Mons 2015: elan zonder grootse architectuur

7 april 2015, 16:37

In de Belgische stad Bergen zijn afgelopen weekend vier musea en een concertzaal geopend. De bijbehorende architectuur moet het nieuwe elan van de voormalige industriestad onderstrepen. Helaas scoort de Culturele Hoofdstad van Europa 2015 juist op dit onderdeel de minste punten, zo leerde een bezoek van Architectenweb aan de stad in Wallonië.

Tekst Ronnie Weessies

Elk jaar mogen twee steden zich Culturele Hoofdstad van Europa noemen, maar het is lang geleden dat een stad er zoveel tamtam voor maakte als Bergen doet. Zelfs de Tsjechische ‘zusterhoofdstad’ Pilsen laat vrij weinig van zich horen. De anders zo bescheiden Walen hebben alle reden om de trompet te schallen, want er is wel degelijk iets bijzonders aan de hand in Mons.

De stad die te lijden heeft gehad onder de teloorgang van de (mijn)industrie en kampt met een werkloosheidspercentage van ruim twintig procent, is namelijk druk bezig zich te ontwikkelen tot een ‘creative valley’. Bergen beschikt over twee universiteiten en telt steeds meer bedrijven, waaronder reuzen als Google en verschillende (technologische) start-ups.

Opknapbeurt
Om studenten en bedrijven vast te houden, probeert Bergen het vestigingsklimaat te verbeteren. De binnenstad is aan een flinke opknapbeurt onderworpen, met als hoogtepunt de opening in juli van het barokke belfort. Het moet gezegd worden: ondanks dat er nog de nodige vervallen panden te zien zijn, heeft het centrum al veel van zijn achttiende-eeuwse grandeur terug.

Ook met de oprichting van vier nieuwe musea koestert de stad zijn historie. “Voorheen gebeurde dit niet”, zegt Xavier Roland, directeur van de Pôle Muséal, waarbij twaalf musea uit de stad zijn aangesloten. “Bergen staat bijvoorbeeld vier keer genoteerd op de Werelderfgoedlijst van Unesco, maar tot voor kort was er bijna niemand die er van wist.”

Nu heeft Bergen dit erfgoed, het mijnverleden van de Borinage en de eigen Ducasse-traditie actief onderdeel gemaakt van het culturele aanbod. Zo is bij de neolithische mijnen van het nabijgelegen Spiennes een bezoekerscentrum gebouwd, waar geïnteresseerden kennis kunnen nemen van de lange geschiedenis en mogen afdalen in een mijn.

Het ronde gebouwtje, ontworpen door architectenbureau Holoffe & Vermeersch, is opgetrokken uit lichte materialen als staal en glas. “Een nachtmerrie”, zo omschrijft Roland het bouwproces, waar hij nauw bij betrokken was. “We moesten constant op ons hoede zijn, want als het terrein beschadigd zou raken, verloor het zijn status als Werelderfgoed.”

Mons Memorial Museum
‘Interpretatiecentrum’ SILEX behoort wel tot de meest geslaagde resultaten van alle architectonische inspanningen, evenals het Mons Memorial Museum. Voor dit museum, waar het thema oorlog centraal staat, is een oud waterleidingsgebouw gerenoveerd en uitgebreid met twee vleugels. De transformatie kan worden aangemerkt als ‘volgens het boekje’, met respect voor de monumentale oudbouw.

Het bestaande gebouw, waarin zich de entree en publieke voorzieningen bevinden, is op fraaie wijze voorzien van daglicht en voelt aan als een prettige ruimte. Ook kun je de hoofdexpositie volbrengen zonder aanmerkingen te hebben op de architectuur. Al gauw valt echter een probleem op die bij de andere musea eveneens zichtbaar is: het beperkte budget kon niet worden gemaskeerd.

“We hebben vooral economische keuzes moeten maken”, zegt architect Pierre de Wit over het project, waarvoor inclusief de museale inboedel ongeveer tien miljoen euro beschikbaar was. Plafonds van grijze houtvezelplaten, vloeren van ‘vies’ beton, slecht afgewerkte details; zulke zaken doen afbreuk aan architectuur die een stad moet representeren.

Concertzaal Arsonic en openbaar depot annex museumlab Artothéque worden zelfs totaal overheerst door hun onvolkomenheden. Eerstgenoemd gebouw (budget: 3,3 miljoen euro) kenmerkt zich door een overmatig gebruik van beton, tot in de muziekzaal aan toe. Aardig is wel dat de zaal met behulp van schermen kan worden aangepast aan verschillende soorten voorstellingen.

