Ontwerpaanpak OD205 voor revitaliseren bedrijventerreinen

13 oktober 2023, 12:32

Bij de nieuwe aanpak van OD205 wordt het zogenaamde abiotische systeem – water en bodem – als vertrekpunt gebruikt. Zo kunnen regeneratieve capaciteiten van de bodem benut worden om bestaande terreinen te transformeren in toekomstbestendige en gezonde werkomgevingen. Water en bodem, de kwaliteiten en kenmerken van de ondergrond, worden dus sturend bij de noodzakelijke veranderingen bovengronds.

De aanpak moet leiden tot terreinen met meer biodiversiteit en die klimaat adaptief, duurzaam en veerkrachtig zijn. OD205 voorziet zo bovendien een veel duidelijker en vooral gebiedseigen signatuur van deze doorgaans eenvormige gebieden.

Verstoorde relatie
Want ongeacht de locatie van bedrijventerreinen lijdt hun kwaliteit veelal onder het bleke of impliciete karakter ervan. Dat komt, volgens het bureau, door de verstoorde relatie met de ondergrond. Door het afdekken daarvan met een dik pakket bouwzand ontstaat een neutrale conditie. Daarop volgt vervolgens een pragmatische inrichting met (mono)functionele bebouwing, veel verhard terrein en een doelmatige ontsluiting.

Deze aanpak, voortkomend uit het maakbaarheidsdenken, leverde ons talloze, generieke en gebiedsvreemde werkomgevingen op die bovendien sterk versteend zijn. En dat terwijl de ondergrond juist zoveel meer variatie kent.

Kwetsbare locaties
Het overgrote deel van bestaande bedrijventerreinen is qua inrichting sterk versteend en ontkoppeld van de potentiële, gevarieerde kwaliteiten van de ondergrond. Minder dan 1 procent is ingericht als groenblauwe structuur. Het maakt bedrijventerreinen tot kwetsbare werklocaties. Bedrijventerreinen beslaan bovendien iets meer dan 27 procent van het totale bebouwde oppervlak in Nederland. Het gaat dus om een aanzienlijke opgave.

Die condities op veel terreinen zorgen ook voor hittestress, wateroverlast of juist droogte. Judit Gaasbeek Janzen van OD205 concretiseert het verder: ‘bestaande bedrijventerreinen vormen bovendien vaak een barrière voor groenblauwe netwerken tussen stad en land en hebben een lage verblijfskwaliteit. Dat heeft ook economisch impact.’

Bovengrond leidend
Het plan van OD205 is ook ontstaan in de wetenschap dat veel bestaande bedrijventerreinen in ons land aan herstructurering toe zijn. Gebouwen en infrastructuur zijn vaak verouderd. Daarbij vragen de energietransitie en maatregelen tegen de klimaatcrisis om extra ruimte. Die herstructurering wordt nu, naar de mening van OD205, onvoldoende integraal of systemisch aangepakt. Als er al sprake is van duurzaamheidseisen dan is daarbij de bovengrond vaak leidend. Stenen maken plaats voor beplanting, bermen worden met bloemen ingezaaid en daken vergroenen.

Er wordt bij al die goedbedoelde inspanningen echter voorbijgegaan aan het effect op én de relatie van die veranderingen tot het abiotische systeem. Gaasbeek Janzen: ‘dat maakt deze ingrepen tot symptoombestrijding, vaak op kavel- en bedrijfsniveau. Vanuit ondernemersperspectief misschien logisch, maar ook een gemiste kans.’

Wel of geen groendak
Hoe het doelmatiger en effectiever kan blijkt, bijvoorbeeld, uit een betere afweging van de aanleg van groendaken. Volgens OD205 wordt uit een koppeling aan het bestaande grondtype duidelijk of een groendak zin heeft. In gebieden met klei en veen, waar regenwater minder snel wegvloeit, kan een groendak helpen het overtollige water op te vangen, te laten verdampen en gedoseerd af te geven aan de bodem.

Bij hoge zandgronden zijn deze daken juist minder aan te bevelen. Deze gebieden kampen vaak met watertekorten en een dalend grondwaterpeil. Regenwater dient daar dus juist niet vastgehouden te worden met groene daken.

