Tekening: Kollhoff Architekten

Een rijkskantoor voor 6.000 ambtenaren

25 oktober 2013, 15:12

Aan de Turfmarkt in het centrum van Den Haag zijn de afgelopen jaren twee kantoortorens verrezen naar ontwerp van de Duitse architect Hans Kollhoff. Het gebouwencomplex is het vlaggenschip van het nieuwe huisvestingbeleid van het Rijksvastgoedbeleid. Binnen een vast ruimtelijk kader is het gebouwencomplex qua gebruik zo flexibel mogelijk gemaakt. Architectenweb ging kijken.

Tekst Michiel van Raaij

“Voorheen werd ieder jaar een derde van de tussenwanden verplaatst”, vertelt projectdirecteur Louw van Sinderen. Wat er ook gedaan werd, het gebruik bleef sneller veranderen dan het gebouwde kon bijbenen. Een radicale keuze was nodig. “In de nieuwe torens hebben nu een vaste plattegrond en daar wordt niets meer aan veranderd – learn to live with it.”

Op iedere vloer in de torens is dezelfde diversiteit aan ruimtes te vinden. Er zijn kleinere kamers waar geconcentreerd gewerkt kan worden. Er zijn iets grotere kamers waar een klein team kan werken of een overleg plaats kan vinden. Op de hoeken is de plattegrond open gelaten: hier kunnen grotere teams in een open kantooromgeving werken. Tenslotte is een van de vier hoeken ingericht als ‘huiskamer’ met vrolijk gekleurd meubilair en een keukentje.

De ambtenaren die in de torens werken zijn allemaal op een bepaalde verdieping gestationeerd, maar kiezen binnen die verdieping iedere dag opnieuw een werkplek. Geen van de ambtenaren heeft een vaste werkplek, al komt het volgens Van Sinderen wel vaak voor dat bepaalde teams een vaste hoek pakken. Die hoek kan zo’n team zich in beperkte mate ook wel eigen maken. ‘De werkplekken zijn niet van jou, maar van jullie’, omschrijft Van Sinderen de filosofie.

Deze flexibiliteit wordt mogelijk gemaakt door een standaardisering van de werkplekken in de torens. Van Sinderen is er trots op dat hij dit heeft bereikt. Dat was namelijk allesbehalve het geval. “Nu is er nog maar één type bureau en één type bureaustoel.” Daarbij is ook de ICT volledige gestandaardiseerd. Iedereen kan overal zijn laptop inpluggen. Vaste telefoons zijn vervangen door mobiele telefoons.

Van twee ministeries naar één rijksgebouw
Die planvorming voor de nieuwbouw aan de Turfmarkt in Den Haag startte in 2000 met de ambitie om een nieuwe huisvesting te realiseren voor het ministerie van Veiligheid en Justitie, en het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties. Via een prijsvraag werd het ontwerp van de Duitse architect Hans Kollhoff hiervoor geselecteerd.

Aan het begin van het ontwerpproces had ieder ministerie nog zijn eigen voorzieningen en waren de plattegronden nog conventioneel ingedeeld. Met een werkgroep heeft Van Sinderen het roer echter drastisch omgegooid. In het nu gerealiseerde gebouw worden alle voorzieningen gedeeld: de kantine, de repro, de entree, het vergadercentrum, de skylobby’s en het ondergrondse auditorium, alle techniek, enzovoorts. De meeste van deze voorzieningen zijn in het plintgebouw opgenomen die beide torens met elkaar verbinden. Uiteindelijk is het echt één gebouw.

Het gaat zover dat het Rijksvastgoedbedrijf (waarin de Rijksgebouwendienst is opgenomen) niet meer spreekt over de huisvesting van twee ministeries, maar over een rijkskantoor. Wie er van de gebouwen gebruik maken kan volgens Van Sinderen wisselen in de tijd. Dat kunnen ook andere ministeries zijn dan nu het geval is. In de praktijk blijken ook al extra instanties in het gebouw ondergebracht te zijn, zoals de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid.

Ministerlaantje
Een van de gevolgen van de gehanteerde vastgoedbenadering is dat de ministers en staatssecretarissen van de twee ministeries op dezelfde verdieping zijn ondergebracht, zelfs aan dezelfde gang (intern als
ministerlaantje getypeerd). Zo kunnen de specifieke voorzieningen die de ministers nodig hebben ook gedeeld worden. Wat inrichting betreft hebben de ministers ook identieke kamers.

