Prefab metselwerk in Het Dok
14 december 2023
Veel ontwerpvrijheid, duurzaam en snel
900 Mahler, Intermezzo, Xavier, Het Dok: als alternatief voor traditioneel metselen kiezen architecten, opdrachtgevers en aannemers steeds vaker voor Hagemeistersorteringen in prefabelementen. Belangrijkste motieven: meer ontwerpvrijheid, sneller bouwen en geveldelen met een constante, hoge kwaliteit. Prefab scoort daarnaast goed als het gaat om de stikstofeisen. Bij het Amsterdamse woongebouw Het Dok zijn de kant-en-klare gevelelementen met Hagemeistersteenstrips afkomstig van Hibex.
Het Dok in Buiksloterham bestaat uit drie torens op een brede onderbouw. Aan de gevels heeft het wooncomplex Waalformaat steenstrips in drie Hagemeistersorteringen: de donkerrode Mühlheim GT/FUoS voor de onderbouw, de gele Gent GT/FUoS voor het middendeel van de torens en de donkere Liverpool GT/FUoS als kroon. Die drie Hagemeistersorteringen zijn gevat in een repeterend grid van geprefabriceerde elementen. Grid en baksteen bezorgen het gebouw eenheid en een menselijke maat. Daarbij refereren ze aan het industriële verleden van het terrein in Amsterdam Noord.
De Groningse prefabspecialist Hibex leverde voor het ontwerp van de Architekten Cie. meer dan negenhonderd sandwichelementen met steenstrips, 130 enkelschalige elementen met steenstrips voor de kronen van de torens en vierhonderd overige architectonische elementen.
Projectarchitect Hans Hammink van de Architekten Cie. ontwierp de gevels van Het Dok met in het achterhoofd twee scenario's: "De gevels zijn ontworpen op prefab, met in het achterhoofd het idee dat we altijd nog zouden kunnen overstappen op traditioneel bouwen. We wisten dat Hagemeister ook steenstrips levert. Prefab was dus mogelijk, maar desgewenst ook traditioneel bouwen met de volle steen."
De prefab elementen voor Het Dok zijn vervaardig met maatwerk mallen uit hout – Hibex werkt projectspecifiek en hanteert geen standaardmallen. In de houten mallen voor Het Dok zijn voor het metselwerk verhoogde platen aangebracht, met daarin voor elke individuele steen een uitgefreesde sparing – in dit geval in tegelverband. Hans Hammink: "Voegwerk achteraf is overbodig. De diepliggende voeg van het prefab element zorgt in Het Dok voor een goede schaduwwerking en sprekende gevels."
Hibex verwerkt in zijn prefabelementen regelmatig Hagemeisterstenen. Algemeen directeur Michael Hermes van Hibex: "Wij produceren vaker gevelelementen voor prestigieuze architectuurprojecten. Daarbij kiest men in de regel een baksteen met bijpassende uitstraling en kwaliteit. Dan komen de sorteringen van Hagemeister al snel in beeld."
Het gebruik van prefabelementen met metselwerk zit de laatste jaren in de lift. Die groei ziet Hermes ook bij Hibex terug: "Betonnen prefab producten met baksteen zijn inmiddels geaccepteerd op de markt. Architecten zijn er bekend mee en zoeken graag de grenzen op van de ontwerpmogelijkheden van metselwerk in prefab elementen. De vormvrijheid is groot."
Ook aannemers zien de voordelen. Hermes: "Je kunt met prefab elementen gruwelijk snel monteren. Met een kraan en een ploeg van vijf man bouw je in korte tijd een heel project op. We hebben in Nederland veel binnenstedelijke projecten. Ook daar betaalt prefab zich uit. Je kunt logistiek veel beter uit de voeten. De prefab delen worden vlot aangeleverd door vrachtwagens die meteen weer van de bouwplaats verdwijnen."
De engineering is nog wel lastig, aldus Hermes: "Je moet bij prefab in het ontwerpproces keuzes naar voren halen; frezen voor elektra en andere voorzieningen kan niet meer op de bouwplaats. Waar straks de keuken komt, moet al in de ontwerpfase helder zijn."
Bouwen met prefab scoort ook goed als het gaat om milieu-eisen en in de stikstofdiscussie. De stikstof-eis heeft betrekking op de uitstoot op de bouwlocatie. Hermes: "Met prefab beperkt die uitstoot zich tot het transport van de prefab delen en de handelingen van de kraan. De productie-uitstoot van de elementen ligt elders."
Hagemeister adviseert architecten, opdrachtgevers en aannemers over de mogelijkheden van steenstrips en volle stenen in prefab elementen. De baksteenproducent in Nottuln (Noordrijn-Westfalen) zette de afgelopen jaren in tal van projecten de ontwerpvrijheid die de bouwmethode biedt om in keramisch maatwerk, van projectsorteringen tot alle denkbare vormstenen. Hagemeister leverde dit maatwerk voor grootschalige woningbouwprojecten als 900 Mahler, Intermezzo en Xavier in Amsterdam-Zuidas. Maar ook in kleinschaliger woningbouwprojecten als het Loungekwartier (ontwerp Heren 5) in Leidsche Rijn, zette Hagemeister de rijke ornamentiek, patronen en reliëfs die de architect voor ogen stond om in creatief maatwerk voor prefabelementen. Met Het Dok voegt Hagemeister daar nu een nieuw project aan toe.
Projectgegevens
Opdrachtgever: COD
Architectuur: de Architekten Cie.
Partners:Pero Puljiz, Erik Vrieling
Projectarchitect: Hans Hammink
Ontwerpteam: Rink Alberda, Niels Mulder, Boris van Gorkom, René Bos , Klaas Reinder Sluijs, Marco Keijzer, Ron Garritsen, Jolein Haeck, Boukje Bugel, Niels Geerts
Hoofdaannemer: Van Wijnen
Prefab delen: Hibex, Groningen
Baksteen: Mühlheim GT/FUoS; Gent GT/FUoS; Liverpool GT/FUoS
Formaat: WF (steenstrips op prefab beton elementen)
Gemetseld geveloppervlak: ca. 4.500 m²