Transformatie Stationspostgebouw Den Haag
21 juni
Het Rijksmonument uit 1939 naast Hollands Spoor is een icoon van het Functionalisme, met een opvallende gevel in lichte baksteen en afgeronde vormen. Het is een gebouw met grote waarde voor Den Haag, dat door onze transformatie een nieuwe rol heeft gekregen: een eigentijdse kantooromgeving die heden en verleden verbindt.
Het SPG was oorspronkelijk met een heel ander doel ontworpen, namelijk als postsorteercentrum. Het leeuwendeel van het gebouw bestond uit hoge, diepe industriële ruimtes die door glazen bouwstenen van daglicht werden voorzien. Hier stonden de transportbanden en sorteermachines die de post uit het nabijgelegen station verwerkten. Het SPG was een gebouw als een machine: functioneel en op maat gemaakt voor de toenmalige taken van de PTT. Dit maakte herbestemming ingewikkeld want het gebouw heeft tegelijkertijd een spilfunctie binnen de omgeving. Tijdens het stedenbouwkundig onderzoek kwam de betekenis van het SPG voor de stad sterk naar voren: het was lange tijd het hoogste gebouw in de wijde omtrek en een zichtbaar, altijd verlicht baken, want dag en nacht in bedrijf. ‘De Post zit aan het spoor’, dat zit nog altijd in het DNA van Den Haag - en in het collectieve geheugen van PostNL, dat het SPG zag als dé plek voor hun hoofdkantoor en daarom als ‘nieuwe’ gebruiker terugkwam.
PostNL is inmiddels echter een ander bedrijf dan vroeger - een pakketbezorger - en ook op zoek naar een ander soort huisvesting: een toekomstbesteding en duurzaam kantoor gebaseerd op ‘het nieuwe werken’ waarin ontmoeting bevorderd wordt. Door verspringende vides en getrapte nieuwe verdiepingen in de hoge, diepe sorteerruimtes toe te voegen hebben we het gebouw geopend. Alle verdiepingen zijn verbonden, maar op verschillende manieren gekoppeld. Zo zijn tegelijkertijd én een breed scala aan plekken voor interactie én een indrukwekkend atrium ontstaan.
Het nieuwe kantoor is een levendige ruimte die begrijpelijk is voor iedereen die er komt, en waar iedereen die voor PostNL werkt - van CEO tot bezorger - zich thuis voelt. Maar in het atrium is ook de grootsheid van de machines die ooit de ruimtes domineerden voelbaar, de roots van het bedrijf zijn letterlijk in het zicht. Het SPG is ‘op maat’ van PostNL vernieuwd en vormt daardoor opnieuw een baken voor de stad
Met het SPG hebben we een kantoor ontworpen voor een nieuwe manier van werken, waarin samenwerking, flexibel gebruik en het welzijn van de medewerkers centraal staan. Tijdens het ontwerp werden we daarbij ‘ingehaald’ door de Covid-19 pandemie, waardoor deze opgave verder is aangescherpt. Daarnaast voldoet het gebouw aan de hoogste duurzaamheidseisen, het is herontworpen volgens WELL en BREEAM richtlijnen en presteert net zo goed als nieuwbouw. Ook is het als eerste Rijksmonument in Nederland gecertificeerd met energielabel A.
Vanwege de monumentenstatus was het niet mogelijk om grote bouwkundige ingrepen te doen. Een extra uitdaging was daarbij om het SPG zo te renoveren dat de monumentale sfeer werd behouden en hersteld. In ons restauratieconcept ligt de nadruk daarom op de hoofddraagstructuur, waarbij de bestaande liggers en kolommen intact zijn gehouden. Een glazen tweede huid aan de binnenzijde van het gebouw zorgt voor bijna onzichtbare isolatie. Hierdoor kon de monumentale gevel intact blijven, terwijl het pand tegelijkertijd aan de eisen voldeed.
