Ben Loerakker

Het kantongerecht in Amsterdam

Woongebouw aan de Zeeburgerstraat in Amsterdam

Woningbouw aan de Aker in Amsterdam

Woningbouw Tuindorp Oostzaan Amsterdam

Stadskantoor Zaanstad

Politiebureau Almere

Hotel in het IJdock in Amsterdam

Architect Ben Loerakker (1931-2021) was van de menselijke maat

13 januari 2021, 9:31

Architect Ben Loerakker was wars van statigheid en grandeur, de menselijke maat stond bij hem voorop. Hij ontwierp gebouwen die passen binnen een bestaande context, maar tegelijk modern en soms zelfs sculpturaal zijn. Dat zegt zijn kleinzoon Jan Loerakker in reactie op het overlijden van de architect begin deze maand. “Hij geloofde echt in de rol van de architect in de maatschappij en de schoonheid van het vak.”

Ben Loerakker (1931-2021) was misschien niet de bekendste architect, hij genoot wel waardering in de vakgemeenschap. Hij was een van de leiders en drijvende krachten achter De Architectengroep, begonnen als Verster Dijkstra Loerakker (VDL) en later doorontwikkeld tot Loerakker Rijnboutt Ruijssenaars Hendriks. In de jaren negentig werden ook Dick van Gameren en Bjarne Mastenbroek partners bij het bureau. Daarnaast heeft hij als hoogleraar aan de TU Eindhoven en docentschappen aan de Academie van Bouwkunst een stempel gedrukt op het architectuuronderwijs in de jaren tachtig en negentig.

Het vak heeft hij zelf geleerd op het bureau van Alexander Bodon - en in de avonduren in die periode aan de HTS en Academie van Bouwkunst. Hij werkte in de eerste jaren mee aan de bouw van eenelektriciteitscentrale in Utrecht en later als chef tekenzaal en projectleider aan de RAI in Amsterdam. Zijn eerste echte opdracht als zelfstandig architect was de gereformeerde kerk in Nieuwkoop. Zijn grootste opdracht volgde begin jaren zeventig, toen hij als kersverse partner van VDL het kantongerecht aan de Parnassusweg in Amsterdam mocht ontwerpen.

Dit gebouw, sinds acht jaar een gemeentelijk monument, geldt ook meteen als zijn bekendste werk. “Mijn grootvader was zelf ook het meest trots op dit project”, zegt Jan Loerakker. “Hij zag zichzelf als een structuralist. Hij kwam uit dezelfde stroming als Hertzberger en Van Eyck, dat zie je ook terug in het gerechtsgebouw. Het heeft bijvoorbeeld een prachtige betonstructuur die door het hele gebouw is doorgevoerd en een bijzonder atrium waarbinnen de logistiek is verweven.”

Menselijke maat
Typisch genoeg ontbreekt het gebouw de statigheid en grandeur die je normaal gesproken van een rechtbank verwacht. “Daar hield mijn opa niet van, hij vond dat soort dingen maar onzin. In plaats van gebaren ging het bij hem om de menselijke maat, dat zie je in al zijn projecten terug. En als een echte structuralist vond hij structuur belangrijker dan vorm. Het boek dat bij zijn pensionering over hem is verschenen heet niet voor niets Eerst structuur, dan de vorm.”

Een uitbreiding van het kantongerecht in de jaren tachtig en negentig is gesloopt om plaats te maken voor de nieuwe rechtbank waar momenteel de laatste hand aan wordt gelegd, het oorspronkelijke gebouw van Loerakker blijft staan. Een ander hoogtepunt uit zijn oeuvre is een woongebouw uit 1976 in de Zeeburgerstraat in Amsterdam, tegenover de befaamde Brouwerij ’t IJ. Volgens Jan Loerakker is het exemplarisch voor de manier waarop zijn opa te werk ging bij stadsvernieuwingsprojecten.

“De kracht bij dat deel van zijn werk zit hem in het feit dat hij stedelijke blokken ontwierp die pasten in de context, maar die tegelijkertijd ook modern waren. Het gebouw aan de Zeeburgerstraat vind ik zelfs sculpturale kwaliteiten hebben, hij trapt echt als een sculptuur naar beneden. Daarnaast zie je ook hier de menselijke maat terug, misschien zelfs wel een beetje te veel. Hij hield er niet van om in de plint met vijf meters te smijten, maar bij dit gebouw had deze wel een metertje hoger gekund.”

VDL
Bij VDL werkte de Loerakker naast de genoemde gebouwen aan stadsvernieuwingsprojecten in onder meer de Kinkerbuurt. “Daarbij speelde bewonersparticipatie een belangrijke rol, dat lag hem zeer na aan het hart. Het ging hem ook hierbij meer om het stedelijk weefsel en dat mensen goed wonen dan om een mooie gevel.”

VDL ontwikkelde zich tot De Architectengroep, een bureau dat fungeerde als een BV met de vaste medewerkers als eigenaren. De architecten kregen een vast salaris en hadden voor de volle honderd procent persoonlijke zelfstandigheid en verantwoordelijkheid voor hun ontwerpen. Ze werkten ook samen, zoals Loerakker en Kees Rijnboutt bij de eerste fase van het centrum van Almere begin jaren tachtig. “Je zag later wel meer zijn eigen handtekening uit het werk verdwijnen, zoals vaker gebeurt met architecten die een groot bureau gaan leiden. Hij kreeg een meer sturende rol”, vertelt Jan Loerakker.

