Transformatie ABN-AMRO bankgebouw van Arthur Staal
Vandaag, 00:00
Het project betreft de transformatie en optopping van een gebouw, oorspronkelijk in 1972 ontworpen als kleinschalig bankfiliaal aan het Haarlemmerplein, tot een winkelruimte en zeven appartementen. In 2018 wonnen Ana Rocha Architecture en HP Architecten gezamenlijk de architectenselectie die werd uitgeschreven door de opdrachtgever AHAM. De herbestemmingsopgave werd in samenwerking met de Gemeente Amsterdam geformuleerd, nadat de Commissie Aanwijzing Monumenten het hoekgebouw, ontworpen door architect Arthur Staal, als gemeentelijk monument had voorgesteld. Vanwege de typologische waarde speelt dit gebouw een belangrijke rol in het oeuvre van Staal.
Bij de aanpak van dit project stelden we ons twee doelen: ten eerste het restaureren van het bestaande gebouw en het terugbrengen van gevelelementen uit het oorspronkelijke ontwerp, met speciale aandacht voor duurzaamheid. Ten tweede voerden we architectonisch onderzoek uit naar het werk van Staal, waarbij we ons de vraag stelden: hoe zou Staal zijn eigen gebouw hebben opgetopt? Hoewel de meeste onderdelen van het gebouw vanaf de jaren ’80 werden (de eerste aanpassing werd nog door A Staal in 85 uitgevoerd) vervangen, stond de oorspronkelijke vormentaal nog overeind. Dit bood ons de kans om met respect voor het verleden, een hedendaagse benadering van de transformatie te realiseren.
De optopping werd ontworpen als een bekroning die een gelijkwaardige dialoog aangaat met het oude gebouw, vergelijkbaar met een ballet tussen twee dansers die niet zonder elkaar kunnen. Het proces was een zoektocht waarbij grondige analyse, scherp oog voor detail, intuïtief ontwerp en intensieve samenwerking centraal stonden. De samenwerking tussen Ana (ARA) en Pelle (HP) was al bewezen in hun gezamenlijke werk met toekomstige architecten, en dit versterkte het vertrouwen in het ontwerp.
Stap voor stap werd draagvlak gezocht voor onze ontwerpuitgangspunten, waarbij we samenwerkten met verschillende disciplines, waaronder Stedenbouw, M&A en de Welstandcommissie van de Gemeente Amsterdam. Door het ontwikkelen van varianten en argumenten ontstond het vertrouwen dat de optopping een succesvolle toevoeging zou zijn. Dit resulteerde in een speelse vormentaal voor de gevel, met ruimtelijke gevelopeningen die bijzondere zichtlijnen naar de stad en omliggende gebouwen bieden.
Het renoveren van een monument uit de jaren ’70 was een nieuwe uitdaging voor ons. De oorspronkelijke detaillering van het gebouw, met daktrimloze baksteenvlakken, vroeg om een innovatieve oplossing voor de optopping. We werkten met minerale steenstrips om de uitstraling van het bestaande gebouw te behouden, en besteedden veel aandacht aan de gevelplasticiteit. Het vertalen van de oorspronkelijke esthetiek naar moderne technische normen, zoals ventilatieroosters en het harmonicaraam, was een belangrijk onderdeel van dit proces.
Wat betreft duurzaamheid was het behouden van dit gebouw essentieel, omdat hergebruik altijd een hogere waarde heeft. Het terugbrengen van de oorspronkelijke uitstraling was voor ons een belangrijke leidraad. Veel gebouwen uit de jaren '70 worden vaak verminkt bij pogingen tot verduurzaming, maar wij waren vastbesloten om dit te voorkomen. Alleen de baksteen en het natuursteen waren nog authentiek, maar we werden uitgedaagd om met esthetisch gevoel en technische expertise een balans te vinden tussen transformatie en energiebesparing.
Dit ontwerp sluit perfect aan bij de maatschappelijke tendens om meer gebouwen in Amsterdam op te toppen en kantoorpanden om te bouwen tot woningen. Het behoud van goed ontworpen gebouwen uit de jaren ’70 vraagt echter om aandacht en durf. De vele reacties op sociale media bevestigen de behoefte aan zulke herbestemmingen. Het gebouw, dat voorheen werd gezien als een stukje stedelijke erfenis dat men liever zou vergeten, wordt nu als een waardevolle aanwinst voor de stad gezien.
De fysieke impact van de transformatie is groot. Het gebouw heeft nu een gelaagde verschijning die de stedelijke hoek een nieuwe impuls geeft. De optopping heeft een uitgesproken vormentaal, maar is tegelijkertijd bescheiden in zijn verschijning, waardoor de harmonie met het oorspronkelijke bankfiliaal behouden blijft. De woningen bieden een vernieuwd uitzicht op de stad en maken optimaal gebruik van de indeling, wat de relatie tussen de bewoners en hun omgeving versterkt.