Woongebouw Van Vollenhovenkwartier, Rotterdam
6 december 2019
Transformatie met baksteen
In het Rotterdamse Scheepvaartkwartier transformeerde RoosRos Architecten een kantoorgebouw uit de jaren zestig van 'bruut' kantoor tot hip wooncomplex met city-lofts en meerkamerappartementen. Aan de gevels koos projectarchitect Mathijs Tabbers voor de Hagemeistersortering Rügen FU. De genuanceerde geelbruine baksteensortering vervangt de grindbeton gevelplaten van het voormalige kantoorpand. Om in de horizontale metselverbanden extra ruimte voor gevelisolatie te creëren, bakte Hagemeister de Waalformaat Rügen voor deze toepassing in een geringere breedte van 70 mm.
Architect Mathijs Tabbers typeert het voormalige kantoorpand op de hoek van de Van Vollenhovenstraat en de Westzeedijk als een 'lastig gebouw': "De structuur van het kantoorpand was ideaal. Het gebouw heeft een grid van dragende kolommen. We hoefden zodoende nauwelijks dragende binnenwanden te slopen. Maar de diepte bleek lastig; het breedste deel van het gebouw telt 44 meter en daar krijg je moeilijk daglicht tot diep in het pand."
Dat resulteerde in een zoektocht: wat voor type woningen is in het Van Vollenhovenkwartier acceptabel? Tabbers koos voor een mix van meerkamerappartementen van 80 tot 110 vierkante meter op de hoge verdiepingen en smalle lofts op de eerste vier verdiepingen van het voormalige kantoorpand. Die lofts hebben een breedte van vier meter en zijn tot twaalf meter diep, goed voor een vloeroppervlak van rond vijftig vierkante meter. Een maat die past bij de beoogde bewoners van het Van Vollenhovenkwartier, stelt Tabbers: "Tegenover het gebouw, aan de Westzeedijk, staat het Erasmus Medisch Centrum. Daar zit een deel van de doelgroep van dit gebouw: artsen die een pied à terre zoeken, een tweede woning in de buurt van hun werkplek." In de plint van het voormalige kantoor bevinden zich ateliers en bergingen. In het 44 meter brede middendeel van het kantoorpand realiseerde RoosRos een 'inpandig' atrium over drie verdiepingen.
Constructief werd aan de puien van het kantoorpand behoorlijk ingegrepen. Aan de gevels bevonden zich betonnen randbalken voor de bevestiging van de grindbetonplaten. Maar de randbalken namen veel daglicht weg. Tabbers: "De betonnen randbalken hebben we overal vervangen door minder hoge stalen liggers. Dat resulteerde in meer daglicht en leverde een gebouw op met een ranker horizontaal aanzicht."
Alle gevels werden voorzien van Franse balkonnen. Tabbers: "Om binnen het bestemmingsplan te blijven hebben we niet gekozen voor uitkragende balkons, maar voor ramen die over de volle hoogte naar binnen opendraaien. Hierdoor is ook meteen het wassen van de gevel van binnenuit mogelijk gemaakt." De woningen hebben dubbelglas Metaglas puien van geanodiseerd aluminium - duurzamer en qua kleur en uitstraling sjieker dan een coating in een RAL-kleur, aldus Tabbers.
Aan de gevels koos Tabbers voor baksteen: "In de beginfase overwogen we het schilderen van de grindbetonplaten. Maar daar stapten we snel van af. De oude gevelstructuur leende zich niet voor dit type opgave. Daarna hebben we ook nog wel gekeken naar prefab composiet delen. Maar er is een streng welstandsbeleid, dat stelt dat de ramen verticaal geleed moeten zijn, met subtiele horizontale lijnen. Daarvoor leende zich metselwerk: de gevels zijn nu per verdieping opgebouwd uit horizontale banden van metselwerk en een subtiele betonnen sierrand met daarop penanten opgebouwd uit verspringende stenen."
Die gemetselde penanten zijn, net als het overige metselwerk, uitgevoerd in de Hagemeistersortering Rügen FU. Tabbers: "Aanvankelijk keken we naar een rood-oranje steen, in aansluiting op de omringende negentiende eeuwse baksteenarchitectuur. Maar die kleur maakte het gebouw massief, zwaarder. Uiteindelijk verkozen we de Rügen, een geelbruine steen met een mooie nuancering. De steen is aan één kant gesinterd en dat mocht in het zicht blijven - voor een gemêleerder gevelbeeld hebben we zowel de voorzijde als de fusszijde van de steen gebruikt."
Ter hoogte van de trappenhuizen zijn de gevels voorzien van dichte metselvelden, met penanten van uitkragende stenen die refereren aan de penanten in de gevels met de appartementen. Tabbers: "Bij de verspringende stenen zijn de voorste gaatjes in de steen, bedoeld voor het drogen van de steen, door de fabrikant iets naar binnen gezet, zodat je ze in de uitkragende stenen niet ziet."
De gevels van het nieuwe woongebouw zijn traditioneel gemetseld. Tabbers: "De penanten en het overige metselwerk staan in halfsteensverband, de horizontale banden in wildverband, dat laatste om beter uit te komen en het metselwerk passend te maken bij de bestaande gevelstructuur." De gevels zijn voorzien van een beige Beamix voeg.
Omdat het kantoorpand bijzonder slecht geïsoleerd was, liet RoosRos achter het metselwerk, ter plaatse van de vloerranden, extra isolatie aanbrengen. Tabbers: "Het bestemmingplan schreef echter voor, dat alles binnen een lijn van 110 mm opbouwdikte moest blijven. Om die reden werd de Waalformaat Rügen voor deze toepassing door Hagemeister gebakken in een speciale breedte van 70 mm, in plaats van de standaard 100 mm."
Projectgegevens
Opdrachtgever: ABB Bouwgroep, Trivestor Groep, DBOG
Architect: RoosRos Architecten, Oud-Beijerland
Projectarchitect: Mathijs Tabbers
Projectteam: Bertold van Burg, Frans van Heemst, Henri Zwerus, Mathijs Tabbers, Teun de Vries
Hoofdaannemer: ABB Bouwgroep
Baksteen: Rügen FU
Formaat: 210 x 100 x 50 mm (Waalformaat)
Gemetseld geveloppervlak: ca. 3.200 m²