Het depot van de artotheek (tien miljoen euro) zit in een lompe nieuwbouwconstructie die veel te dicht tegen een rijk gedetailleerde gevel in een kapel is geplaatst. Extra zonde in de wetenschap dat de instelling is gehuisvest in een van de beeldbepalende gebouwen van het stadscentrum. Het Museum van de Doudou is vooral een tentoonstelling in een bestaand complex.

Libeskind
Zijn het dan toch weer de ‘starchitects’ die het moeten doen? Het congrescentrum MICX van Daniel Libeskind is in ieder geval netter afgewerkt en spannender dan de nieuwe museumgebouwen, ondanks dat ook hier ‘goedkope’ materialen als hout en staalplaat is gebruikt. Het bouwwerk staat echter nog wel een beetje eenzaam op de nog in ontwikkeling zijnde locatie.

Dat komt vooral doordat het naastgelegen treinstation nog lang niet klaar is. De oplevering van het door Santiago Calatrava ontworpen complex is voorzien voor 2018, maar voorlopig staat er niet meer dan een aantal trappen naar toekomstige passerelles overeind. Ook in dit verband is het toverwoord voor de manifestatie Culturele Hoofdstad slim gekozen: metamorfose.

Trefwoorden

mons bergen (belgië) culturele hoofdstad van europa

1	Eerste grootschalige houten woongebouw van Rotterdam opgeleverd dinsdag, 13 mei
2	Office Winhov en Office Haratori herinterpreteren wederopbouw in ontwerp woontoren Opportuna woensdag, 14 mei
3	Fenix, kunstmuseum over migratie, opent zijn deuren donderdag, 15 mei
4	Parametrisch ontworpen lattengevel golft rond Wolder Huus voor Sport en Cultuur maandag, 12 mei
5	Robuust en energiezuinig depotgebouw voor Utrechtse collecties dinsdag, 13 mei

Gerelateerde nieuwsberichten

Calatrava-station in Belgische Bergen beleeft officiële opening

27 januari

Bergen (B) start manifestatie Culturele Hoofdstad

12 januari 2015

Leeuwarden Culturele Hoofdstad van Europa

6 september 2013

Video: Archibelge

12 juni 2015

Boekenkasten maken de bibliotheek

18 januari 2016

Groen licht voor piramidetoren Jeruzalem

3 augustus 2015

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Nudus en Sweco Architects presenteren stedenbouwkundig ontwerp voor mogelijke nieuwe campus ASML

Gisteren, 14:00

ASML, gemeente Eindhoven, Nudus en Sweco Architects hebben het Voorlopig Ontwerp Stedenbouwkundig Plan gepresenteerd voor een mogelijke uitbreiding van ASML aan de noordzijde van de Brainport Industries Campus.

Antonia Schreiber wint Kazerne Design Award 2025 met circulair pleistermateriaal

15 mei, 12:15

Wat als koeienmest geen probleem is, maar een waardevolle grondstof? Ontwerper Antonia Vincenza Schreiber zette die gedachte om in een concreet project en is nu met ‘Local Shit’ aangewezen als winnaar van de Kazerne Design Award 2025.

Nai010 presenteert architectuurgids Gebouwen door Vrouwen in Rotterdam

15 mei, 11:31

Op zaterdag 7 juni wordt de architectuurgids Gebouwen door Vrouwen: Rotterdam gepresenteerd. In het boek zijn vijftig Rotterdamse gebouwen te zien die door vrouwen zijn ontworpen, of waar ze een flinke bijdrage aan hebben geleverd.

AFFR biedt voorpremière van film Universal Language tijdens Rotterdam Architectuur Maand

15 mei, 10:15

In de film staat de Canadese stad Winnepeg centraal, maar dan in een setting dat Perzisch naast Frans de dominante taal van Canada is.

Ministerie onderzoekt oorzaak van daling nieuwbouwvergunningen

15 mei, 1:29

Het CBS meldde donderdag dat het aantal nieuwbouwvergunningen begin dit jaar met 3500 is gedaald tot 12.500 ten opzichte van het eerste kwartaal van 2024.

PBL: klimaatplannen Hermans onvoldoende voor klimaatneutraal 2050

15 mei, 10:04

Dat constateert het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) in een zogenoemd position paper over het klimaatbeleid dat eind april is aangekondigd.

MOB erkent noodzaak Binnenhofrenovatie, maar hekelt geitenpaadjes

14 mei, 5:51

De milieuorganisatie is echter klaar met “geitenpaadjes” die de overheid volgens haar gebruikt om onder de eigen stikstofregels uit te komen.

Aantal vergunningen voor tijdelijke woningen weer fors gestegen

14 mei, 9:39

Om het woningtekort tegen te gaan komen er in Nederland steeds meer tijdelijke huizen bij. Vorig jaar is voor 6.166 van deze woningen een vergunning verstrekt, meldt het CBS.