Daniel Libeskind, Polderland Garden of Love and Fire, in Almere

Land Art Live, omslag

Land Art Live, spread

Land Art Live, spread met deel interview Floris Alkemade

Marinus Boezem, De Groene Kathedraal, in Almere

Moniek Toebosch, Engelen Angels FM 98.0, op de Houtribdijk

Paul de Kort, PIER+HORIZON in Kraggenburg

Robert Morris, Observatorium, bij Lelystad

Boek: Land Art Live, over de bijzondere Flevoland-collectie

23 februari 2021, 12:56

Tien permanente land art-werken uit de zogenoemde Flevoland-collectie en zeven gerelateerde performances zijn uitgebreid in woord en beeld gedocumenteerd in ‘Land Art Live’ . Martine van Kampen en Mariska van den Berg gaan in het boek bovendien met artikelen en interviews in op verleden, heden en toekomst van de collectie.

Rond 1969-1970 trok een aantal Amerikaanse kunstenaars uit onvrede met het kunst-establishment er letterlijk op uit en begon het weidse landschap als materiaal te gebruiken. Die acties wekten ook in Nederland interesse en ruimte voor dergelijke werken kon hier vooral worden gevonden in de vers aangewonnen Flevopolder.

Een aantal van die Amerikaanse land art-pioniers, waaronder Robert Smithson en Robert Morris, heeft ook in Nederland werken gemaakt. Echter, de ontstaanssituatie is hier heel anders, legt kunsthistoricus Anja Novak goed uit aan Martine van Kampen in het boek ‘Land Art Live’; alleen al omdat Nederland een sterke traditie kent in vormgeving van het landschap en veel land art-werken hier in opdracht zijn gemaakt. Dat geldt ook voor een ruim aantal werken in de Flevoland-collectie.

Veranderend landschap
De Flevoland-collectie omvat inmiddels tien werken; het vroegste is Observatorium van Morris uit 1977, waarna werken van onder meer Marinus Boezem, Richard Serra, Daniel Libeskind, Piet Slegers en recent RAAAF/Atelier de Lyon en Bob Gramsma volgden. Martine van Kampen en Mariska van den Berg gaan in ‘Land Art Live’ met artikelen en interviews in op het verleden, heden en de toekomst van deze collectie. Ze onderzoeken welke betekenis de landschapswerken hebben en in de toekomst kunnen hebben.

Het verleden wordt compact beschreven met de ontstaansgeschiedenis per werk, maar vooral getoond aan de hand van een schat aan historisch beeldmateriaal. Ook het heden wordt getoond in een fraaie fotoserie van Johannes Schwartz; de foto’s tonen de sporen van tijd en mens in de vorm van graffiti op Morris’ Observatorium of oprukkende windmolens achter Slegers’ Aardzee. Ze nemen bovendien vaak letterlijk het perspectief van de bezoeker in. Over de kunstwerken in relatie tot het verdichtende en misschien verrommelende landschap spreken Van Kampen en Van den Berg met Floris Alkemade.

Verder bevat het boek zeer leesbare en leerzame gesprekken over erfgoedopvattingen en de actualiteit van kunst in de openbare ruimte met onder andere erfgoedspecialist Hester Dibbits en curatoren Dees Linders, Britta Peters en Marijke Lukowicz. Immers, niet alleen het omringende landschap is in de afgelopen 45 jaar veranderd; dat geldt ook de opvattingen over kunst in de openbare ruimte en de maatschappelijke betekenis ervan.

Dat kwam bijvoorbeeld tot uiting in het programma Land Art Live, gestart in 2013, waarbij jongere kunstenaars zoals Melanie Bonajo en Feiko Beckers werd gevraagd om via performances een verbinding te maken met de permanente land art-werken. Ook aan deze performances besteedt het boek in woord en beeld aandacht.

Terug in de tijd
De permanente werken en de performances worden gezamenlijk gepresenteerd vanaf heden teruglopend in de tijd. Enerzijds worden zo die twee benaderingen als gelijkwaardig en een eenheid gebracht; anderzijds kun je zeggen dat de daadwerkelijke (fysieke) collectie zo – in de periode 2017-2013 – een aantal malen wordt doorbroken, wat de overzichtelijkheid niet bevordert.

Daarbij maakt ook de (drukke) vormgeving het verschil tussen de permanente werken en het performance-programma niet heel duidelijk. De keuze om een aantal interviews en een fotoserie halverwege de aftelreeks te plaatsen werkt wat mij betreft eveneens matig.

Inhoudelijk is ‘Land Art Live’ echter een prachtig en compleet werk over de Flevoland-collectie, met – nog maar eens gezegd – goede teksten en een rijkdom aan beeldmateriaal. Wereldwijd is veel land art verdwenen; dat er in Nederland nog een werk bestaat van Morris is bijzonder. Dat in Flevoland zelfs tien werken liggen, staan of weerklinken – waaronder een van de eerste gerealiseerde bouwwerken van Libeskind – maakt de gehele collectie ontegenzeggelijk bijzonder. Het is mooi dat daar nu een goed boek aan is gewijd.

Mariska van den Berg en Martine van Kampen e.a. – Land Art Live. nai010 uitgevers, Rotterdam. Nederlandstalig, 208 blz., 20 x 28 cm, € 29,95.
Er is ook een Engelstalige versie leverbaar.