In uitgave van het magazine ‘Smaak’ dat het Rijksvastgoedbedrijf aan de nieuwbouw aan de Turfmarkt wijden, verklaren ministers Ivo Opstelten, Stef Blok en Ronald Plasterk zeer content te zijn met hun nieuwe werkplekken. Bij een oplaaiend conflict lopen ze nu gewoon even bij elkaar naar binnen om naar een oplossing te zoeken.

Rood en wit
Voor de architectuur van de torens heeft Kollhoff zich laten inspireren door de eerste wolkenkrabbers uit Chicago, de art deco en de gotiek. “De gebouwen hebben een basis, middendeel en top”, legt Van Sinderen uit. Van beneden naar boven transformeert een horizontale geleding van de gevel in stappen naar een zeer verticale geleding, die helemaal bovenin culmineert in pinakels.

De torens zijn zo ontworpen dat vanuit de binnenstad tussen de torens door gekeken kan worden. Van die zijde gezien ogen de torens zeer slank. Vanuit andere gezichtspunten ogen ze massiever en kunnen de torens visueel ‘overlappen’. Om te voorkomen dat het gebouw te massief zou ogen, is ervoor gekozen de ene toren uit te voeren in baksteen en de andere toren in lichte natuursteen. Vanuit ieder gezichtspunt blijven de torens zo individueel herkenbaar.

Contextueel
De traditionele architectuur van Kollhoff sluit goed aan bij de eerder gebouwde, net zo traditionele architectuur van het naastgelegen gebied De Resident. Het gebouw definieert heldere straatwanden en biedt op maaiveldniveau commerciële ruimtes. Tussen de torens heeft Kollhoff daarbij ook nog ruimte gevonden voor een openbare tuin. Een cadeautje voor de stad.

De architectuur die Kollhoff buiten inzet, is binnen consequent doorgezet. Waar mogelijk heeft de architect lambriseringen, plafondlijsten en profielen rond de deuren ontworpen. In de torens zijn de radiatoren in een Kastenfenster weggewerkt. Zeker van binnen bekruipt je daarmee af en toe het gevoel dat je je door een gerenoveerd gebouw beweegt, in plaats van door een nieuw gebouw.

Grootste kantoorgebouw van Nederland
“De Rotterdam is het grootste gebouw van Nederland, dit is het grootste kantoorgebouw van Nederland”, vertelt Van Sinderen trots. Het gebouw heeft 120.000 vierkante meter kantoorruimte. “Er werken hier nu 5.000 mensen. Dat moeten er straks 6.000 zijn.”

“Het is ook het hoogste gebouw van Nederland buiten Rotterdam”, zegt Van Sinderen. Het gebouw telt 41 lagen, waarvan twee onder de grond, en komt tot 146,5 meter hoogte.

De nieuwe standaard
Afgelopen donderdag 17 oktober is het Rijkskantoor Turfmarkt 147 officieel geopend door koning Willem-Alexander. Dat is zo’n elf jaar na gunning van de ontwerpopdracht aan Kollhoff. Dat het zo lang heeft geduurd, heeft verschillende oorzaken. De voor de nieuwbouw vereiste sloop van woongebouw De Zwarte Madonna werd drie jaar later toegestaan dan oorspronkelijk de bedoeling was. Daar kwam de mislukte aanbesteding voor de bouw in 2007 vervolgens bovenop.

Al deze vertraging had volgens Van Sinderen als positieve kant dat er meer dan voldoende tijd was om de ministeries voor te bereiden op de nieuwe manier van werken in de nieuwbouw. Die is vanaf de eerste dag succesvol ingevoerd. Van Sinderen: “Dit is de nieuwe standaard voor al het rijksvastgoed.”

