Dakbos op het Depot Boijmans van Beuningen
22 december 2020
Het is in alle opzichten een uniek project, het dakbos op het depot van Boijmans van Beuningen. 75 meerstammige berken zijn daar in het voorjaar omhoog gehesen, het dak op. Volwassen bomen die op ruim dertig meter hoogte in de volle wind staan. Dat is niet alleen adembenemend om te zien, maar vooral ontzettend uitdagend om te realiseren.
Het groene ontwerp van het dakbos sluit naadloos aan op de omgeving, het museumpark. De bomen staan dan ook niet in een rechte lijn, maar zijn uitgestrooid, zoals ze ook in het bos zouden staan. Toch is er weldegelijk sprake van een duidelijk lijnenspel. Pas wanneer je het ontwerp van boven beschouwt zie je hoe gedetailleerd hier door de architecten over is nagedacht. Alsof het maaiveld is opgetild en het gebouw er onder is geschoven.
Het dakbos is ontworpen door MVRDV en MTD landschapsarchitecten, die in hun ontwerp specifiek kozen voor de Betula pubescens. Dat is een zachte, meerstammige berk die maximaal tien meter hoog wordt. Het is een boomsoort die goed bestand is tegen de weersomstandigheden op het dak. Voor dit project zijn er volgroeide bomen van tien tot vijftien jaar oud gebruikt. Bomen die in de laatste twee jaar zijn voorbereid op de verhuizing. Door in twee jaar tijd de kluit rond te steken, zijn de wortels namelijk in de kluit gaat zitten.
De aanleg van het dakbos
Het was een spectaculair gezicht, hoe de berken afgelopen voorjaar met behulp van een zestigmeter hoge mobiele torenkraan het dak op zijn gehesen. Eenmaal op het dak was het aan Van der Tol om de berken volgens het ontwerp aan te planten. Ook dat gaat op een dak net even anders. De berken zijn op het dak namelijk verankerd in zware bouwstaalmatten, waarna ze zijn afgewerkt met een zeventig centimeter dikke substraatlaag. Na het aanbrengen van het substraat zijn naast de berken ook nog eens bijna 9000 grassen aangeplant.
Hoogwaardig bewateringssysteem
Zowel de berken als grassen hoeven niet bang te zijn om uit te drogen. Niet alleen houdt elke vierkante meter substraat op het dak zelf al vier- tot vijfhonderd liter water vast, er wordt ook nog eens water opgeslagen in een buffervat onderin het gebouw. Dat buffervat is gekoppeld aan een hoogwaardig, sensorgestuurd bewateringssysteem. Een systeem waarmee de vochthuishouding 24 uur per dag, op afstand kan worden gevolgd en bijgestuurd. Kortom, zoveel mogelijk van het hemelwater wordt benut of opgeslagen. En dat is nodig ook, als het op water aankomt zijn de berkenbomen namelijk grootverbruikers.
Risico’s afgedekt
Met zo’n groot en uniek project, waarbij de grenzen worden opgezocht is zekerheid een belangrijke waarde voor opdrachtgevers. Het is dan ook niet voor niets dat aannemer BAM voor de aanleg van dit dakbos bij Leven op Daken terecht is gekomen. Naast de ervaring van alle betrokken partijen, zorgt deze ketensamenwerking er namelijk voor dat er een tienjarige verzekerde garantie kan worden verstrekt op de totale dakopbouw. Voor een museum met een kostbare kunstcollectie is dat van grote waarde.
Bij de afwerking van het dak en alle systemen is alles tot in minuscule details uitgewerkt. Waar er normaal gesproken bijvoorbeeld sprake is van een dakopstand en grindstrook, is deze op het dak van het depot van Boijmans van Beuningen volledig weggewerkt. Door gebruik te maken van een verholen goot lijkt er geen eens een dakopstand te zijn. Daarnaast zijn er tijdens de bouw, in samenwerking met de aannemer, een aantal van de inspectieputten verplaatst. De putten zouden namelijk uitkomen in de betonverharding. Aangezien een betonnen deksel onmogelijk te openen zou zijn vanwege zijn gewicht, en een stalen deksel in het beton niet mooi is in dit ontwerp, zijn de afvoerputten voor het hemelwater een paar meter verschoven naar een plantvak. Zo is er gedurende het hele project, door alle betrokken partijen, steeds meegedacht over de uitvoering in het esthetische belang van het project.
Kortom, het dakbos op het depot van Boijmans van Beuningen is een project als geen ander. Nog voordat het dak definitief klaar was viel het al in de prijzen. Zo werd het dak eerder dit jaar nog genomineerd voor de Rooftop Award 2020, welke in september definitief werd uitgereikt. Jan Henk Tigelaar, directeur van Rooftop Revolution, noemde het dak “een bijzonder voorbeeld van lef, creativiteit en een ommekeer in het denken over daken”. De jury kon volgens hem niet om dit icoon heen.
Wie een bezoek wil brengen aan het dakbos zal overigens nog wel even moeten wachten. Het kunstdepot wordt pas in september 2021 geopend.