Van oudsher zorgden de ramen van glazen bouwstenen, in combinatie met daklichten, voor de lichtinval. Voor een moderne kantooromgeving was dit echter onvoldoende. Daarom zijn verspringende vides aangebracht, om zo tot op de onderste verdiepingen meer daglicht te brengen. Ook ontstaat hierdoor het indrukwekkende atrium dat het gebouw opent, en dat wordt omringd door cascadevormige vloeren en doorkruist door bruggen en trappen. Het atrium zorgt niet alleen voor daglicht, maar ook dat mensen ‘zien en gezien worden’ - het is het levendige hart van het nieuwe kantoor. De bruggen en trappen dienen als informele routes; ze helpen om mensen te laten samenkomen, maar ook om de ruimte via verschillende wegen te ontdekken.
Op de begane grond werd een ‘Community Centre’ ontworpen, met de ontvangst, een café, ontmoetingsruimtes en werkplekken. De etages daarboven kennen een flexibele opzet, die een verscheidenheid aan werkplekconcepten mogelijk maakt; efficiënte plattegronden en innovatieve technische voorzieningen maken het gebouw daarbij flexibel voor de toekomst. Het interieurontwerp van Kraaijvanger Architects speelt in op de behoefte aan een nieuwe manier van werken; het bureau benaderde het pand als ware het een huis met verschillende ruimtegroottes, verbindingen en niveaus van privacy. De schakeling van informele en formele, open en besloten gebieden voegt zich naar de nieuwe ruimtelijkheid van het gebouw.
Voor het interieurontwerp door Kraaijvanger was het een bijzondere uitdaging om zoveel mogelijk gebruik te maken van daglicht maar tegelijkertijd de zeer grote verdiepingen op te delen in kleinere, intiemere eenheden.
Het gebouw heeft een sterk ritme met traveeën van 5,85 m, elk verdeeld in drie gelijke delen van 1,95 m. Dit ritme bepaalt het interieur, het is de sleutel tot een comfortabele, kleine schaal van het interieur. Het gebouw is leidend geweest bij de ‘zonering’ van activiteiten’; dynamische en informele zones rond de vides voor ontmoetingen, informele en formele zones voor samenwerken en overleggen met daaromheen - open, semi open en besloten – ruimtes. En tevens een meer rustige periferie waar men individueel en in alle rust kan werken in het smalle bouwdeel.
De schakeling van informele en formele, open en besloten gebieden voegt zich zo naar de nieuwe ruimtelijkheid van het gebouw. Het meubilair versterkt de keuze tussen samenwerken of individueel werken, en is in veel gevallen gemakkelijk aan te passen of te verschuiven.
Voor het interieur van PostNL is er gezocht naar een representatieve architectuurtaal ter versterking van het monumentale karakter. Er is bewust zo min mogelijk materiaal toegevoegd aan het gebouw. Bestaand meubilair is hergebruikt (waaronder de oude postsorteerkarren als mini-tuinen verspreid door het gebouw). Het interieur toont het gebouw in al zijn robuustheid en tactiliteit.
Om een zo prettig mogelijke werkomgeving te creëren zijn er in het interieur voornamelijk natuurlijke en technische materialen gebruikt, zoals respectievelijk hout, leemstuc, baksteen van reststromen, textiel, grijs gekleurd glas, aluminium, zelfhelend staal en terrazzo gemaakt met een biobased binder. Het ontwerp is bepaald door materiaal. Deze spreken voor zich en zijn onverhuld en ongedecoreerd toegepast.
Het resultaat is een krachtige samenwerking van constructieve expressie en een unieke mix waarin de bestaande architectuur en nieuw interieur elkaar versterken. Monument en interieur vormen tezamen een unieke beeldtaal voor het nieuwe thuis van PostNL. Een tijdloos interieur waar mensen zich thuis voelen, vandaag en over 15 jaar. Een plek waar je wil zijn, in plaats van waar je moet zijn.