't Bosbad Eindhoven
22 juni 2023
‘Het Bosbad’ is een circulair, duurzaam en natuurinclusief woongebouw gelegen in park Bosrijk, Eindhoven. Het gebouw is onder andere geïnspireerd op het Japanse gebruik Shinrin-yoku, waarbij je jezelf met al je zintuigen ‘onderdompelt’ in het bos om zo je lichaam en hoofd tot rust brengen (’t bosbaden’).
In het ontwerpis de relatie verkend tussen rationele, industriële technieken enerzijds en natuurlijke vormen, elementen en materialen anderzijds. Deze dialoog is als vertrekpunt gekozen om een circulair, materiaal efficiënt en natuurinclusief gebouw te realiseren met een sterke verbinding tussen gebruiker, gebouw en omliggend landschap. Dit wordt onder andere verbeeld door de grillige boomstamkolommen en het hergebruikte Azobe hout (afkomstig van oude damwandprofielen) die de rationele opzet verzachten en zorgen voor een natuurlijke uitstraling en verweving met het bomenrijke landschap.
Het vierkante gebouw ligt in een glooiend landschap op een open plek tussen de bomen. Parallel aan de Esplanade voert een doorgang midden door het gebouw heen. Wandelroutes vanuit het park sluiten aan op deze groene passage, waar de bodem bedekt is met varens en hemelwater in een beekje richting wadi stroomt. Het licht wordt gefilterd door regenkettingen, houten boomstammen, klimplanten en de bruggen van het op de ‘street in the sky’ gebaseerde ontsluitingssysteem. In de vormgeving van het gebouw is duidelijk sprake van één gebaar. Het is een compact en eenduidig volume op een glooiing in het landschap, als een sculptuur op een sokkel. Het gebouw is qua materiaalgebruik “aus einem Guss” met gebruikt Azobe hout als markant hoofdmateriaal in de gevel.
Een kraag van balkons gedragen door een colonnade van boomstammen omvatten het gebouw. De balkons en colonnade benadrukken de alzijdige opzet van het gebouw; alle zijden zijn gelijk vormgegeven en even sterk op het landschap georiënteerd. De kolommen van boomstammen spreken tot de verbeelding en roepen associaties op met bomen in een bos. Het beeld van de boomstamkolommen raakt vervlochten met het beeld van de bomen in het park. Door te kiezen voor echte boomstammen als kolommen ervaar je de natuur vanaf je eigen buitenruimte, het gebouw leeft.
Omwille van circulaire ontwerpprincipes is gekozen voor een heldere opzet van 2 rechthoekige woonvolumes met daartussen de openbare, groen ingerichte passage met bruggen en galerijen voor ontsluiting van de woningen en constructieve stabiliteit. De trap, lift en voordeuren komen allemaal uit op deze luchtige binnenstraat die uitzicht biedt op het gras, de wolken en de bomen rondom het gebouw. Hier kunnen bewoners elkaar ontmoeten, de woningen geventileerd worden via de koele en beschutte buitenruimte en flora en fauna een plek in het gebouw krijgen. Alle woningen zijn zowel gericht op deze passage als op het omringende park; aan de passage zijn voornamelijk de rustige ruimtes gelegen en aan de buitenzijde juist de meer actieve woonruimtes met overhoekse oriëntatie op het park en de mogelijkheid om via het uitgestrekte balkon het landschap te betreden. De balkons zijn aaneengesloten en worden gedragen door een colonnade van echte boomstammen. Het geheel zorgt voor een comfortabele afstand tussen bewoner en parkbezoeker.
Naast het realiseren van een unieke woonbeleving is ‘het Bosbad’ ook bijzonder vanwege de hoge mate van circulariteit en het experimentele karakter. Zo is het ontwerp gebaseerd op John Habraken's concept van "open building". Omdat installaties niet zijn ingestort en er grote kolomvrije ruimten zijn gerealiseerd, zijn plattegronden flexibel indeelbaar en is het gebouw, zonder ingrijpende structurele veranderingen, aanpasbaar naar de toekomst toe. Ook in de ontwerpfase en in verkooptraject bleek deze flexibiliteit al erg waardevol; alle woningindelingen konden daardoor 'op maat' worden ontworpen tesamen met de toekomstige bewoners.
Daarnaast is in alle ontwerpstadia een circulaire aanpak gehanteerd. Het resultaat is een ontwerp met een hoog demontabel en adaptief karakter, onconventionele, experimentele bouwtechnieken zoals de remontabele draagconstructie, de dragende boomstammen, de regenkettingen voor zichtbare afvoer van regenwater en het hergebruikt hout in de gevel. Meer dan 85% van de gebruikte materialen kan eenvoudig worden hergebruikt of gerecycled bij sloop. Vanwege materiaal efficiënte constructies kon tot 40-45 % aan materiaal en gewicht worden bespaard. Verder is het gebouw energieneutraal. Bijzonder is ook het watermanagement systeem waarbij regenwater via regenkettingen naar de omgeving en passage met ondergrondse wateropvang wordt geleid. Als wateropvang in passage vol is, dan kan deze overlopen naar een wadi in de omgeving.