Maatwerk
Het voorbeeld toont aan dat er een systeemtransitie nodig is bij het revitaliseren van bestaande bedrijventerreinen. Gaasbeek Janzen stelt dat deze specifieke herstructurering van werklocatie echt om maatwerk vraagt. De lokale karakteristieken van de ondergrond moeten leidend worden.
Het betekent voor de gebruikers bovendien een perspectief op een duurzaam en veerkrachtig terrein, dat biodivers en klimaatadaptief is én dat een gebiedseigen, groene signatuur heeft.

Ontwerpend onderzoek
OD205 ontwikkelde door ontwerpend onderzoek een praktijkgerichte ontwerpaanpak voor transities op maat. Die aanpak kan, volgens het bureau, gebruikt worden als leidraad bij herstructureringen van bedrijventerreinen. Mogelijke ingrepen worden zo steeds gekoppeld aan de drie hoofdbodemtypes in Nederland: klei, veen en zand. Naast een betere conditie van werkomgevingen helpt deze afstemming ook om de bodem zelf weer gezonder te maken. Zowel de boven- als ondergrond profiteren dus en vormen in harmonie een toekomstbestendige en vitale combinatie.

Op de website van OD205 is verder te lezen hoe het abiotische systeem kan bijdragen om bestaande bedrijventerreinen te transformeren naar gezonde werkomgevingen.

Trefwoorden

transformatie gebieden bedrijventerreinen bodemonderzoek veerkrachtige stad stimuleringsfonds creatieve industrie od205

1	Brug door West 8 verbindt stadshart Den Helder met Willemsoord donderdag, 14 augustus
2	Architectenweb Sportzomer: Mark Hereijgers hervond zichzelf na jarenlang obsessief sporten maandag, 11 augustus
3	Architectenweb Sportzomer: roeien brengt Indira van ’t Klooster in contact met de omgeving woensdag, 13 augustus
4	Nieuwe Instituut verwerft archief Aldo en Hannie van Eyck dinsdag, 12 augustus
5	In beeld: Folly Art Norg 2025 vrijdag, 15 augustus

Gerelateerde nieuwsberichten

OD205 ontwikkelt toekomstperspectief voor agrarisch productielandschap

13 juni 2023

Kabinet: komende decennia meer fysieke ruimte voor bedrijven

16 oktober 2023

Judit Gaasbeek Janzen treedt toe tot directie OD205

3 februari

Provincie Utrecht pakt verouderde bedrijventerreinen aan

7 juni 2023

Studie: bedrijven kunnen CO2-uitstoot fors verlagen in energiehub

30 oktober 2023

CBS: vorig jaar veel minder kantoren omgebouwd tot woning

6 november 2023

Green Deal in Waalwijk om bedrijven en bedrijventerreinen flink te verduurzamen

7 december 2022

Plastica Groep

Behoefte aan bedrijventerreinen Noord-Brabant groter dan gedacht

4 oktober 2022

Adviesraad regering: bedrijventerreinen verduurzamen nauwelijks

1 november 2023

Festival STAD strijkt voor derde editie neer in Zwolle

11 januari 2024

Studie: grote stad wordt minder aantrekkelijk voor creatieve industrie

24 januari 2024

Toon alles

Andere nieuwsberichten

In beeld: Folly Art Norg 2025

15 augustus, 11:31

De Drentse folly-expositie bestaat dit keer uit twintig bouwwerken langs een route door het Norger esdorpenlandschap, plus een 21e extra folly die is neergezet in het informatiepunt aan de Dorpshuisstraat.

Brug door West 8 verbindt stadshart Den Helder met Willemsoord

14 augustus, 9:18

Eind juli is in Den Helder de door West 8 ontworpen Nieuwe Brug geopend. De brug voor fietsers en voetgangers vormt een belangrijke schakel in de verbinding tussen de stad en de voormalige scheepswerf Willemsoord.

Architectenweb Sportzomer: roeien brengt Indira van ’t Klooster in contact met de omgeving

13 augustus, 9:16

Architectenweb interviewt deze zomer architecten die naast hun werk fanatiek sporten of een bijzondere sport beoefenen. In de tiende aflevering spreken we met Indira van ’t Klooster, die naast haar werk als directeur van Arcam roeit.

Nieuwe Instituut verwerft archief Aldo en Hannie van Eyck

12 augustus, 9:22

Tot het materiaal dat is toegevoegd aan de Rijkscollectie voor Nederlandse Architectuur en Stedenbouw behoren 23 maquettes van werken als het Burgerweeshuis in Amsterdam, de Pastoor van Arskerk in Den Haag en het Sonsbeekpaviljoen in Arnhem.