Architectenfamilie
Na zijn pensionering in 1996 ontwierp Loerakker samen met Jan Bakers nog het hotel in het IJdock in Amsterdam, echt met pensioen gaan architecten immers nooit. Ben Loerakker was ook bepaald niet de enige architect binnen de familie. Na zijn zoon Peter Loerakker, die in 1991 al is overleden, is ook kleinzoon (en zoon van Peter) Jan Loerakker architect geworden. “Mijn grootvader heeft me daarin zeker gestimuleerd en hij was er trots op”, zegt de 34-jarige Jan Loerakker.

“Tegenwoordig wordt er soms een beetje cynisch over gedaan, maar hij geloofde echt in de rol die een architect in de maatschappij kan vervullen en de verantwoordelijkheid die daarbij hoort, evenals in de schoonheid van het vak. Hij zei weleens: ik heb eens een opdracht voor tweeduizend woningen gekregen, op basis van een handdruk van de burgemeester. Als ik hem dan vertelde hoe het eraan toe gaat in de huidige tendercultuur, maakte hij een wegwerpgebaar en verzuchtte: je hebt het maar zwaar, jongen.”

Ben Loerakker is op 2 januari overleden. Hij is 89 jaar geworden.

Trefwoorden

structuralisme jan loerakker in memoriam de architectengroep overlijden ben loerakker

1	Groen licht in Haarlem voor groot woningbouwproject Spaarnepoort woensdag, 9 april
2	Nieuwe stappen in herontwikkelingsplan voormalig industriële locatie in Maastricht dinsdag, 8 april
3	Rotterdam krijgt nieuw Collectiecentrum in Zevenkamp woensdag, 9 april
4	Kantoorgebouw in Maastricht gaat mix aan bewoners huisvesten maandag, 14 april
5	Twee rijksmonumentale pakhuizen met zorg verbouwd en verduurzaamd door Studio Groen+Schild dinsdag, 8 april

Gerelateerde nieuwsberichten

Oud kantongerecht Amsterdam wordt verbouwd tot Hartwig Museum

30 januari

Boek brengt brutalistische gebouwen in Nederland in kaart

25 mei 2023

Bouw van Rechtbank Amsterdam vordert gestaag

25 februari 2020

Video('s): Almere Boven

18 december 2020

Nieuw directieteam en management voor Rijnboutt

28 mei 2021

Tentoonstelling over structuralisme in Rietveldpaviljoen Amersfoort

30 augustus 2021

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Landschapsarchitect Hanneke Kijne wordt stadsarchitect Haarlem

Gisteren, 16:40

Kijne is landschapsarchitect en eigenaar van MORE landscape, ontwerpbureau voor landschapsarchitectuur en stedenbouw. De benoeming is per 1 mei en geldt voor drie jaar.

Mr. Stir ontwerpt gevarieerde maar samenhangende buurt voor Venlo

Gisteren, 15:37

Woningcorporatie Woonwenz wil in Venlo-Noord zes blokken met sociale huurappartementen vervangen door nieuwbouw. Mr. Stir ontwierp een ensemble van vier woonblokken, met elk een eigen kleur, karakter en oriëntatie, in een parkachtige omgeving.

Kantoorgebouw in Maastricht gaat mix aan bewoners huisvesten

Gisteren, 12:04

Een voormalig kantoorgebouw krijgt een nieuwe bestemming als woongebouw voor studenten, kunstenaars en starters op de arbeidsmarkt. Architecten aan de Maas integreert daarbij het Rooted Living-concept van Studio Stad.

Samenwerkingsverband VORM wint tender wooncomplex Zaandam

11 april, 3:57

Met project POOORT heeft het samenwerkingsverband van VORM de tender gewonnen voor de bouw van 320 woningen in Zaandam. In de voorgestelde bebouwing heeft KAW drie karakteristieke poorten getekend die toegang bieden tot een autovrij binnengebied.

Engie: groen gas nodig want warmtenet werkt niet voor veel huizen

Gisteren, 13:23

Een deel van de huishoudens kan niet aangesloten worden op warmtenetten of voorzien worden van warmtepompen, aldus Engie.

Brabant verkent mogelijke locaties kleine kerncentrales

Gisteren, 09:22

De provincie Noord-Brabant gaat onderzoeken waar mogelijk kleine kerncentrales kunnen komen.

Keijzer wil soepeler huurregels om hogere huren mogelijk te maken

10 april, 5:51

Op die manier wil ze de verkoop van huurwoningen tegengaan, schrijft de BBB-minister in een brief aan de Tweede Kamer.

Nieuw ziekenhuis Roosendaal mag er komen, met aanpassingen

9 april, 4:54

Ziekenhuis Bravis mag definitief een nieuwe locatie in Roosendaal bouwen. De Raad van State wil wel dat het gebouw iets kleiner wordt.

Broekbakema wint tender voor nieuwe cleanroom van TU Eindhoven

8 april, 11:45

Het gebouw wordt een innovatief centrum voor onderzoek rond nanofabricage. Broekbakema formuleerde voor het ontwerp een duidelijke visie in de Layers of Brand, vertelt het bureau.