Van Egeraat: 'Nederlander had Rijks niet kunnen ontwerpen'

24 april 2013, 14:24

Waar in het vakdebat de afgelopen jaren veel gesproken is over dat architecten zich bescheidener zouden moeten opstellen en meer in teamverband zouden moeten ontwerpen, daar laat architect Erick van Egeraat in de onderstaande ingezonden brief nu een tegengeluid horen. In de alom bewonderde renovatie van het Rijksmuseum ziet Van Egeraat een architectuurpraktijk die nu eens niet draait om het vinden van zoveel mogelijk consensus. Hij ziet een praktijk waarin architecten die hun vak verstaan gewoon scherpe keuze maken en daar vervolgens aan vasthouden. De vraag van de opdrachtgever wordt in deze benadering veel beter beantwoord dan in de Nederlandse manier van werken, zoals Van Egeraat het noemt.

Tekst Erick van Egeraat

De recente verbouwing van het Rijksmuseum door het Spaanse architectenduo Antonio Cruz en Antonio Ortiz en de Franse architect Jean Michel Wilmotte mag dan meer dan tien jaar hebben geduurd en meer dan 350 miljoen euro hebben gekost, het maakt het Rijksmuseum in één klap weer een museum van wereldformaat. Niet ten prooi gevallen aan de zo typisch Nederlandse moderniseringsdrift en consensusbereidheid en zo goed verbouwd dat het nooit door een vaderlandse architect zou kunnen zijn gerealiseerd. Toch hebben ook de Spaanse architecten te maken gehad met de Nederlandse obsessie om overal consensus over te willen bereiken. Het - nog steeds voortdurende - debat over de fietstunnel is daar misschien wel het beste voorbeeld van. Cruz & Ortiz moesten hun plannen drie keer vergaand aanpassen en de geplande hoofdentree in de veel bediscussieerde onderdoorgang vervangen door entrees naast en onder deze onderdoorgang. Zij vonden de oplossing door een indrukwekkende 2.250 vierkante meter grote ontvangstruimte onder het bestaande gebouw uit te graven. De twee nieuwe binnenhoven geven met hun 15 cm dik massieve Portugese kalkstenen wanden, trappen en vloeren, het glazen dak en de oorspronkelijke rode bakstenen van Cuypers het Rijksmuseum ineens weer het aanzien dat het verdient. Elke voeg, elk detail is voorbeeldig. Dit is het resultaat van kwaliteit en doorzettingsvermogen; geen vrucht van het Nederlandse poldermodel.

Er is al veel geschreven over de geheel vernieuwde presentatie van de vele kunstwerken, die uiterst beheerst en nergens saai of museumarmoedig is. Cruz, Ortiz en Wilmotte weten dat het vooral van het materialiseren van hun ontwerpen moet komen. Strakke eikenhouten tapis-parketvloeren in de zalen met auberginekleurige wanden vormen een genereus decor voor de indrukwekkende kunst. Waar het bleke wit van menig museum de kleuren uit de Hollandse Meesters zouden trekken, versterkt de door Wilmotte geraffineerd gekozen bruin-paarse wandafwerking elk detail van de wereldvermaarde schilderkunst. Dat de Nederlandse architect Moshé Zwarts dit ontwerp afdoet met een “Rembrandt en Frans Hals zouden zich omdraaien in hun graf als ze zouden zien waar ze al die jaren hebben gehangen” en een “(veel te) katholiek”, zegt meer over het zijn eigen werk dan over dit schitterende museum. Rembrandt zou in zijn ogen wrijven, als hij zou weten dat hij vier eeuwen later zo zou worden tentoongesteld.

Antonio Cruz, Antonio Ortiz en Jean Michel Wilmotte hebben nog een ding gemeen: het zijn uitgesproken “gentlemen architects”. Nette heren in een pak. Geen zwaarmoedig betoog of geschreeuw. Opgevoed en opgeleid in een onmiskenbaar andere omgeving dan de Nederlandse polder, hebben zij van zorgvuldigheid en beheersing hun vak gemaakt. Zij hebben het merk “Amsterdam, Nederland” een enorme boost gegeven; het geïnvesteerde geld is allang terug verdiend. En dat is wellicht het meest verbazingwekkende.

