Hoofdkantoor MTV Networks
1 oktober 2007
De architectuur van de gerenoveerde scheepstimmerwerf op het NDSM-terrein in Amsterdam-Noord poogt niet het jong-snel-en-hippe imago van gebruiker MTV bij te benen. Architect Max van Aerschot en interieurontwerpers QuA hebben niet zozeer een nieuw beeld, als wel een nieuw ruimtelijk kader willen ontwerpen waarin het bedrijf zichzelf kan blijven vernieuwen.
Het terrein van de Nederlandsche Dok- en Scheepsbouwmaatschappij, kortweg NSDM-terrein, zou niet misstaan als decor in een muziekclip. Als je vanaf het centraal station aan komt varen met het NDSM-veer, presenteert het havengebied aan de westelijke zijde van de noordelijke IJ-oever zich als een bizarre verzameling van zand en kranen, gestapelde studentencontainers, de voormalige werkplaatsen uit de tijd dat het terrein nog een scheepswerf was, en een onderzeeër. Een dynamische omgeving, een plek voor pioniers; twee eigenschappen die ook op MTV van toepassing zijn.
De echte pioniers zijn de kunstenaars, architecten, skaters en theatermakers die verenigd zijn in Stichting Kinetisch Noord. Zij dienden eind 1999 een plan in bij de gemeente Amsterdam om de reeds twintig jaar werkloze scheepswerf opnieuw te ontwikkelen tot ‘de grootste broedplaats van Nederland’ en vestigden zich in de NDSM-loods. Een ander gebouw dat een nieuwe impuls kreeg, is de gerenoveerde IJ-kantine met daarboven reclamebureau Lemz en architectenbureau Heren 5.
Deze projecten markeerden het begin van MediaWharf, de herontwikkeling van het 84.000 m2 omvattende gebied tot wat hét nieuwe mediacentrum van Amsterdam moet worden. Echter, om dit centrum op Noord echt bij de stad te betrekken zijn niet alleen creatievelingen, maar ook kritische massa en kapitaal nodig. Die waren verzekerd met de komst van het hoofdkantoor van MTV Networks Benelux, voorheen gevestigd in de Bussumse Studio Concordia. Ook het behoud van de NDSM-veerdienst is dankzij MTV door de gemeente gegarandeerd. Bovendien zal de stap die MTV nu gezet heeft, wellicht andere partijen over de streep trekken om zich ook op het NDSM-terrein te vestigen. Zo besloot IdTV vorig jaar te verhuizen naar het door Trude Hooykaas ontworpen kantoorgebouw dat in aanbouw is op het kraanspoor even verderop.
Voordat Max van Aerschot de opdracht kreeg voor de renovatie van de timmerwerkplaats (gebouwd op het NSM-terrein, in 1930 afgebroken en in 1935 herbouwd op het NDSM-terrein) was hij al enkele jaren betrokken bij de stedenbouwkundige plannen voor het NDSM-terrein, die hij maakte in opdracht van het consortium MediaWharf. Toen MTV zich geïnteresseerd toonde als potentiële huurder, raakte het project in een stroomversnelling; de periode tussen de eerste conceptmaquette en de opening afgelopen maand besloeg precies twee jaar.
Max van Aerschot noemt het tekenend voor de snelle wereld van MTV: zien, hebben, kopen. Een wereld die moeilijk te rijmen valt met een sector die zo traag is als de bouw en überhaupt met vastgoed. In het plan dat de architect en de interieurarchitecten QuA maakten is dan ook niet gezocht naar een metafoor of een vormentaal die jongerencultuur, muziek of televisie verbeeldt, maar naar ruimten die de organisatie van MTV representeren.
