Theater Zuidplein
24 juni 2020
Theater Zuidplein, in de bouwperiode bekend als het Kunstenpand, is de nieuwe culturele hotspot van Rotterdam-Zuid. Naast twee theaterzalen en een café-restaurant huisvest het ook een vestiging van Bibliotheek Rotterdam. Theater Zuidplein is ontworpen door De Zwarte Hond, bureau voor stedenbouw en architectuur en als Design Build Maintain-opgave ontwikkeld en gerealiseerd door de combinatie Heijmans en Ballast Nedam.
Theater Zuidplein maakt deel uit van de gebiedsbrede PPS-ontwikkeling Hart van Zuid, rondom het Zuidplein en evenementencentrum Ahoy. In samenwerking met de gemeente Rotterdam realiseren Ballast Nedam en Heijmans hier naast het theatergebouw onder andere het Rotterdam Ahoy Convention Centre, Zwemcentrum Rotterdam, een uitbreiding van winkelcentrum Zuidplein, een nieuw busstation, een hotel, woningen en horecavoorzieningen. Ook de buitenruimte wordt volledig nieuw ingericht. Na het Zwemcentrum is Theater Zuidplein het tweede project in Hart van Zuid dat nu helemaal is afgerond.
Strategische fasering
Bij de herontwikkeling van het gebied is gekozen voor een strategische fasering, waarbij functies steeds doorverhuizen naar elkaars oude locaties. Zo ontstaat een ‘treintje’ van bouwprojecten en kunnen alle partijen blijven functioneren tijdens de bouw. Het Zwemcentrum is gebouwd op de plaats van het gesloopte deelgemeentekantoor. Theater Zuidplein is nu gebouwd op de plaats van het oude zwembad. Als de oudbouw van Theater Zuidplein is gesloopt, verhuist het busstation daar naartoe. Zo komt de plaats van het huidige busstation, onder de opgetilde metrolijn, vrij en kan de Gooilandsingel transformeren tot een 750 meter lange, groene en autoluwe boulevard. Deze boulevard voert vanaf de Pleinweg helemaal tot in het Zuiderpark en koppelt alle attracties van Hart van Zuid aan elkaar.
Zo is Hart van Zuid een uitnodigende plek aan het worden om te verblijven, te recreëren, te wonen, te winkelen en van cultuur te genieten. Vergeleken met de door beton, auto’s en loopbruggen gedomineerde oude situatie is dat met recht een metamorfose te noemen. Het maaiveld wordt weer het domein van de voetganger.
Maatschappelijke rol
Theater Zuidplein is de vervanging van het naastgelegen oude, uit 1953 stammende gebouw, dat circulair wordt gesloopt zodra het nieuwe pand in bedrijf is. (Zo zal het beton worden vermalen en worden hergebruikt voor de fundering van het nieuw te bouwen busstation.) De plek in het centrum van Hart van Zuid, pal naast het bus- en metrostation, is ideaal om passanten te verleiden een kijkje binnen te nemen, ook als ze normaal gesproken niet direct in aanraking komen met kunst en cultuur.
De bibliotheek wordt laagdrempelig, met een groot aanbod van activiteiten op het gebied van taal en digitale vaardigheden. Wijkbewoners kunnen elkaar hier ontmoeten, kennis opdoen, studeren, ervaringen delen en meningen uitwisselen. Jongeren zijn nadrukkelijk welkom. De programmering van het theater is breed en speelt vaak in op wat in buurt, stad en regio gebeurt. Samen met het zeven dagen per week geopende café-restaurant ontstaat zo een voorziening die een belangrijke maatschappelijke rol zal vervullen in Rotterdam-Zuid. Daar komt bij dat in de Van Swietenlaan een doorbraak komt die een directe verbinding legt tussen de Carnissebuurt en de nieuwe culturele en recreatieve voorzieningen.
