Daniel Libeskind, Polderland Garden of Love and Fire, in Almere

Land Art Live, omslag

Land Art Live, spread

Land Art Live, spread met deel interview Floris Alkemade

Marinus Boezem, De Groene Kathedraal, in Almere

Moniek Toebosch, Engelen Angels FM 98.0, op de Houtribdijk

Paul de Kort, PIER+HORIZON in Kraggenburg

Robert Morris, Observatorium, bij Lelystad

Daniel Libeskind, Polderland Garden of Love and Fire, in Almere

Land Art Live, omslag

Land Art Live, spread

Land Art Live, spread met deel interview Floris Alkemade

Marinus Boezem, De Groene Kathedraal, in Almere

Moniek Toebosch, Engelen Angels FM 98.0, op de Houtribdijk

Paul de Kort, PIER+HORIZON in Kraggenburg

Robert Morris, Observatorium, bij Lelystad

Boek: Land Art Live, over de bijzondere Flevoland-collectie

23 februari 2021, 12:56

Tien permanente land art-werken uit de zogenoemde Flevoland-collectie en zeven gerelateerde performances zijn uitgebreid in woord en beeld gedocumenteerd in ‘Land Art Live’ . Martine van Kampen en Mariska van den Berg gaan in het boek bovendien met artikelen en interviews in op verleden, heden en toekomst van de collectie.

Rond 1969-1970 trok een aantal Amerikaanse kunstenaars uit onvrede met het kunst-establishment er letterlijk op uit en begon het weidse landschap als materiaal te gebruiken. Die acties wekten ook in Nederland interesse en ruimte voor dergelijke werken kon hier vooral worden gevonden in de vers aangewonnen Flevopolder.

Een aantal van die Amerikaanse land art-pioniers, waaronder Robert Smithson en Robert Morris, heeft ook in Nederland werken gemaakt. Echter, de ontstaanssituatie is hier heel anders, legt kunsthistoricus Anja Novak goed uit aan Martine van Kampen in het boek ‘Land Art Live’; alleen al omdat Nederland een sterke traditie kent in vormgeving van het landschap en veel land art-werken hier in opdracht zijn gemaakt. Dat geldt ook voor een ruim aantal werken in de Flevoland-collectie.

Veranderend landschap
De Flevoland-collectie omvat inmiddels tien werken; het vroegste is Observatorium van Morris uit 1977, waarna werken van onder meer Marinus Boezem, Richard Serra, Daniel Libeskind, Piet Slegers en recent RAAAF/Atelier de Lyon en Bob Gramsma volgden. Martine van Kampen en Mariska van den Berg gaan in ‘Land Art Live’ met artikelen en interviews in op het verleden, heden en de toekomst van deze collectie. Ze onderzoeken welke betekenis de landschapswerken hebben en in de toekomst kunnen hebben.

Het verleden wordt compact beschreven met de ontstaansgeschiedenis per werk, maar vooral getoond aan de hand van een schat aan historisch beeldmateriaal. Ook het heden wordt getoond in een fraaie fotoserie van Johannes Schwartz; de foto’s tonen de sporen van tijd en mens in de vorm van graffiti op Morris’ Observatorium of oprukkende windmolens achter Slegers’ Aardzee. Ze nemen bovendien vaak letterlijk het perspectief van de bezoeker in. Over de kunstwerken in relatie tot het verdichtende en misschien verrommelende landschap spreken Van Kampen en Van den Berg met Floris Alkemade.

Verder bevat het boek zeer leesbare en leerzame gesprekken over erfgoedopvattingen en de actualiteit van kunst in de openbare ruimte met onder andere erfgoedspecialist Hester Dibbits en curatoren Dees Linders, Britta Peters en Marijke Lukowicz. Immers, niet alleen het omringende landschap is in de afgelopen 45 jaar veranderd; dat geldt ook de opvattingen over kunst in de openbare ruimte en de maatschappelijke betekenis ervan.

Dat kwam bijvoorbeeld tot uiting in het programma Land Art Live, gestart in 2013, waarbij jongere kunstenaars zoals Melanie Bonajo en Feiko Beckers werd gevraagd om via performances een verbinding te maken met de permanente land art-werken. Ook aan deze performances besteedt het boek in woord en beeld aandacht.

Terug in de tijd
De permanente werken en de performances worden gezamenlijk gepresenteerd vanaf heden teruglopend in de tijd. Enerzijds worden zo die twee benaderingen als gelijkwaardig en een eenheid gebracht; anderzijds kun je zeggen dat de daadwerkelijke (fysieke) collectie zo – in de periode 2017-2013 – een aantal malen wordt doorbroken, wat de overzichtelijkheid niet bevordert.

Daarbij maakt ook de (drukke) vormgeving het verschil tussen de permanente werken en het performance-programma niet heel duidelijk. De keuze om een aantal interviews en een fotoserie halverwege de aftelreeks te plaatsen werkt wat mij betreft eveneens matig.

