsplan (AUP) uit 1934 van Van Eesteren nog steeds van kracht is. Dat betekent onder andere dat de bouwhoogte is beperkt door een vastgestelde belemmeringshoek ten opzichte van de omliggende bebouwing en in dit geval niet hoger mocht zijn dan 11 lagen. Een belangrijke eis van de opdrachtgevers was het terugbouwen van meer woningen dan in de drie gesloopte flats zaten, met gemiddeld een groter woonoppervlak en met deels gebouwd parkeren. Behalve deze verdichting was het zichtbaar verbeteren van de relatie met het Eendrachtspark van belang. Deze tegenstrijdige eisen daagden architect Jacob van Rijs van MVRDV uit om een fors gebouw neer te zetten, dat als een landhuis aansluit op het park maar het niet overstemt. Met de bouw van vijf gekoppelde woontorens is in de traditie van de tuinsteden zoveel mogelijk licht, lucht en ruimte gecreëerd. Door de woningen slim te groeperen in de torens zijn er veel hoekwoningen met aan twee of drie zijden ramen en balkons. Een groot deel van de woningen heeft direct zicht op het park. Vanuit de overige woningen is via doorkijkjes voeling met het groen in de wijk.
Grafisch beeld
De basisvorm van de vijf verbonden torens vloeit voort uit de gewenste openheid naar het park en levert bovendien een spannend lijnenspel op. Veertig meter lange bruggen verbinden de torens op een hoog niveau op spectaculaire wijze. De strenge kleurstelling levert een sterk grafisch beeld op door het nadrukkelijke contrast tussen de ruwe, basaltkleurige buitengevels langs de contour van het blok en de gladde witte binnengevels. Ritmisch verspringende balkons langs drie buitengevels benadrukken de plastiek en dragen functioneel bij aan het buiten wonen in de stad. Van Rijs beschouwt het ontwerp als een opvolger van de Wozoco’s in Osdorp, waar eveneens sprake was van verdichting binnen bestaande structuren. Parkrand biedt echter veel meer variatie in woningtypes: van de 223 woningen zijn er 30 in de sociale huursector en 193 in de vrije sector ontwikkeld. In totaal zijn er 23 verschillende woningtypen met oppervlakken van 87 tot 132 vierkante meter. In diverse portieken zijn op wens van Het Oosten sociale en vrije sectorwoningen gemengd. Op de begane grond zijn enkele bedrijfsruimten ingevoegd. Het bouwblok staat op een half verdiepte parkeerkelder met 80 parkeerplaatsen. De woningen in de twee toplagen zijn vrijwel allemaal maisonnettes, die tegenover elkaar liggen als in een hofje, waar je overigens nog leuk onderdoor kunt kijken! In de topwoningen zijn vanaf ongeveer een meter van de gevel de verdiepingshoge spanten te zien, die de brug dragen.
Buitenkamers
Door de ruimtelijke organisatie van torens op een plateau zijn grote kamers in de buitenlucht ontstaan. De buitenkamers zijn vrij toegankelijk voor de bewoners en zijn rondom voorzien van drie meter hoge glazen schermen. Kroonluchters, bloempotten en buitenmeubels kleden de supergrote woonkamer, eetkamer en speelkamer aan. Het interieur van de buitenkamers is ontworpen door Richard Hutten naar het idee van een ‘huis-in-een-huis’. Iedere kamer heeft een eigen vloerbedekking (bijvoorbeeld kunstgras in de speelkamer) en verlichting. Lichtgevende olifanten, bankjes, speciaal ontworpen glijbanen en poefs verhogen de aantrekkelijkheid. Bijna elke woning heeft vrij gemakkelijk toegang tot de buitenkamers. Zo zijn de woningen op de begane grond voorzien van speciale buitentrappen. Feesten en partijen zijn toegestaan, mits men zich aan de huisregels houdt. Het valt te prijzen dat de opdrachtgever tot het eind toe de budgetten voor een hoogwaardige afwerking van de drie kamers heeft gehandhaafd. Deze toevoeging is essentieel voor het project. Er gaat een optimistisch beeld van uit; hopelijk gaan de gebruikers er met respect mee om. Daar zal de huismeester in elk geval wel op toezien.
Geglazuurd behang
Om de huiselijkheid in de buitenkamers te verhogen heeft Van Rijs de gevels voorzien van patroonbehang. Niet van papier, maar door in het geglazuurde metselwerk een ruitpatroon aan te brengen met een romantisch effect. De basis voor het metselwerk is een vierkante baksteen in het Duitse klinkerformaat. Deze stenen zijn handmatig geglazuurd door Tichelaar in Makkum. Hierdoor ontstaan in het glazuur kleine oneffenheden met levendige reflecties. Het ruitpatroon is uitgevoerd in een steen die niet volledig, maar druppelvormig is geglazuurd, als het schild van een schildpad. De reflectie is anders dan van de volgeglazuurde stenen waardoor het ruitpatroon zich op subtiele wijze aftekent in de gevels. Voor Tichelaar legde deze uitzonderlijke opdracht veel beslag op de capaciteit: negen maanden vóór de start van het metselwerk is het bedrijf begonnen met het glazuren. In het metselwerk zijn de portiekaanduidingen opgenomen. Met zwart geglazuurde stenen zijn de letters V,W,X,Y en Z naar ontwerp van Thonik op een fraaie wijze in de gevels gemetseld.
Tussen enkele torens die vrij dicht bij elkaar staan en tussen de bruggen was behoefte aan een akoestisch absorberende steen. Dit metselwerk is uitgevoerd door de stenen op hun kant te verwerken, met de gaten naar buiten. Onder het buitenplafond bleek metselwerk te duur en te zwaar voor de brug. Vandaar dat hier, geheel in de Hollandse huiskamertraditie, is gekozen voor een stucplafond. In de gladde witte gevel zijn enkele woningen met ramen onder de brug, maar deze hebben toch voldoende daglicht door extra ramen en de reflectie van het licht via de witte gevels. Langs de balkons in de buitengevels zijn uitermate transparante afscheidingen toegepast van glas zonder balusters, waardoor de beschaduwing van de gevel door de balkons beperkt blijft. Een glazenwasserinstallatie is bespaard door alle bewegende delen uit te voeren als draaikiepdeuren en te zorgen dat alle ramen van binnenuit te reinigen zijn.
Modernisering van de tuinstad
Het benutten van de buitenruimte als belangrijk onderdeel van het woonklimaat is bij Parkrand groots aangepakt. Daarmee wordt voortgeborduurd op het wezen van de tuinstad. Waar voorheen de woningen echter kleine balkons en vaak onherbergzame collectieve groenvoorzieningen hadden, heeft Parkrand volwaardige balkons en originele collectieve binnentuinen annex buitenkamers. Volgens Van Rijs kan je best forse ingrepen in de tuinstad doen zonder de structuur van de tuinstad aan te tasten. ‘Uiteindelijk wordt het daar veel rijker van. Bij Parkrand hebben we vanaf het stedenbouwkundige niveau tot in het detail er consequent een bepaalde logica ingebracht. De combinatie van de verschillende schaalniveaus vind ik interessant. Het is niet alleen scherp gedetailleerd, maar het heeft ook een stedenbouwkundige uitstraling die werkt,’ aldus Van Rijs.