Trefwoorden

flevoland bob gramsma nai010 uitgevers land art atelier de lyon openbare ruimte raaaf boek kunst daniel libeskind

1	Den Bosch 'pauzeert' aanbesteding voor ontwerp gebiedsontwikkeling Citadelpoort maandag, 17 november
2	Expositie in Kunsthal belicht eerdere toeristische periode Rotterdam dinsdag, 18 november
3	Zelfsluitende Vlotterkering in Steyl vormt tevens 'balkon aan de Maas' dinsdag, 18 november
4	Het streven naar nieuw is ouderwets donderdag, 20 november
5	Kleurrijk atrium vormt hart van nieuw internationaal hoofdkantoor NXP maandag, 17 november

Gerelateerde nieuwsberichten

Landschapskunst als herinnering aan vorming Flevoland

9 oktober 2019

Restauratie land art-werken Sea Level en Aardzee kan starten

13 februari 2024

Deltawerk // is een kunstwerk, een monument en een pleidooi

10 oktober 2018

Zevende landschapskunstwerk Flevoland geopend

17 oktober 2016

Nieuw landschapskunstwerk voor Flevoland

21 februari 2014

Onthulling 25 meter hoog beeld Lelystad

7 september 2010

wUrck wint competitie voor brug in Almere

30 augustus 2018

Landschapskunst en experiment tegelijk

7 juli 2014

Christo wilde omhullen om te laten zien

2 juni 2020

Christo kondigt nieuw groot project aan

28 april 2015

Skyspace van Turrell voor universiteit Houston

16 juli 2012

Britse prijs voor Bunker 599

4 december 2013

Meegolvend licht onder een spoorviaduct

2 februari 2021

Het Palenhuis gekozen als tijdelijk kunstwerk voor Sluisbuurt

7 oktober 2020

Elektriciteitsmast danst tot de vonken eraf vliegen

19 december 2019

Eerste landschapsvisie voor Flevoland vastgesteld

6 april 2021

Jonge natuur in Flevopolder telt minstens 3205 soorten

7 januari 2022

Versterking IJsselmeerdijk gaat 267 miljoen euro kosten

2 mei 2022

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Studio for New Realities brengt binnenspel Plaswijckpark onder gevouwen dak

21 november, 2:00

Het Plaswijckpark in het noorden van Rotterdam biedt voor kinderen allerlei mogelijkheden om buiten te spelen. Voor dagen met minder goed weer is er nu een tweede paviljoen gerealiseerd met mogelijkheden om binnen te spelen.

Space&Matter ontwerpt ingetogen houten paviljoen voor BSO in Zeist

21 november, 9:30

Aan de rand van het dorpscentrum van Zeist, in een door woningen omzoomd binnengebied, ontwerpt Space&Matter een nieuwe buitenschoolse opvang (BSO) en gymzaal.

MoederscheimMoonen Architects benoemt vijf associates

21 november, 9:00

Om de basis van het groeiende bureau richting de toekomst te versterken heeft het nu vijf associates benoemd: Aldo Trim, Boy Hoffs, Maarten de Roij, Mike Pennings en Romano van den Dool.

ECHO Urban Design en RoosRos Architecten winnen tender Machinewerf Vlissingen

20 november, 4:30

ECHO Urban Design en RoosRos Architecten zijn samen met partners Leyten, Fullhouse, depart en Steenvlinder door de gemeente Vlissingen geselecteerd als winnende partner voor de ontwikkeling van locatie de Machinewerf in het Scheldekwartier.

Vervoersregio's Rotterdam, Den Haag en Amsterdam willen miljard extra voor OV

21 november, 11:29

Volgens burgemeester Jan van Zanen van Den Haag is 500 miljoen euro extra nodig "om niet achteruit te gaan door indexering en bezuinigingen". En nog eens 500 miljoen euro is nodig "om het OV mee te laten groeien met het aantal inwoners.

Mogelijke proef zelfrijdende pendelbussen tussen station Hoofddorp en Schiphol Trade Park

20 november, 2:15

De provincie Noord-Holland onderzoekt of het zelfrijdende pendelbussen zonder chauffeur kan laten rijden in de buurt van Schiphol. Als dit qua veiligheid en techniek haalbaar is, wil de provincie in 2027 een proef starten.

Fietsflat bij Amsterdam Centraal wordt na 25 jaar gesloopt

20 november, 1:45

Voor de door VMX Architects ontworpen fietsenstalling is geen nieuwe plek gevonden. Daarom wordt de 'fietsflat' nu gesloopt.

Maastricht grootste stijger op lijst van beste steden om te wonen

20 november, 1:15

Op de ranglijst van de Atlas voor Gemeenten steeg Maastricht de afgelopen tien jaar van de 40e naar de 34e plek. Amsterdam staat stevig op de 1e plek van de lijst.

Minder infraprojecten gaan door na bezuinigingen Prinsjesdag

20 november, 10:40

Minder infrastructuurprojecten kunnen doorgaan door bezuinigingen die met Prinsjesdag zijn doorgevoerd. Dat staat in antwoorden op Kamervragen over de begroting van het Mobiliteitsfonds.

Om malafide grondspeculatie tegen te gaan, overweegt het kabinet een bedenktijd voor kopers van grond

20 november, 9:00

Grondhandelaren splitsen landbouwgrond vaker op in kleine stukjes en verkopen die dan door aan particulieren. De kopers kunnen dan ten onrechte denken dat de gemeente op de grond wil bouwen, terwijl dat niet zo is.

Ga naar het nieuws-archief