Inhoudelijk is ‘Land Art Live’ echter een prachtig en compleet werk over de Flevoland-collectie, met – nog maar eens gezegd – goede teksten en een rijkdom aan beeldmateriaal. Wereldwijd is veel land art verdwenen; dat er in Nederland nog een werk bestaat van Morris is bijzonder. Dat in Flevoland zelfs tien werken liggen, staan of weerklinken – waaronder een van de eerste gerealiseerde bouwwerken van Libeskind – maakt de gehele collectie ontegenzeggelijk bijzonder. Het is mooi dat daar nu een goed boek aan is gewijd.

Mariska van den Berg en Martine van Kampen e.a. – Land Art Live. nai010 uitgevers, Rotterdam. Nederlandstalig, 208 blz., 20 x 28 cm, € 29,95.
Er is ook een Engelstalige versie leverbaar.

Trefwoorden

flevoland bob gramsma nai010 uitgevers land art atelier de lyon openbare ruimte raaaf boek kunst daniel libeskind

1	Terraced Tower: ongebruikelijke toren met oog voor de omgeving woensdag, 12 januari
2	Barcode Architects toont definitief ontwerp The Orchard II voor Rijswijk dinsdag, 11 januari
3	MoederscheimMoonen presenteert definitief ontwerp woontoren Riva donderdag, 13 januari
4	Meubels maken de ruimte in stadswoning met B&B woensdag, 12 januari
5	Mecanoo benoemt drie nieuwe partners vrijdag, 14 januari

Gerelateerde nieuwsberichten

Landschapskunst als herinnering aan vorming Flevoland

Deltawerk // is een kunstwerk, een monument en een pleidooi

Zevende landschapskunstwerk Flevoland geopend

Nieuw landschapskunstwerk voor Flevoland

Onthulling 25 meter hoog beeld Lelystad

wUrck wint competitie voor brug in Almere

Landschapskunst en experiment tegelijk

Christo wilde omhullen om te laten zien

Christo kondigt nieuw groot project aan

Skyspace van Turrell voor universiteit Houston

Britse prijs voor Bunker 599

Meegolvend licht onder een spoorviaduct

Het Palenhuis gekozen als tijdelijk kunstwerk voor Sluisbuurt

Elektriciteitsmast danst tot de vonken eraf vliegen

Eerste landschapsvisie voor Flevoland vastgesteld

Jonge natuur in Flevopolder telt minstens 3205 soorten

Andere nieuwsberichten

Kindcentrum in Hellevoetsluis met open vloeren en veel onderwijsruimte

3 uur geleden

De Zwarte Hond heeft kindcentrum De Samenstroom ontworpen met een onderwijsdeel zonder klaslokalen, een flexibele opzet en een zo klein mogelijke voetafdruk.

NEXT architects en Juurlink+Geluk presenteren woningbouwproject HOOF

3 uur geleden

Mogelijk wordt nog dit jaar gestart met de bouw van woningbouwproject HOOF in Amsterdam Sloterdijk. Het project behelst vier blokken met in totaal 255 appartementen rond een groen ingericht binnengebied.

Architectuur van Bofill tussen monumentaal en intiem

Vandaag, 12:25

De Spaanse architect Ricardo Bofill is vrijdag 14 januari overleden op 82-jarige leeftijd.

Boek belicht hedendaagse sloopwoede in Amsterdam

14 januari, 2:43

Hoewel er minder controverse over lijkt te bestaan dan in de roerige jaren van de Amsterdamse stadsvernieuwing, wordt in de hoofdstad veel gesloopt. Het gaat niet zelden om monumentale panden en zelfs complete huizenblokken.

Oude Heineken Hoek aan Leidseplein in Amsterdam gesloopt

1 uur geleden

Dat heeft bouwbedrijf J.P. van Eesteren vandaag gemeld. De nieuwbouw, die onderdak gaat bieden aan een hotel en andere horeca, is een opvallend ontwerp van MVSA Architects.

Johan Remkes gaat Nationaal Programma Groningen leiden

Vandaag, 14:33

Vanaf 31 januari neemt hij het stokje over van huidig voorzitter René Paas.

'Rijk besteedt minder aan infrastructuur, in plaats van meer'

Vandaag, 11:42

Onder premier Rutte is er jaarlijks vele honderden miljoenen euro’s minder besteed aan nieuwe wegen, spoor en onderhoud van onze infrastructuur.

'Gemeenten willen regels zonnepanelen in beschermd gebied versoepelen'

Vandaag, 09:37

Een op de vijf gemeenten is van plan om de regels voor zonnepanelen binnen beschermde stads- en dorpsgezichten te versoepelen, meldt het onderzoeksjournalistieke platform Pointer

Onderzoek: nog steeds veel kantoren onvoldoende duurzaam

14 januari, 9:59

Vanaf 1 januari volgend jaar wordt het energielabel C of hoger verplicht.

EGM Architecten benoemt Arno van Schaik tot associate

14 januari, 9:26

Van Schaik werkt sinds 2007 bij het Dordtse bureau en heeft in die periode veel ervaring opgebouwd in met name complexe woningbouw en justitiële projecten.

Ga naar het nieuws-archief