Woonwerkgebouw Pontkade, Amsterdam
4 februari 2022
Frontrunner met metselwerk
De architectonische frontrunner van het voormalige NDSM-terrein, zo typeert de Architekten Cie. het Amsterdamse woonwerkgebouw Pontkade. De Architekten Cie. ontwierp Pontkade als een ensemble van vijf autonome volumes met referenties aan het industriële verleden van het plangebied – en aan de toekomst als hoogstedelijk woongebied. Een van de twee woontorens van Pontkade kreeg aan de gevels de Hagmeistersorteringen Weimar HS en de Dallas FS in moduulformaat.
Bruggen slaan tussen een industrieel verleden en een bruisend nieuw woongebied, dat doet Pontkade op het voormalige NDSM-terrein in Amsterdam-Noord, aldus de Architekten Cie. Het terrein in Amsterdam-Buiksloterham wordt momenteel onder gemeentelijke regie herontwikkeld tot nieuw stadsdeel - aan de hand van een masterplan van de Architekten Cie. Dat plan transformeert het terrein van de Nederlandsche Dok en Scheepsbouw Maatschappij (NDSM) in een nieuw stuk stad met een mix van wonen, werken en recreatie, tegen een decor van water, havens, werven en kades. Aan de oostzijde van het plangebied zet de Architekten Cie. in op behoud van de oude scheepswerf, ruimte voor evenementen, kunst en cultuur. In het westelijke deel ligt het accent op woningbouw in hoge dichtheden en plekken voor werken, cultuur en vrije tijd.
Als frontrunner van de herontwikkeling van het NDSM-terrein belichaamt Pontkade de visie van de Architekten Cie. op het plangebied als geheel. Architect Jan-Willem Baijense maakte deel uit van het ontwerpteam van Pontkade: "Pontkade is het eerste gebouw dat wij voor dit gebied ontwierpen: een nieuw stuk stad, gemengd en sterk verdicht – en met een rauw en stoer karakter dat past bij de NDSM-sfeer en de architectuur van de oude werfgebouwen."
Pontkade bestaat uit een ensemble van vijf autonome volumes rond en op een getrapt groen binnenhof dat ligt op een drie lagen tellende bovengrondse parkeergarage met 187 parkeerplekken en 756 fietsplaatsen. Pontkade herbergt 700 m² kantoren, 2800 m² commerciele ruimte en 252 appartementen (huur en koop). De meeste van die appartementen bevinden zich in de twee woontorens van Pontkade. Aan de zuidzijde van het binnenterrein liggen twee blokken met koopwoningen met uiteenlopende individuele plattegronden, samengesteld uit een flexibel modulair bouwsysteem. Het binnenterrein kreeg aan de noordkant een rij eengezinswoningen.
Met de spreiding van het programma over vijf volumes, brak de Architekten Cie. de massa van het ontwerp, aldus Baijense: "Zo behielden we in het onwerp de menselijke schaal." Architectuur en kleurstelling van de individuele blokken zijn toegesneden op de ligging binnen het ontwerp als geheel. Baijense: "Het kleurenpalet verloopt vanaf het IJ tegen de klok in van donker – aan IJ en werfzijde - naar licht. De zwarte en grijze volumes aan IJ- en werfzijde hebben gevels in aard- en roesttinten en zijn opgebouwd uit rasters die verwijzen naar de gevelopbouw van de oude NDSM-loodsen. Aan de westzijde steekt Pontkade meer in op wonen en stedelijkheid. Hier bevindt zich ook de hoogste toren van het ontwerp, met gevels in lichtgekleurd metselwerk."
Aan de gevels gebruikte de Architekten Cie. baksteensorteringen van drie verschillende leveranciers. Baijense: "Met een mix van Belgische handgemaakte baksteen, Belgische strengperssteen en twee Hagemeistersorteringen konden we vorm en textuur van de individuele volumes van Pontkade goed onderstepen."
Die twee Hagemeistersorteringen werden toegepast aan de hoogste toren van Pontkade. De Architekten Cie. koos voor een mix van de sorteringen Weimar HS SF en Dallas FS ModF. In de toren is de Weimarsortering beeldbepalend en bezorgt de hoogbouw zijn witte voorkomen. De Weimar HS is een genuanceerde wit-lichtbeige gekleurde handstrichsortering van Hagemeister, voorzien van markante kolenbrandaccenten.
De Dallas FS is aan de gevels ingezet voor grijs-antracietkleurige accenten in de muurdammen en in een brede metselwerkband halverwege de toren. De Dallas FS heeft een fijn geribbelde oppervlaktestructuur en een kleurenspectrum van grijs tot antraciet met een decente zilveren glans. Baijense: "De gevel van deze toren is identiek aan die van de tweede toren in Pontkade, uitgevoerd met een rode gevelsteen. Maar de verschijningsvorm is volledig anders. Van afstand denken veel mensen dat de 'Hagemeistertoren' uit beton is, om van dichtbij te zien dat het om levendige baksteengevels gaat."
Het metselwerk voor de toren werd zo ontworpen dat het tradioneel gemetseld kon worden of als steenstrip in prefab gevelelementen opgenomen. Uiteindelijk koos de aannemer voor traditioneel metselwerk, uitgezonderd de balkons, die voorzien zijn van prefab steenstrips.
De Dallassortering is tegelverband toegepast, de Weimar in halfsteensverband. Het metselwerk is doorgestreken bij het metselen, de balkons zijn nagevoegd in de kleur van het traditionele voegwerk rondom. De Hagemeisterstenen van de Weimar HS hebben een SF-formaat van 190 x 90 x 52, de Dallas FS bakstenen hebben een langgerekt moduulformaat van 290 x 90 x 52.
Pontkade werd genomineerd voor de Gouden A.A.P. 2021, de Amsterdamse Architectuur Prijs 2021.
Projectgegevens
Opdrachtgever: Pontkade ontwikkeling bv
Architectuur: de Architekten Cie.
Partnerarchitect: Pi de Bruijn
Projectarchitecten: Jan-Willem Baijense, Wessel Vreugdenhil en Maarten van Zutphen
Projectmanager: Sander Moerman
Hoofdaannemer: Kondor Wessels Amsterdam, IBB Kondor
Baksteen: Weimar HS SF 190 x 90 x 52 en Dallas FS ModF 290 x 90 x 52
Formaat: 190 x 90 x 52 mm (Weimar) en 290 x 90 x 52 mm (Dallas, moduulformaat)
Gemetseld geveloppervlak: ca. 3.000 m²