Republica: een doorwaadbaar stadsblok
21 juni
Hoe ziet collectief duurzaam wonen in de verdichte stad van de toekomst eruit? Dat was de vraag achter Republica, een van de pioniersprojecten in het voormalige industriegebied Buiksloterham in Amsterdam-Noord. Deze wijk transformeert naar een nieuw stuk circulaire stad. Het antwoord is een functioneel, zeer gemengd en verbonden ‘stadsdorp’ met een hoge bebouwingsdichtheid van FSi 3.3 en een verrassende verblijfskwaliteit.
“Republica verbindt wonen, werken, sport, horeca, short & long stay en E-mobility op unieke wijze in een open autovrij ‘super block’ met hoge gebouwen en intieme openbare ruimtes waarin pleintjes, terrassen, zitjes, bomen, planten en waterberging een verrassend lichte stedelijk publiek domein vormen”.
Gebouw 1: Koopwoningen
Gebouw 1 bestaat uit 18 koopwoningen in een getrapt ontwerp, met een monumentale, no-nonsense uitstraling die het industriële erfgoed van dit deel van de stad weerspiegelt, terwijl het tegelijkertijd hoogwaardige woningen introduceert die uniek zijn voor dit gebied.
Gebouw 2: Superlofts
De Superlofts Micro-toren (gebouw 2) bestaat uit tien ruime en lichte duplex-lofts binnen een betonnen casco die toekomstige eigenaren in staat stelt om aangepaste woon- en werkruimtes te creëren.
Gebouw 3: Middenhuur appartementen
Gebouw 3 bestaat uit meerdere middenhuur appartementen. Door de havengeschiedenis van Amsterdam-Noord als inspiratiebron te gebruiken is gebouw 3 een karakteristiek woongebouw binnen Republica. Met uitgesproken plattegronden, een smart energy-grid en duurzame installaties is het ontwerp genereus en toekomstbestendig
Gebouw 4: Short-stay appartementen
Het project omvat 126 lokaal ontworpen appartementen naast designlofts in beperkte oplage, die een uniek concept belichamen dat de kwaliteit en diensten van een hotel combineert met de authenticiteit en functionaliteit van een woning, ook wel omschreven als het ‘Best of both worlds’.
Gebouw 5: De entree
Gebouw 5 is de trotse entree van Republica met functies voor wonen, werken en horeca. In de bamboe dakopbouw zitten tien hotelsuites. Dit nieuwe gebouw staat op het fundament van een industrieel bakstenen gebouw dat er voor moest wijken. De keuze om opnieuw liefst gebruikte en verweerde baksteen toe te passen om te spelen met de geschiedenis van de locatie lag dan ook voor de hand en baksteen leent zich uitstekend voor hergebruik.
De gerecyclede bakstenen in twee maten komen uit oude Vlaamse boerderijen en stallen. Na verwijdering van de rest mortel zijn ze opnieuw in te zetten.De herwonnen bakstenen zijn breed toegepast in gehakte en gezaagde vorm, traditioneel gemetseld en geklampt met de bovenkant van de baksteen in het zicht. De stenen zijn verder tot strips gezaagd om de betonnen lateien te bekleden.
Het hergebruik betekende voor het ontwerpproces dat de hele gevel op detailniveau voor in het proces op (kop- en laag) maat is gezet. Het vergt extra aandacht en inspireert de creativiteit om tot goede oplossingen te komen. Het dwingt om met voorhanden materiaal tot iets moois en iets goeds te komen. Het getekende patroon vangt de maattoleranties van de stenen op. Dat maakte tevens dat de dilataties zoveel als mogelijk onzichtbaar in het gevelpatroon zijn ingepast. Boven de ramen is daarvoor een tegelpatroon ingezet dat ook om de hoek loopt. Er is een ongewenst bijeffect: door hergebruik van herwonnen bakstenen, krijgt de gevel als vanzelf historie, levendigheid en patina die nieuwe gevelstenen pas na decennia zo niet eeuwen bereiken.