In de huidige economische crisis, waarin menigeen in Europa de Spaanse overheid als verkwistend heeft verketterd, is dat land zelfs nu nog een voedingsbodem voor raffinement en finesse. Een finesse die meer duurzaamheid en blijvende waarde brengt dan menig krampachtig, door zuinigheid gedreven product van Nederlandse bodem. Misschien is dit wel de grootste verdienste van het duo Cruz & Ortiz en Wilmotte voor Nederland. Het besef dat duurzaamheid van onze cultuur en ons bestaan niet alleen voortkomt uit degelijkheid en zuinigheid, maar vooral uit zorgvuldigheid en generositeit. Een generositeit, passend bij een land dat tot een van de welvarendste ter wereld moet worden gerekend. Dat we dat in 2013 nog van een paar Spanjaarden en een Fransman moeten leren, daar zou Rembrandt zich over hebben verbaasd en verwonderd.

Het bovenstaande artikel is 22 april 2013 ook in Trouw gepubliceerd.

Trefwoorden

jean michel wilmotte duurzaamheid rijksmuseum antonio ortiz antonio cruz erick van egeraat

1	AM onthult plannen voor woontoren in centrum Almere maandag, 17 februari
2	Mei ontwerpt volledig houten woongebouw donderdag, 13 februari
3	Uber neemt intrek in herontwikkeld Tripolis-complex donderdag, 13 februari
4	Paul de Ruiter Architects, WE Architecten en ZUS ontwerpen woonblok op Lloydpier vrijdag, 14 februari
5	Gemeente Purmerend stemt in met visie voor stationsgebied door VenhoevenCS woensdag, 12 februari

Gerelateerde nieuwsberichten

100.000 bezoekers voor vernieuwd Rijksmuseum

Video: Van Gogh Museum heropend

Conflict over fietspassage Rijksmuseum

Fietstunnel Rijksmuseum gaat goeddeels open

Speeltoestellen Van Eyck in tuinen Rijksmuseum

Abe Bonnemaprijs voor verbouwing Rijksmuseum

Rekening Rijksmuseum is nog niet rond

Pijbes sluit uitbreiding Rijksmuseum niet uit

Architecten Rijksmuseum geridderd

Erick van Egeraat maakt masterplan Unayzah

Rijksmuseum klaar na voltooiing Philipsvleugel

Erick van Egeraat presenteert jacht MySky

Tuinen Rijksmuseum zijn voltooid

Bureau Erick van Egeraat opnieuw failliet

Nieuw Rijksmuseum wordt langzaam zichtbaar

Rijksmuseum telt af naar heropening

Verbouwing Rijksmuseum ligt op schema

Rijksmuseum opent op 14 april 2013

Passage Rijksmuseum taboe voor fietsers

Kroonluchters voor atria Rijksmuseum

Internationale pers lovend over Rijksmuseum

Stadsdeel wil fietstunnel Rijksmuseum houden

Rijksmuseum kan beginnen met inrichten

Video: het nieuwe Rijksmuseum

Nieuwe fase verbouwing Rijks begonnen

Aziatisch Paviljoen Rijksmuseum bijna klaar

Rijksmuseum verwerft 'Bone Chair'

Passage Rijksmuseum open voor fietsers

Rijksmuseum toont uitbreiding Amsterdam

Fietspassage Rijksmuseum toch deels dicht

Nieuw ontwerp voor entree Rijksmuseum

Rijksmuseum gepresenteerd voor het publiek

Rijksmuseum Passage open tijdens Uitmarkt

Geen evenementen in tunnel Rijksmuseum

Andere nieuwsberichten

Nieuwe wijk nabij centrum Schiedam stap dichterbij

Gisteren, 15:28

De gemeenteraad heeft onlangs besloten een nieuw bestemmingsplan en een MilieuEffectReportage voor Schieveste te laten maken.

Bouw Pontkade Fase 3 op NDSM-terrein gestart

Gisteren, 14:42

Het gaat om zeven aaneengeklonken gebouwen, waarin onder meer woningen, kantoren en commerciële ruimtes zijn ondergebracht.

Bouw Pontkade Fase 3 op NDSM-terrein gestart

Gisteren, 14:42

Het gaat om zeven aaneengeklonken gebouwen, waarin onder meer woningen, kantoren en commerciële ruimtes zijn ondergebracht.

Houten meubel schept kantoorruimte in oud fabrieksgebouw

Gisteren, 12:04

Voor een jonge onderneming heeft JDWA een fabrieksgebouw op het voormalige Unilever-terrein in Rotterdam getransformeerd in een eigentijdse werkomgeving.