Trefwoorden

ministerie van binnenlandse zaken en koninkrijksrelaties hans kollhoff ministerie van veiligheid en justitie turfmarkt jubi-torens

1	MVRDV en Mecanoo bij finalisten in architectuurcompetitie voor ‘landmark’ woensdag, 7 mei
2	Cityförster en Atelier Gram ontwerpen woontoren met collectieve voorzieningen voor Tirana woensdag, 7 mei
3	Tijdelijke remise Museumtramlijn Amsterdam met verrassende ornamentiek dinsdag, 6 mei
4	Evenwichtige woonomgeving op voormalig fabrieksterrein Van Besouw Goirle dinsdag, 6 mei
5	Architectenweb organiseert Avond met De Zwarte Hond woensdag, 7 mei

Gerelateerde nieuwsberichten

Jaap Uijlenbroek leidt Rijksvastgoedbedrijf

17 december 2013

Ollongren: werken op vloeren in ministerie is veilig

20 april 2018

Kollhoff & Pols Architecten wint prijsvraag hotel Houthaven

2 september 2016

Rijksvastgoedbedrijf officieel van start gegaan

3 juli 2014

Heijmans onderhoudt ministeriegebouwen JuBi

17 februari 2014

Van Dam: 'Van Rijksgebouwendienst corporatie maken'

20 juni 2014

Nieuwe functie voor oude ministeriegebouwen

2 juli 2013

Hoogste punt voor ministerietorens Den Haag

11 oktober 2011

JuBi-torens Den Haag opgeleverd

11 december 2012

Bouw toren de Kroon gestart

19 juni 2008

Blok wil hulp bij herbestemmen rijkskantoren

29 augustus 2014

Heijmans gaat Haagse Resident renoveren

15 april 2014

Hans Kollhoff verzorgt masterclass over Granpré Molière

2 september 2019

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Video: het MIX-paviljoen in zijn groene omgeving

8 mei, 3:24

Het omliggende landschap maakte integraal deel uit van het ontwerp, dat MIX architectuur voor zijn kantoor maakte. Na een paar jaar begint dat landschap te groeien en bloeien; Stijn Poelstra legde het paviljoen met landschap vast in een video.

De Hemelse Tuin van Studio Valkenier is een veelzijdige stadslandbouwboerderij

8 mei, 1:41

In Amsterdam-Oost heeft Studio Valkenier een voormalige kinderboerderij getransformeerd tot een educatieve, duurzame en inclusieve stadslandbouwboerderij voor iedereen : De Hemelse Tuin.

Gevel Sombra-paviljoen door MVRDV beweegt mee met de zon

8 mei, 10:51

Op de tentoonstelling Time Space Existence in Venetië opent zaterdag het Sombra-paviljoen. De gevel van het door MVRDV ontworpen paviljoen beweegt mee met de zon; de panelen openen of sluiten zich afhankelijk van de stand van het hemellichaam.

Het Nederlands paviljoen in Venetië als inclusieve sportbar

8 mei, 10:16

Hoe kan architectuur sociale normen uitdagen en ruimten creëren voor nieuwe vormen van samenleven? Dat is de vraag die het Nieuwe Instituut stelt met ‘Sidelined: A Space to Rethink Togetherness’, de inzending voor de Architectuurbiënnale in Venetië.

Woningcorporaties dreigen met juridische stappen om kabinet aan afspraken te houden

8 mei, 4:20

Het bevriezen van de huren van sociale huurwoningen heeft grote gevolgen juist voor woningzoekenden en huurders, stelt vereniging voor woningcorporaties Aedes.

Kamernet: studentenkamer is ruim zes procent duurder dan vorig jaar

8 mei, 12:27

Amsterdam is de duurste studentenstad om in te wonen.

Herstel ‘onveilige’ vloer waterschapskantoor kost ruim tien miljoen

8 mei, 11:24

Het Waterschap Rijn en IJssel heeft besloten alle vloeren van het hoofdkantoor in Doetinchem te renoveren, omdat ze onveilig zouden zijn.

Nationale Parken: kabinet laat ons vallen met schrappen financiering

7 mei, 4:18

De Nationale Parken vinden dat het kabinet “alle grenzen van redelijkheid en fatsoen overschrijdt” door de financiële bijdrage vrijwel volledig in te trekken.

Aedes: zo’n 140 corporaties schrappen investeringen

6 mei, 4:59

Meer dan de helft van de woningcorporaties moet een deel van de investeringen schrappen als gevolg van de huurbevriezing die het kabinet heeft aangekondigd. Dat verwacht corporatiekoepel Aedes.