Patrick Fransen in Le Meignoux

Het huis van Patrick Fransen in Le Meignoux

Le Meignoux

Le Betoux, Saint Priest

Crocq, La Creuse

Le Meignoux

Offline: Patrick Fransen ervaart pure stilte in Frankrijk

2 augustus 2019, 11:31

De zomermaanden bieden ook voor architecten de mogelijkheid om even te ontsnappen aan het constant bereikbaar moeten zijn. De smartphone van het werk kan uit, het is tijd om de aandacht te verleggen naar totaal andere zaken. In de zomerserie ‘Offline’ vragen we architecten hoe ze hier invulling aan geven. Deel 1: Patrick Fransen, oprichter en directeur van NOAHH | Network Oriented Architecture, vertrekt naar zijn huis in het hart van Frankrijk. “Het is er net alsof je tweehonderd jaar terug in de tijd gaat.”

Tja, deelnemen aan een zomerserie over offline zijn en dan midden in een verhuizing van je bureau zitten. NOAHH zetelt sinds vorige week in gebouw Mediahaven in de Amsterdamse Houthaven, pal naast het kantoor van Rijnboutt en met uitzicht op het eveneens nieuwe onderkomen van MVSA Architects. Fransen heeft zijn verblijf in Frankrijk dit jaar met een week verkort.

Terwijl zijn dochter Laira een muur van een frisse kleur voorziet en NOAHH’s maquettebouwer Daan van Westen voorbereidingen treft om hetzelfde te doen met ‘zijn’ kast, vertelt de architect over het huis dat hij achttien jaar geleden kocht in het gehucht Le Meignoux. Een vlekje dat alleen te vinden is in Google Maps als je stug de ‘verbetersuggesties’ van de zoekmachine negeert.

“We zijn er destijds beland omdat mijn vrouw en ik wilden schuilen voor een enorme regenbui”, zegt Fransen. “Eigenlijk kwamen we niet in dat soort gebieden, we trokken altijd met onze tent op de rug van stad naar stad door Europa. Maar ik kende iemand die er een huis had, architect en docent wijlen Hans Tupker, bij hem konden we mooi opdrogen. We vonden het zo’n mooie plek dat we meteen zeiden: hier gaan we na ons pensioen wonen. Een half jaar later belde Hans al dat er een huis te koop stond.”

The middle of nowhere
De woning bevond zich in goede staat en voor de prijs hoefde Fransen het niet te laten. Toch gaven andere redenen de doorslag. “Het is een prachtige plek. Het huis ligt bovenop een heuvel met uitzicht op een rustig oud landschap in de aanloop van het Centraal Massief. Bovendien is het echt the middle of nowhere. Ik heb er geen buren, zoals in Utrecht waar ik destijds woonde, waardoor je volledig jezelf kunt zijn. In het begin had ik ook nog geen telefoon en er kwam geen post, we hadden zelfs nog geen adres. We waren daar echt weg en konden er zowat tijdloos leven. Je wist dan gewoon niet meer wat voor dag het nu was.”

Le Meignoux ligt in La Creuse, een departement ten noorden van Limoges en Clermont-Ferrand dat tot de dunstbevolkte gebieden van Frankrijk behoort. “Het is er net alsof je tweehonderd jaar terug in de tijd gaat, alsof Napoleon nog maar pas vertrokken is. Je hebt er geen straatverlichting en er zijn daar op het platteland sinds de negentiende eeuw geen huizen bijgebouwd. Eigenlijk getuigen alleen de onder Pompidou geasfalteerde wegen van moderniteit. Ik vind dat tijdreisgevoel enorm fascinerend, het idee dat je in je drukke bestaan wormgaten hebt waarin je zomaar in de tijd van je overgrootmoeder kunt belanden.”

Ook de geest verandert mee, merkt Fransen. “Je gaat er ineens dingen ervaren die je normaal niet opvallen, zoals het ritme van de dieren. Vogels, vlinders, salamanders, hagedissen; je kunt ze gaan volgen, omdat je ze beter hoort en ziet. Dan ben ik bijvoorbeeld blij dat ik voor het eerst weer een zwaluw zie en denk ik: wat zijn ze vroeg dit jaar. Of juist andersom, als de eerste meikevers pas op 8 mei verschijnen, in plaats van 1 mei. Dan ga ik me die week nog zorgen maken ook.”

Stil en donker
In Nederland woont Fransen tegenwoordig buiten de stad, maar zo stil en donker als in Le Meignoux wordt het er nooit. “Het is er niet een beetje stil of donker, nee, het is er extreem stil en donker. Het enige licht dat je ’s nachts hebt, komt van de maan of de sterren. Maar als het bewolkt is of de maan is er niet, zie je letterlijk geen hand voor ogen. Je wordt volledig teruggeworpen op je zintuigen. Dat maakt je ook veel gevoeliger voor kleine geluiden en andere dingen die je anders niet opmerkt.”

Niet zo lang geleden was er sprake van dat er windmolens zouden komen in het gebied. Dat leek de inwoners bepaald geen goed idee. “Men denkt; zet die windmolens daar maar neer, want er woont toch bijna niemand. Je kunt zo’n ding echter in een straal van veertig kilometer of nog verder zien. Ook als het donker is, dankzij de knipperende lamp. Het hele napoleontische landschap gaat ermee verloren en dat doet hier veel pijn. Alsof je ergens een snee in zet, iets wat er niet hoort.”