Gebouw 6
Het gebouw is een loods die past bij het industriële karakter. Cortenstaal is milieuvriendelijk en volledig te recyclen. Omdat cortenstaal niet wordt behandeld met corrosiewerende middelen en verven onnodig is, wordt het milieu niet belast. Daarnaast is het staal na de levensduur volledig te recyclen en om te vormen tot grondstof voor andere producten
Loft architectuur
De loft architectuur met grote ramen, hoge ruimtes, grote vloeroverspanningen en stoere materialen refereert aan de industriële vormtaal van de Amsterdamse havens, terwijl de natuurstenen pleinen een vrolijke, bijna Zuid-Europese kwaliteit hebben. Het horecagebouw heeft een monumentale gevel en springt iets terug ten opzichte van de rooilijn; de ontstane ruimte, gericht op het zuiden, is ingericht met brede zittreden: de ‘Spaanse trappen’ van Buiksloterham.
“Het gegeven gesloten bouwblok (80x80m) hebben we ‘opengebroken’ naar de omgeving en zorgvuldig herschikt tot een ensemble van zes gebouwen, die autovrije pleintjes en stegen vormen, en via twee bruggetjes aansluiten op de bestaande looproutes door de buurt. Het omvat een levendige mix van functies: (midden)huur- en koopappartementen (60-130m2), waaronder een torentje met tien Superlofts, bedrijfsruimtes en co-work flexkantoren, twee café-restaurants en een apart-hotel. Op het dak komt een sauna club met zwembad vanwaar je uitkijkt over het IJ.”
Tactiliteit, textuur en identiteit
Het stadsdorp is samengesteld uit zes sculpturale en monolithische gebouwen met een robuuste uitstraling, passend bij het industriële verleden en de rauwheid van de omgeving. Tegelijkertijd brengt hoogwaardige detaillering een nieuw niveau van verfijning naar het gebied. Elk van de zes gebouwen heeft een eigen, sterke persoonlijkheid. Deze persoonlijkheden staan schouder aan schouder - elk met hun eigen robuustheid, textuur en onafhankelijkheid. Ton-sur-ton kleureffecten en gridgevels geven de familie een collectieve identiteit. Dit karakter maakt elk gebouw een figuur in het spel van de ruimte.
Circularity and Identity: wood and recycled brick
Om verspilling tegen te gaan en de ecologische voetafdruk van het project te verminderen, werden gerecyclede bouwmaterialen en hout gebruikt. Het bakstenen gebouw is op een expressieve manier gemaakt van hergebruikte Belgische bakstenen. Het schuurtje, blok 6, is gemaakt van hernieuwbaar cortenstaal en voor het plein is hergebruikt natuursteen toegepast. In deze tijd van schaarste en milieuverandering moet architectuur hand in hand gaan met een bewuste keuze van materialen en een circulaire aanpak. We definiëren de materialisatie op een zodanige manier dat deze de tand des tijds zal doorstaan. De identiteit van het gebouw komt voort uit de vorm en textuur van de materialen zelf.
Levendige plint
Alle techniekruimten, parkeerplaatsen, fietsen, installaties, bergingen, afvalscheiding en de logistiek van het hotel zijn in de half ondergrondse garage weggewerkt, waarbij is gezorgd voor voldoende daglicht in de parkeerruimte. Zo blijven de gevels gelegen aan het opgetilde maaiveld en de omliggende straten naar alle kanten open, waardoor de levendigheid, sociale veiligheid en leefbaarheid wordt vergroot. De garage en bijgebouwen zijn een servicehub voor alle functies en tevens een mobiliteitshub, voor (elektrische) (deel) fietsen en (elektrische) (deel) auto's. Deze worden gevoed met energie via het smart grid.
Energiecoöperatie
Als onderdeel van Smart Cities Europe is Republica een proeftuin voor duurzaam bouwen en leven. Republica is een zoveel mogelijk zelfvoorzienende ontwikkeling met een eigen energiecoöperatie en een innovatief ‘smart grid. een uitwisseling van energie en hulpbronnen tussen gebouwen en garage, waaronder een batterij van één megawatt, daken met zonnepanelen en een WKO-systeem (warmte/koudeopslag).
Het doel is om energie-positief te zijn. De elektrische laadpalen voor auto's en fietsen en een grinder/vermalingssysteem voor GFT-afval zijn onderdeel van dit systeem. Het GFT-afval wordt verwerkt in een vergistingsinstallatie die energie levert. Het hele gebied is voorzien van wateropvangkratten, die regenwater bufferen en stedelijke hitte verminderen. Republica maakt deel uit van het door de EU gefinancierde project ATELIER ‘Positive Energy Districts’. De garage en bijgebouwen zijn een servicehub voor alle functies en tevens een mobiliteitshub, voor (elektrische) (deel) fietsen en (elektrische) (deel) auto's. Deze worden gevoed met energie via het smart grid.
