Ben Loerakker

Het kantongerecht in Amsterdam

Woongebouw aan de Zeeburgerstraat in Amsterdam

Woningbouw aan de Aker in Amsterdam

Woningbouw Tuindorp Oostzaan Amsterdam

Stadskantoor Zaanstad

Politiebureau Almere

Hotel in het IJdock in Amsterdam

Architect Ben Loerakker (1931-2021) was van de menselijke maat

13 januari 2021, 9:31

Architect Ben Loerakker was wars van statigheid en grandeur, de menselijke maat stond bij hem voorop. Hij ontwierp gebouwen die passen binnen een bestaande context, maar tegelijk modern en soms zelfs sculpturaal zijn. Dat zegt zijn kleinzoon Jan Loerakker in reactie op het overlijden van de architect begin deze maand. “Hij geloofde echt in de rol van de architect in de maatschappij en de schoonheid van het vak.”

Ben Loerakker (1931-2021) was misschien niet de bekendste architect, hij genoot wel waardering in de vakgemeenschap. Hij was een van de leiders en drijvende krachten achter De Architectengroep, begonnen als Verster Dijkstra Loerakker (VDL) en later doorontwikkeld tot Loerakker Rijnboutt Ruijssenaars Hendriks. In de jaren negentig werden ook Dick van Gameren en Bjarne Mastenbroek partners bij het bureau. Daarnaast heeft hij als hoogleraar aan de TU Eindhoven en docentschappen aan de Academie van Bouwkunst een stempel gedrukt op het architectuuronderwijs in de jaren tachtig en negentig.

Het vak heeft hij zelf geleerd op het bureau van Alexander Bodon - en in de avonduren in die periode aan de HTS en Academie van Bouwkunst. Hij werkte in de eerste jaren mee aan de bouw van eenelektriciteitscentrale in Utrecht en later als chef tekenzaal en projectleider aan de RAI in Amsterdam. Zijn eerste echte opdracht als zelfstandig architect was de gereformeerde kerk in Nieuwkoop. Zijn grootste opdracht volgde begin jaren zeventig, toen hij als kersverse partner van VDL het kantongerecht aan de Parnassusweg in Amsterdam mocht ontwerpen.

Dit gebouw, sinds acht jaar een gemeentelijk monument, geldt ook meteen als zijn bekendste werk. “Mijn grootvader was zelf ook het meest trots op dit project”, zegt Jan Loerakker. “Hij zag zichzelf als een structuralist. Hij kwam uit dezelfde stroming als Hertzberger en Van Eyck, dat zie je ook terug in het gerechtsgebouw. Het heeft bijvoorbeeld een prachtige betonstructuur die door het hele gebouw is doorgevoerd en een bijzonder atrium waarbinnen de logistiek is verweven.”

Menselijke maat
Typisch genoeg ontbreekt het gebouw de statigheid en grandeur die je normaal gesproken van een rechtbank verwacht. “Daar hield mijn opa niet van, hij vond dat soort dingen maar onzin. In plaats van gebaren ging het bij hem om de menselijke maat, dat zie je in al zijn projecten terug. En als een echte structuralist vond hij structuur belangrijker dan vorm. Het boek dat bij zijn pensionering over hem is verschenen heet niet voor niets Eerst structuur, dan de vorm.”

Een uitbreiding van het kantongerecht in de jaren tachtig en negentig is gesloopt om plaats te maken voor de nieuwe rechtbank waar momenteel de laatste hand aan wordt gelegd, het oorspronkelijke gebouw van Loerakker blijft staan. Een ander hoogtepunt uit zijn oeuvre is een woongebouw uit 1976 in de Zeeburgerstraat in Amsterdam, tegenover de befaamde Brouwerij ’t IJ. Volgens Jan Loerakker is het exemplarisch voor de manier waarop zijn opa te werk ging bij stadsvernieuwingsprojecten.

“De kracht bij dat deel van zijn werk zit hem in het feit dat hij stedelijke blokken ontwierp die pasten in de context, maar die tegelijkertijd ook modern waren. Het gebouw aan de Zeeburgerstraat vind ik zelfs sculpturale kwaliteiten hebben, hij trapt echt als een sculptuur naar beneden. Daarnaast zie je ook hier de menselijke maat terug, misschien zelfs wel een beetje te veel. Hij hield er niet van om in de plint met vijf meters te smijten, maar bij dit gebouw had deze wel een metertje hoger gekund.”

VDL
Bij VDL werkte de Loerakker naast de genoemde gebouwen aan stadsvernieuwingsprojecten in onder meer de Kinkerbuurt. “Daarbij speelde bewonersparticipatie een belangrijke rol, dat lag hem zeer na aan het hart. Het ging hem ook hierbij meer om het stedelijk weefsel en dat mensen goed wonen dan om een mooie gevel.”

VDL ontwikkelde zich tot De Architectengroep, een bureau dat fungeerde als een BV met de vaste medewerkers als eigenaren. De architecten kregen een vast salaris en hadden voor de volle honderd procent persoonlijke zelfstandigheid en verantwoordelijkheid voor hun ontwerpen. Ze werkten ook samen, zoals Loerakker en Kees Rijnboutt bij de eerste fase van het centrum van Almere begin jaren tachtig. “Je zag later wel meer zijn eigen handtekening uit het werk verdwijnen, zoals vaker gebeurt met architecten die een groot bureau gaan leiden. Hij kreeg een meer sturende rol”, vertelt Jan Loerakker.