Het ontwerp valt uiteen in twee delen: de opnamestudio (met 600 m2 de grootste die MTV internationaal heeft) met daarboven de directievloer en een carré: de centrale hal, waaromheen de niet-hiërarchisch georganiseerde open werkvloeren van de verschillende afdelingen (sales, Nickelodeon, TMF, The Box) liggen. Het belangrijkste structurerende element in dit atrium is – hoe toepasselijk, in een voormalige timmerwerkplaats – hout; brede houten trappen lopen langs de entree en door de voorgevel heen door tot aan het plein waaraan de verschillende loodsen hun toegang hebben. Vanaf deze tribune hebben werknemers en bezoekers continu zicht op ‘het product’: de televisieschermen die tonen wat er in de ondergelegen edit-rooms wordt gemaakt. Het hout van de tribune, waarin ook de twee receptiebalies zijn geïntegreerd, loopt over in de vloer van de hal, de lange trap naar de verdiepingen en de lamellen voor de glazen wanden van de ruimten op de begane grond. Verder wordt het beeld bepaald door wat gegeven was: de enorme hoogte van de ruimte, de gietijzeren, groen uitgeslagen draagconstructie en de daklichten. De meest opvallende toevoeging is de kleur rood voor de wanden rond de vide en de doos die boven de entreepartij zweeft.
Deze doos, het enige element dat je zou kunnen opvatten als een verwijzing naar een televisie, is er een in een reeks van vijf; op de kopgevel aan de IJ-zijde zijn nog twee opvallende volumes – het glazen restaurant en de cor-ten-stalen installatieruimte – aan de bestaande structuur toegevoegd. Binnen is er de akoestische ‘black box’ ofwel opnamestudio; het carré met de kantoren wordt omsloten door een glazen doos.
Deze glazen doos is eigenlijk niet echt een doos, want hij is aan de bovenkant open. Het is een rondom doorlopende tweede gevel waarmee de meeste bouwfysische eisen waaraan de bestaande, niet-geïsoleerde gevels uiteraard niet voldoen, zijn ondervangen. Het voordeel van deze oplossing, die de architect reeds in verschillende renovatieprojecten toegepast heeft, is dat ze een structuur oplevert die duidelijk leesbaar is, zowel voor de aannemer die het moet maken, als voor de gebruiker. Bovendien, zegt Max van Aerschot, geeft het automatisch een interessante spanning tussen het oude en het nieuwe. Wanneer je het gebouw betreedt en dan meteen dwars door de hal en de glazen schil uitkijkt op de oude gevel en via het raam daarin over het havengebied, is de context direct duidelijk.
Niet overal is het glas transparant. Wegens brandwerende eisen is de doos soms van glazen bouwstenen gemaakt en om financiële redenen is hij soms slechts translucent. Zulke ‘pragmatische’ oplossingen dragen bij aan de gelaagdheid en de differentiatie van het ontwerp. Zo zijn de installatiebuizen ingezet als ruimtelijke elementen die een dialoog aangaan met de spanten waar ze doorheen zijn verweven. En door de toevoeging van het volume met het restaurant zijn de vloeren van de kamers van de directie - ook bij MTV net iets belangrijker dan de rest - net iets hoger komen te liggen.
In de detaillering is het ontwerp eenduidiger; om de rust in het toch al rijke beeld te bewaren en de scheiding tussen oud en nieuw duidelijk te markeren zijn alle aansluitingen ‘op nul gedetailleerd’ en heeft het glas nergens een kozijn. Ook de draagconstructie waar de nieuwe vloeren op rusten, bestaande uit ronde kolommen van schoon beton, en de balustrades langs deze vloeren – glasplaten – zijn zo onopvallend mogelijk gehouden.
Hoewel de gevels rondom dezelfde taal spreken, heeft het gebouw vanbuiten twee gezichten: een oud en een nieuw. In overleg met de Rijksdienst voor Monumenten heeft de architect in een kop- en een langgevel het metselwerk aangeheeld en op de plaatsen waar ramen en luiken zaten opnieuw (enkel) glas geplaatst. In ruil voor deze zorgvuldige restauratie kreeg hij toestemming de andere twee gevels vrijer te bewerken. Het metselwerk van de pleingevel is naar binnen gevouwen en werkt samen met de doorlopende tribune als een uitnodiging om naar binnen te lopen. De twee horizontale ramen op de verdiepingen, die over de volle lengte van het carré doorlopen, zijn een echo van de transparante entreepartij. Met het uitkragende restaurant op de kop heeft het gebouw een nieuw gezicht naar het IJ gekregen. De installatieruimte ernaast is om logistieke en installatietechnische redenen buiten geplaatst. Terwijl dergelijke elementen in het interieur het architectonische beeld versterken, ontstijgt de roestige installatieruimte zijn functionele karakter niet. Daarmee is het de enige dissonant.