Aluminium voile
Theater Zuidplein is een helder, compact volume van circa 12.500 m2. Vanwege de geluidseisen zijn de theaterzalen gepositioneerd aan de kant van de metrolijn, het verst weg van de woningen, waardoor het gebouw hier een gesloten, robuust karakter heeft, met een bakstenen gevel voorzien van verticale accenten die de hoogte van de toneeltoren benadrukken. Contrasterend hiermee is de semi-transparante voile-gevel bij de entree en ontvangsthal, uitgevoerd in geanodiseerd aluminium. In dit entreegebied liggen de meest publieke functies, zoals de leestafels van de bibliotheek en het café-restaurant. Overdag zorgt de opengewerkte gevel voor een bijzonder lichtspel in het interieur en ’s avonds benadrukt de gevel met zijn lichtuitstraling de uitnodigende entree. Deze feestelijke sfeer sluit helemaal aan bij de gemoedstoestand van de theaterbezoekers of concertgangers die het gebouw in de avond gebruiken.
De hoge ontvangsthal vormt het hart van het pand. Alle functies hebben een directe of indirecte relatie met deze hal, waar dan ook van alles is te ontdekken en te doen. De ruimte is als een huiskamer voor Rotterdam-Zuid en heeft een extra podium voor laagdrempelige activiteiten, zoals kindervoorstellingen en andere buurtgerichte initiatieven. Ook kunnen hier bands of dj’s optreden of tentoonstellingen worden gehouden. Dieper in het gebouw liggen de twee theaterzalen.
Open karakter
Het open karakter in het gebouw is ondanks een aantal gesloten ruimtes gewaarborgd door de compactheid. De zicht- en looplijnen zijn kort en de relaties tussen alle verschillende gebruikers zijn zeer direct. Voor elk evenement kan het gebouw worden aangepast, bijvoorbeeld door bepaalde functies aan de ontvangsthal, zoals de bibliotheek of het podium, af te sluiten. Het nieuwe Annie M. G. Schmidtplein voor het pand fungeert als verlengstuk van de ontvangsthal. Hiermee kan Theater Zuidplein zich nog sterker profileren in de wijk.
Het interieurontwerp, dat De Zwarte Hond maakte in samenwerking met BURO M2R, sluit naadloos aan op de architectuur. De transparantie en gebogen vorm van de voile komen terug in verschillende elementen in het interieur. De meubels van BURO M2R zijn flexibel en mobiel, zodat de ruimtes op verschillende manieren kunnen worden ingericht. Het vele staal, niet alleen van de meubels maar bijvoorbeeld ook van de lambriseringen, geeft het interieur een stoere uitstraling. Rode stofferingen en vloeren zorgen tegelijkertijd voor de typische, warme theatersfeer.
Innovatieve theaterzaal
De grote zaal met 600 stoelen heeft twee bijzondere kenmerken. Het Rotterdamse architectenbureau Studio RAP maakte een ontwerp voor de akoestische wanden van de zaal, die in één vloeiende beweging publiek en artiesten omarmen. Het ontwerp is gematerialiseerd in 6.000 unieke, driehoekige panelen van aluminium composiet – een onverwachte materiaalkeuze voor een theaterzaal. Met algoritmes zijn deze driehoeken zo gepositioneerd dat de optimale akoestiek is verkregen.
Behalve dat de roodgekleurde wanden hun akoestische functie vervullen breken ze ook het licht in oneindig veel verschillende kleurtonen, met een dynamisch en toch subtiel en warm kleurenspel als resultaat. Ook de realisatie van het ontwerp is uiterst innovatief te noemen, door de volledige digitale workflow waarmee dit gebeurde. Hierdoor konden de betrokken adviseur en producent vanuit een digitaal model het ontwerp valideren en realiseren. Zo is er niet één tekening gemaakt voor de realisatie van dit spektakelstuk.
Ook bijzonder is de wijze waarop gehoor is gegeven aan de wens om de grote zaal geschikt te maken voor sta-concerten. In plaats van in te leveren op comfort en de zaal van een schuiftribune te voorzien, is er in nauw overleg met Theateradvies een oplossing gekozen waarbij het toneel – dat in oppervlak groter is dan de zaal – eenvoudig kan worden omgebouwd tot een stoere multifunctionele zaal voor maximaal 1000 staande of dansende bezoekers. De parterre en het balkon worden dan met een hefwand van de rest van de zaal afgeschermd.
Een grote verdienste van het ontwerp voor Theater Zuidplein is de wijze waarop aan alle geluidseisen is voldaan. Hier kunnen tegelijkertijd een popconcert en een voorleesavond plaatsvinden, zonder dat ze elkaar storen en zonder dat de omwonenden overlast ervaren. Zo kan deze culturele voorziening middenin de stad staan, precies waar zij thuishoort.