Nieuwbouw stadskantoor en renovatie stadhuis
14 september 2020
Het nieuwe stadhuis Hengelo maakt het centrum weer tot kloppend hart van de stad. Het eigentijds en duurzaam ensemble bestaat uit het nieuwe stadskantoor en het bestaande monumentale stadhuis. De twee naast elkaar gelegen en verbonden gebouwen zijn programmatisch één geheel, maar genieten eigen karakters. Het rijksmonument heeft weer een open karakter, sfeervolle werkruimtes en een centrale stadshal met bijzondere en gerestaureerde materialisatie. Daarnaast ligt de nieuwbouw met een dynamisch karakter, buitengewone ruimtelijkheid, veel daglicht, duurzame innovaties en ambachtelijke lokale technieken.
Techniek en traditie
Het bestaande stadhuis is onderdeel van het collectief geheugen van de Hengeloër en maakt nadrukkelijk deel uit van het stadsleven door de vele evenementen die in de stadshal plaatsvinden. Bij de totstandkoming van het ontwerp vormden de locatie en rol van het stadhuis, samen met de kenmerken van de stad, een belangrijke inspiratiebron voor het ontwerp. Het renovatie- en nieuwbouwontwerp tonen respect voor het iconische jaren’60 Rijksmonument van architect J.F. Berghoef. In beide gebouwen keren Hengelose technieken en tradities terug. Deze aanpak maakt beide gebouwen samen tot één ensemble met typisch Hengelose uitstraling, een karakteristieke knipoog naar het verleden en hightech blik op de toekomst.
Monumentaal stadhuis
Het ontwerp voor de nieuwbouw en de renovatie is vanaf het begin af aan integraal benaderd. Bijzonder aan het monumentale stadhuis is, dat het een van de weinige behouden gebouwen uit de wederopbouwperiode in Hengelo is, met een niet-modernistische, maar traditionele en Europese architectuur. Het gerestaureerde en gerenoveerde stadhuis kent een herziene functionele indeling, waarbij de bestaande structuur maximaal is behouden en, waar noodzakelijk, versterkt met enkele krachtige ingrepen. De stadshal heeft zijn oude functie als levendig centraal middelpunt terug en wordt nog meer een plek voor (culturele) evenementen en bijeenkomsten, naar het oorspronkelijke idee van Berghoef. In het monumentale pand is een nieuw trappenhuis toegevoegd dat intern de verbinding legt tussen de fietsenstalling, het bedrijfsrestaurant, de centrale stadshal en de passerelle naar het nieuwe stadskantoor.
De ruimtes voor de raadsfracties, het dubbelhoge raadscafé en het restaurant liggen op de begane grond waardoor er direct visueel contact met passanten is. Op de eerste verdieping liggen vergader- en werkplekken rondom de grote hal, die via grote raampartijen uitzicht hebben op en over de stad. De tweede verdieping biedt ruimte aan de Trouwzaal, de Raadzaal en de Burgerzaal. Op derde en bovenste verdieping is de glazen lichtstraat zichtbaar teruggebracht waardoor ruimtelijke kantoren met veel daglicht ontstaan.
"Wat opvalt aan dit complex is dat het van buiten twee verschillende gebouwen zijn, maar als je binnen bent valt dat verschil helemaal weg en dragen de gebouwen één identiteit met één uitstraling" - Martin Fleer, Gemeente Hengelo
Nieuw stadskantoor
Het stadskantoor sluit aan de entreezijde aan op het stadhuis en rondom aan een doorgaande weg, winkelstraat en het plein. De gebouwcontour beweegt vriendelijk mee met deze stedelijke omgeving.
Op de begane grond, gericht naar het plein, bevindt zich de hoofdentree. Daar komen bezoekers binnen op het ruimtelijke publieksplein. Via de eerste verdieping is er direct toegang tot de tien meter brede passerelle die nieuw en oud verbindt. Ambtenaren hebben toegang tot de zeven verdiepingen rondom de ruime vide. Daar liggen splitlevel kantoorvelden met flexibele (stilte)werkplekken die van twee kanten worden overgoten met daglicht. Van onder naar boven verkleuren de kantoorverdiepingen van grijs naar groen, symbolisch voor de reis van de stad – met veel contrasten, kleuren uit de staaltechniek en reuring – naar het natuurlijke buitenleven – met groen, bomen en stilte –. Hoe hoger in het gebouw, des te meer stilte en rust men ervaart. Grote raampartijen komen overal terug en leggen een continue verbinding met de stad.
Het nieuwe stadskantoor voegt zich ondanks haar eigenzinnige karakter gemakkelijk in de stedelijke omgeving. Dit is bereikt door de mix van hedendaagse productiemethoden en traditionele lokale elementen uit de staalindustrie, vakwerkboerderijen, zouttorens en streekmaterialen zoals hout en baksteen.