Het is echter de vraag hoeveel bewoners er straks over zullen blijven. Al sinds de jonge mannen uit het gebied in beide wereldoorlogen naar het front werden gestuurd, loopt La Creuse leeg. Voor jongeren valt er in een van de armste streken van Frankrijk niet veel meer te halen, dus vertrekken zij. Met hen verdwijnen ook voorzieningen als de bakker om de hoek en, nog erger, het perspectief op een gezonde toekomst voor een van de armste streken van Frankrijk. “Als je hier zoals ik om de zoveel tijd komt, dan zie je dat het achteruit gaat. Mensen praten ook vooral over vroeger, toen er hier nog grote families woonden. Ze hebben het zelfs nog over de oorlog”, zegt Fransen.

Boek
De architect heeft een boek geschreven over Le Meignoux en zijn inwoners, getiteld ‘23’ (naar het departementsnummer van La Creuse). Hij beschrijft daarin onder meer het door de ongemakken van ouderdom getekende bestaan van zijn dorpsgenoten. In het laatste hoofdstuk overlijdt Fransens enige buurman Christian, ook de andere oorspronkelijke inwoners vallen langzaamaan weg. Hoe ziet Fransen de toekomst van het gehucht? “Ik denk dat de hele streek geleidelijk wat meer zal transformeren in natuur, al geloof ik ook dat het een circulair proces is. Hoe lang het ook mag duren, er komt vast weer een tijd dat de zaken andersom liggen. Tegelijkertijd kun je jezelf ook afvragen hoe erg het is als een dorp verdwijnt en het gebied weer wordt zoals het ooit moet zijn geweest.”

Zelf is Fransen voorlopig niet van plan om te vertrekken, al kun je zijn verblijf al daar moeilijk nog als geheel ‘offline’ bestempelen. “Als een van de laatste gebieden in Frankrijk is ook daar de verbinding beter geworden. Nu moet ik ineens mijn bureau sluiten als ik onbereikbaar wil zijn, anders gaat alles gewoon door. Mijn mail check ik toch wel, dat kan ik niet nalaten. En ik heb een eigen bedrijf, dus ik kan er niet helemaal aan ontsnappen. Ik vind het ook niet erg om daar een beetje met werk bezig te zijn, maar wel op momenten dat het mij uitkomt. Niet dat ik de rozen sta te snoeien en telefoon krijg met de vraag of ik even naar een bepaalde tekening wil kijken.”

Trefwoorden

noahh offline frankrijk zomerserie patrick fransen

1	Buikslotermeerplein in Amsterdam-Noord krijgt zeventig meter hoge woontoren woensdag, 22 oktober
2	Studio Ard Hoksbergen herkent en vertaalt wensen van Xplore Agora donderdag, 23 oktober
3	Bouw van The Circle op plek café De Omval gaat van start donderdag, 23 oktober
4	De Louise van De Zwarte Hond combineert sociale woningbouw met kwaliteit en duurzaamheid maandag, 20 oktober
5	Nieuw woongebouw op plek befaamde elektronicazaak Rotterdam-Noord maandag, 20 oktober

Gerelateerde nieuwsberichten

Meld je aan voor de Architectenweb zomerserie ‘Offline’

5 juli 2019

Terugblik zomerserie En route

4 september 2017

Loes Thijssen aangesteld als associate partner bij NOAHH

12 april 2019

Bouw OCC Den Haag halverwege

8 april 2019

NOAHH ontwerpt nieuw Theater aan de Parade

15 maart 2019

Offline: Daan Bruggink zoekt (steeds) de balans

12 augustus 2019

NOAHH ontwerpt nieuw zwemcomplex in Veldhoven

11 oktober 2019

Groen licht voor definitief ontwerp Theater aan de Parade

2 juni 2020

Multifunctioneel centrum en brede school Rockanje in gebruik genomen

3 juli 2020

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Loer Architecten, Fletts en Kleurrijk Wonen zetten volgende stap in sociale woningbouw in hout

24 oktober, 4:02

Woningcorporatie Kleurrijk Wonen en Fletts bouwden in Culemborg een duurzaam, houten appartementengebouw met een innovatief 2D-bouwconcept naar ontwerp van Loer Architecten

Architectonische installatie als scenografie voor tentoonstelling kunstenaar

24 oktober, 2:45

Voor het Gallo-Romeins Museum in het Vlaamse Tongeren ontwierp Atelier Leise uit Maastricht de scenografie voor een tentoonstelling.

Haags schoolgebouw Eduard Cuypers gerenoveerd en uitgebreid met nieuwbouw

24 oktober, 12:07

In Den Haag is naar ontwerp van DP6 de basisschool Heilig Hart gerenoveerd en uitgebreid met nieuwbouw.

Groosman presenteert ontwerp gezondheidscentrum in Mijdrecht

24 oktober, 10:48

Behalve een gezondheidscentrum omvat het complex 42 zorgappartementen en 27 aanleunwoningen. Het gebouw bestaat uit drie bakstenen volumes met elk een eigen programma en oriëntatie.