Gare Maritime in Brussel
30 september 2022
Het monumentale Gare Maritime op de site van Tour & Taxis in Brussel is in opdracht van Extensa door Neutelings Riedijk Architecten omgevormd tot een nieuw stuk stad. Ooit was Gare Maritime het grootste goederenstation van Europa, nu is hier een inspirerende plek ontstaan waar jonge en gevestigde bedrijven hun intrek kunnen nemen met een aangename publieke ruimte voor grote en kleinere evenementen.
Neutelings Riedijk Architecten ontwierp deze overdekte ‘stad waar het nooit regent’ volledig in hout. Daarmee is Gare Maritime een mooi voorbeeld van een duurzame ontwikkeling én momenteel het grootste CLT-project in Europa.
Structuur van parkjes en pleinen
Gare Maritime dateert uit het begin van de twintigste eeuw en is maar liefst 140 meter breed en 280 meter lang. De volledige ruimte onder de zeven aaneengeschakelde stalen kappen, drie grote en vier kleine, is nu publiek toegankelijk gemaakt. Onder de zijbeuken van de bestaande kapconstructieheeft Neutelings Riedijk Architecten twaalf houten paviljoens geplaatst, die gezamenlijk het nieuwe programma van ruim 45.000 m2 herbergen.
‘De paviljoens voegen zich in het ritme van de gietijzeren spanten en kolommen. Hiertussen ontstaat een structuur van boulevards, straten, parkjes en pleinen; als een echte stad.’ - Michiel Riedijk - architect
Publieke ruimte
Onder de overkapping blijft een grote monumentale ruimte open voor publieke evenementen, met een aangenaam klimaat dat de seizoenen volgt. Geïnspireerd op de ‘Ramblas’ is aan weerszijde van de evenementenruimte een aangename groene wandelboulevard gemaakt. De boulevards zijn zo breed (16 meter) dat ook hier royale binnentuinen gerealiseerd konden worden met hoogstammige bomen die zorgen voor een aangename atmosfeer. De inrichting van de openbare ruimte en het groen is verzorgd door landschapsarchitecten Omgeving. Voor de pleinen ontwierp Brussels beeldend kunstenaar Henri Jacobs acht mozaïeken waarbij hij de originele kasseien kon hergebruiken.
Grootste CLT-project in Europa
Samen met Ney & Partners is de constructie van de nieuwe inbouwvolumes uitgewerkt in Cross Laminated Timber (CLT) met eikenhouten gevelafwerking (FSC). Dit zorgt voor een enorme reductie van de hoeveelheid cement, in beton zou het gebouw vijf keer zwaarder zijn geweest. De keuze voor hout had ook een gunstige invloed op het bouwproces: dankzij prefabricatie en de droge afbouwmethode was de bouwtijd aanzienlijk korter dan bij traditionele bouw. Bij de uitwerking is ook toegezien op de circulariteit van de constructie door het ontwerpen van demontabele verbindingen en modulaire bouwelementen.
Duurzame restauratie
Gare Maritime is volledig energieneutraal. De glasgevels aan de Picardstraat zijn voorzien van zonnecellen en op de hoogste daken komt een totaal oppervlak van 16.000 m2 aan zonnepanelen. Op alle niveaus - constructie, installatie, circulair materiaalgebruik, groen, gezondheid - zijn in overleg met Boydens engineering vergaande duurzaamheidsmaatregelen genomen, zoals bijvoorbeeld warmte-koudeopslag en hergebruik van hemelwater. Gare Maritime ontving het certificaal BREAAM Outstanding.
Het bestaande monument is in de eerste fase zorgvuldig gerestaureerd door Jan de Moffarts Architecten, Bureau Bouwtechniek en Ney & Partners. De draagstructuur, bestaande uit geklinknagelde vakwerkliggers en kenmerkende driescharnierspanten, is daarbij duurzaam gerenoveerd en waar nodig verstevigd. Om te voldoen aan de hedendaagse normen is de ‘huid’ vernieuwd en het dak voorzien van isolatie en zonnepanelen.
Flexibele paviljoens en een gezonde werkomgeving
In het ontwerp van Gare Maritime stond het creëren van gezonde werkruimte centraal: geen afgesloten kantoorruimten onder lage systeemplafonds, maar lichte, open en inspirerende werkplekken.
De houten paviljoens zijn opgebouwd uit een gelijkvloers, een eerste en een tweede verdieping - de zogenaamde "creatieve zolder"- met onder de nok nog een insteekverdieping. Eikenhouten vitrines op het gelijkvloers vormen bovendien balkons voor de bovenliggende kantoren. Binnen een modulair systeem met vrij indeelbare vloervelden kunnen verschillende functies geaccommodeerd worden, zoals kantoren, ateliers, winkels, showrooms en productieruimten. Door twaalf afzonderlijke paviljoens te bouwen, krijgt elk kantoor zijn eigen adres en blijft het een project op mensenmaat. De paviljoens worden onderling verbonden met enkele sculpturale eiken ‘kruistrappen’ boven de binnenstraten.
Ontwikkeling Tour & Taxis
De combinatie van de oude stationshal met een hedendaagse invulling en een vernieuwend werk- en retailconcept maakt van Gare Maritime een uniek project. Er ontstaat niet alleen een aangename plek om in te vertoeven voor de dagelijkse gebruikers, het project heeft ook de ambitie om uit te groeien tot één van de toeristische trekkers in het Brussels Gewest. De ontwikkeling van de Gare Maritime levert op deze manier ook een belangrijke bijdrage aan de uitbouw van de Tour & Taxis site en aan de ontwikkeling van de gehele Kanaalzone in Brussel.