Ontwerp door co-creatie
Het ontwerp van het ensemble is tot stand gekomen door een vergaande en bijzondere co-creatie met medewerkers van de gemeentelijke organisatie. Tijdens verschillende workshops en presentaties brachten medewerkers wensen naar voren en kregen zij inspraak op het ontwerp. Zo werd duidelijk dat meer eenheid, in gebouw en samenwerking, meer directe communicatie en meer zicht op collega’s belangrijk waren. In het ontwerp zijn dan ook overal ruimtelijke flexwerkplekken gerealiseerd met zowel contact met buiten als collega’s. Afdelingen zijn daarmee onderling zichtbaar verbonden en direct benaderbaar wat samenwerking bevordert.
Gezond gebouw van top tot teen
Vanaf aanvang van het project speelde duurzaamheid bij alle ontwerp- en materiaalkeuzes een belangrijke rol. Hergebruik van het bestaande stadhuis levert een majeure bijdrage aan de hoge ambitie op dit vlak. Samen met hergebruik van materialen, nieuwe materialen met lage milieubelasting en de toevoeging van zonnepanelen, duurzame installaties en een slimme koppeling met het nieuwe stadskantoor is een sterk verlaagd energieverbruik bereikt. In het stadskantoor zorgt plafondverwarming en -koeling voor een aangenaam binnenklimaat. Daarbij zorgt hier de betonkernactivering (thermische activering) ervoor dat de vloer in staat is om warmte en koude te bufferen wat zorgt voor een energie-efficiënt binnenklimaat. Alle maatregelen samen besparen de gemeente ruim een half miljoen Euro op de jaarlijkse energierekening.
Passend binnen een circulaire economie is de constructie en het casco van de nieuwbouw voorbereid op een ander gebruik. Het toekomstbestendige ontwerp is daarmee klaar voor een mogelijke transformatie naar bijvoorbeeld een zelfstandig kantoor of appartementencomplex.
Circulaire en duurzame oplossingen zitten ook tot in de kleine details van het interieur van beide gebouwen. Het vaste meubilair – ontvangstbalies, pantry’s en displaykasten – is ontworpen met een speciale Hengelose houtverbindingen waarmee ze de- en remontabel zijn. Hierdoor zijn ze én direct herbruikbaar op een nieuwe plek én kunnen afzonderlijke grondstoffen een tweede kans krijgen. Er is 400 m² aan gemelamineerd plaatmateriaal uit de oorspronkelijke huisvesting hergebruikt in nieuwe kasten en flexibele tussenwanden. Beide zijn bekleed met PET-vilt: akoestisch platen gemaakt van gerecyclede PET-flessen. In het PET-vilt zijn de contouren van Hengelose wijken gestanst terwijl dezelfde contouren ook in het behang zijn verwerkt. Nieuwe materialen zijn cradle-to-cradle en hebben een lage milieubelasting. Zoals het FSC-gecertificeerd inlands eiken en snelgroeiend Nederlands populierenhout. Ook het restaurant is maximaal duurzaam: lokale horeca verzorgen de catering en al het GFT-afval wordt verzameld, vermalen en verwerkt tot droge compost dat naar de kinderboerderij gaat voor gebruik in de moestuin.
Impuls voor Hengelo
De ingebruikname van het stadhuis betekent ook een maatschappelijke en economische intensivering van de prachtige locatie midden in de stad. Het gebied transformeert van onaantrekkelijke buurt met leegstaande panden en on(der)benutte terreinen naar een hoogwaardige, levendige en vooral mooie plek met nieuwe bestrating, vergroening en nieuwe ondernemers. Het stadhuis is uitstekend bereikbaar met fiets en openbaar vervoer en in de parkeergarage staan elektrische leenauto’s klaar voor medewerkers. Dagelijks komen zo’n 700 werknemers naar hun kantoor dat voorheen ver buiten het centrum lag. Daarnaast komen er jaarlijks zo’n 100.000 bezoekers naar de gemeentebalies. Doordat lokale Hengelose ondernemers diensten verzorgen in het stadshuis, ontstaat een gezellige reuring en onderlinge economische uitwisseling: een echt Hengeloos stadhuis waar burgers laagdrempelig binnenstappen en de gemeente het stedelijk leven in het centrum versterkt.
EGM architecten is binnen de ontwikkeling van het stadhuis overall verantwoordelijke, heeft het nieuwbouwdeel ontworpen en verzorgde het interieurontwerp voor zowel nieuw- als oudbouw. HVE Architecten heeft in samenwerking met BERNS architectuur het monumentale stadhuis gerestaureerd. De nieuwbouw is gerealiseerd door bouwcombinatie Van Wijnen en Trebbe en het stadhuis door Koopmans Bouwgroep, Enschede.