Republica bestaat uit zes gebouwen. Samen worden ze getest als 'positive energy district. Een jaar lang houden onderzoekers van TNO bij wat de gebouwen en hun gebruikers aan energie opwekken en wat ze verbruiken. Alle opgewekte energie komt van de zon: op de gebouwen ligt in totaal bijna 1500 m2 aan zonnepanelen. Die wekken 's zomers zoveel energie op, dat het onder de streep waarschijnlijk kan compenseren voor het verbruik in de winter.
De gebouwen van Republica hebben een gezamenlijke aansluiting op het net. Ze leveren stroom aan elkaar en delen een grote ondergrondse batterij. De batterij heeft een megawatt vermogen, dat staat gelijk aan een miljoen watt. Mocht de stroom uitvallen in de buurt, dan kan deze batterij de gebouwen van Republica in theorie nog 10 uur van stroom voorzien. Maar de batterij is vooral nuttig als energiebuffer, om pieken in het gebruik lokaal op te vangen. Als de energieprijzen laag zijn, wordt de batterij weer aangevuld vanuit het net.
Alle bewoners en gebruikers van Republica maken deel uit van de energiecoöperatie, die leunt op vrijwillige inzet. Zo'n groep gebouwen met een lokaal smart grid vereist een speciale bestuursstructuur. Elk gebouw heeft een eigen Vereniging van Eigenaren (VVE). Een overkoepelende VVE zorgt voor de buitenruimte tussen de zes gebouwen. Voor de energievoorziening is er een aparte energiecoöperatie, waarvan alle eigenaren én alle huurders lid zijn. Wie hier komt wonen, wordt automatisch lid.
Alle keukens van de woningen in de hoogste toren bevatten een voedselvermaler. Voedselresten worden hierin vermalen en apart afgevoerd, gescheiden van andere afvalstromen. Ook de restaurants in het hotel en in het achterste gebouw doen hieraan mee. De voedselresten worden vervoerd in vacuümriolen, en komen samen met het afvalwater van de vacuümtoiletten van Schoonschip. Aan het eind van het Papaverkanaal ligt een grondstoffenstation klaar. Straks wordt op het grondstoffenstation afval vergist tot biogas.Biogas kan worden gebruikt om warmte of elektriciteit te maken voor woningen. Ook wordt er fosfaat uit het afvalwater gehaald, wat te gebruiken is als meststof. Fosfaat is een van de belangrijkste meststoffen voor gewassen in de landbouw. Er is een tekort aan fosfaat op de wereld. Uit voedselresten, en uit het afvalwater van toiletten, kunnen mineralen zoals fosfaat gehaald worden. En dat valt weer te gebruiken als voedsel voor planten. Zo wordt een hele lokale kringloop gecreëerd.
MPG = 8,4 en Rainproof Amsterdam (EPC = 0,2)
Open Circulair Bouwen
Het zachtgroene torentje (Gebouw 2) met Superlofts en de witte getrapte toren (Gebouw 1) zijn door bewoners zelf afgebouwd. Het short-stay-appartementen gebouw (Gebouw 4) heeft een houten gevel (een hernieuwbare materialenbron). Het werkgebouw is gemaakt van recyclebaar cortenstaal. De horeca- en coworkgevel is gemaakt van gerecyclede bakstenen. Zo heeft elk gebouw een eigen duurzaam verhaal, functie en vorm gekregen en kunnen ze onafhankelijk van elkaar en flexibel ‘meegroeien’ met de veranderende tijd (Open Cities). De meeste gebouwen zijn flexibel indeelbaar door de scheiding van drager- en inbouwsysteem, grote overspanningen, hoge plafonds en grote raamvlakken (Open Buildings). Onderdelen zijn demontabel en remontabel (Open Systems). Deze Open Bouwen-aanpak poogt tot meer betrokkenheid en binding van de gebruikers en leidt tot significant minder sloop- en bouwafval in de toekomst. De tijdloze, circulaire en sociale architectuur die Marc Koehler Architects hiermee nastreeft, is geïnspireerd op het zogenaamde ‘Open Bouwen’-concept van John Habraken uit de jaren ‘60. Zie voor meer info www.openbuilding.co en www.superlofts.co. Het hele gebied is voorzien van wateropvangkratten, die regenwater bufferen en stedelijke hitte verminderen.