Architectenfamilie
Na zijn pensionering in 1996 ontwierp Loerakker samen met Jan Bakers nog het hotel in het IJdock in Amsterdam, echt met pensioen gaan architecten immers nooit. Ben Loerakker was ook bepaald niet de enige architect binnen de familie. Na zijn zoon Peter Loerakker, die in 1991 al is overleden, is ook kleinzoon (en zoon van Peter) Jan Loerakker architect geworden. “Mijn grootvader heeft me daarin zeker gestimuleerd en hij was er trots op”, zegt de 34-jarige Jan Loerakker.

“Tegenwoordig wordt er soms een beetje cynisch over gedaan, maar hij geloofde echt in de rol die een architect in de maatschappij kan vervullen en de verantwoordelijkheid die daarbij hoort, evenals in de schoonheid van het vak. Hij zei weleens: ik heb eens een opdracht voor tweeduizend woningen gekregen, op basis van een handdruk van de burgemeester. Als ik hem dan vertelde hoe het eraan toe gaat in de huidige tendercultuur, maakte hij een wegwerpgebaar en verzuchtte: je hebt het maar zwaar, jongen.”

Ben Loerakker is op 2 januari overleden. Hij is 89 jaar geworden.

Trefwoorden

structuralisme jan loerakker in memoriam de architectengroep overlijden ben loerakker

1	NSC wil toch bevriezing huren, ondanks annulering door minister woensdag, 4 juni
2	MVRDV ontwerpt woontoren met palet aan kubusvormige buitenruimten donderdag, 5 juni
3	Ruim zestig architectenbureaus ondertekenen commitment biobased bouwen dinsdag, 3 juni
4	Het Binnenhof – nieuwe publieksentree is tegelijkertijd verwelkomend en veilig maandag, 2 juni
5	Woningbouwproject Binck City Park in Den Haag opgeleverd maandag, 2 juni

Gerelateerde nieuwsberichten

Oud kantongerecht Amsterdam wordt verbouwd tot Hartwig Museum

30 januari

Boek brengt brutalistische gebouwen in Nederland in kaart

25 mei 2023

Bouw van Rechtbank Amsterdam vordert gestaag

25 februari 2020

Video('s): Almere Boven

18 december 2020

Nieuw directieteam en management voor Rijnboutt

28 mei 2021

Tentoonstelling over structuralisme in Rietveldpaviljoen Amersfoort

30 augustus 2021

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Rotterdam Architectuurprijs 2025 voor Hart van Katendrecht en Milieupark + De HER

Gisteren, 17:30

Vrijdag zijn de winnaars van de Rotterdam Architectuurprijs 2025 bekendgemaakt.

Nationaal Holocaustmuseum uitgeroepen tot BNA Beste Gebouw van het Jaar 2025

5 juni, 9:00

De publieksprijs ging naar het Kantoor vol Afval in Katwijk, terwijl de jury nog een aanmoedigingsprijs uitreikte aan twee woongebouwen in Hattem.

Sweder Spanjer & Ramon Scharff ontwerpen uitbreiding Bunkermuseum Terschelling

5 juni, 4:46

De architecten Sweder Spanjer en Ramon Scharff maakten het ontwerp voor de uitbreiding van het museum met een ondergrondse bunker, die onderdak moet gaan bieden aan een bijzondere radarschotel.

MVRDV ontwerpt woontoren met palet aan kubusvormige buitenruimten

5 juni, 12:26

Kubussen als uitkragende loggia’s, erkers en balkons bieden de bewoners een wijds uitzicht over het centrum van de Taiwanese hoofdstad Taipei en de bergen van het Yangmingshan National Park.

Sweco neemt Nederlands ingenieursbedrijf in slimme gebouwbeveiliging over

5 juni, 2:49

Sweco heeft een overeenkomst getekend voor de overname van Brain of Buildings.

Organisaties dagen gemeenten uit: maak de stad insectvriendelijk

5 juni, 10:15

Steden bieden volop kansen om afnemende insectenpopulaties weer te laten groeien, maar die blijven vooralsnog “grotendeels onbenut”.

Rechter vernietigt natuurvergunning Schiphol

5 juni, 9:35

Volgens de rechter is de vergunning 'niet met de vereiste zorgvuldigheid voorbereid en niet voldoende gemotiveerd’.

NSC wil toch bevriezing huren, ondanks annulering door minister

4 juni, 3:16

NSC wil nog steeds dat de sociale huren twee jaar worden bevroren, zoals is afgesproken in de voorjaarsnota.

WRK architecten benoemt Matteo Bettoni tot associate architect

3 juni, 5:15

Bettoni’s kwaliteiten op vlakken zoals technologische innovatie, BIM en biobased bouwen, bieden kansen voor de toekomst, stelt de organisatie.

Mona Keijzer trekt huurbevriezing in

3 juni, 4:25

Dat besluit nam de minister “op basis van het advies van de Raad van State, de politieke ontwikkelingen en om rust en voortgang te brengen in de volkshuisvesting”. Aedes en woningcorporaties schrappen de rechtszaak over de huurbevriezing.

Ga naar het nieuws-archief