Nieuwe bibliotheek in Antwerpen: ‘Permeke’

20 mei 2005, 14:50

Nederlands-Duitse projectgroep droeg naam en interieurplan voor

Op 22 april 2005 opende Antwerpen aan het De Coninckplein de deuren van de nieuwe Centrale Openbare Bibliotheek ‘Permeke’. Genoemd naar Oscar Permeke, de voormalige eigenaar van de Ford-garage waarin de nieuwe bibliotheek gevestigd is, maar ook naar zijn neef: de expressionistische schilder Constant Permeke. De gekozen naam is voorgedragen in het projectvoorstel van architect Aat Vos (AEQUO Architecturals), FJ Interieurs en Schulz Speyer & Schulz Benelux. Dit Nederlands-Duitse team tekende namelijk voor de inrichting en het interieur van de grootste openbare bibliotheek van België met haar 5000 m2 publieksruimte. In het Permekegebouw is tevens het stadskantoor gevestigd. De totale bouwkosten voor het Permeke project bedroegen 25,9 miljoen.
De renovatie van het Permekegebouw aan het Coninckplein maakt deel uit van het Structuurplan voor de duurzame ontwikkeling van Antwerpen-Noord. Deze buurt, gelegen rondom het station, heeft een sterk multicultureel karakter en gold jarenlang als probleem- en achterstandswijk. Het Permekegebouw wil een belangrijke sociale functie vervullen en is naast een bibliotheek en stadskantoor verdeeld in ontmoetingsplekken (leescafé, botanische tuin, auditorium, vergaderlokalen) en ruimte voor de ‘Impuls’ voorlichtingsprojecten van de stad Antwerpen.

Wedstrijd
Vorig jaar won het Nederlands-Duitse projectteam, dat verantwoordelijk is voor de inrichting en het interieur van Permeke, een wedstrijd van de Bedrijfseenheid Sport & Cultuur. Hieraan namen tevens vier Belgische inschrijvers aan deel. Peilers als integratie (de bibliotheek als ontmoetingsplek voor verschillende nationaliteiten), zelfredzaamheid van klant (middels nieuwe presentatie en bewegwijzering), flexibele inrichting (het inrichten van ruimtes naar activiteit) en verschillende gebruiksniveaus (kort of lang verblijf van de bezoeker) voerden de boventoon in het winnende plan.

Bindende tegenstellingen
Contrasten spelen – net zoals in de Antwerpse stationsbuurt met haar inwoners uit twaalf verschillende culturen – een grote rol in het interieur van Permeke. Opvallend is het verschil tussen de twee verdiepingen van de bibliotheek. “Conceptmatig gezien staan de twee verschillende niveaus voor bindende tegenstellingen. Voor bezoekers met verschillende nationaliteiten, maar met ieder hun persoonlijke smaak, maar ook voor de twee neven Permeke die beiden in een ander milieu leefden en werkten. Het draait in deze bibliotheek om zowel maatschappelijke als culturele ontwikkelingen,” legt architect Aat Vos uit. Bezoekers van de bibliotheek komen eerst door de zogenaamde marktzone. Het wisselende aanbod in deze ruimte staat veelal in het teken van een bepaald thema of een toonaangevend schrijver. Om ook de inrichting van deze marktzone naar wens aan te kunnen passen zijn onder meer flexibele kasten op wieltjes geplaatst zodat het beeld dat de bezoeker van de ruimte krijgt steeds zal veranderen. Het erboven gelegen niveau 1 wordt bereikt via een brede trap. Deze verdieping heeft lange, vaste kasten met een totale lengte van 4000 meter en daardoor de uitstraling van een klassieke bibliotheek. De kasten in het middengebied zijn verplaatsbaar, waardoor een grote open ruimte voor bijvoorbeeld lezingen ontstaat. “De eerste verdieping is bedoeld voor mensen die heel gericht ergens naar op zoek zijn. Hier draait alles om diepgang. Daarom bevinden zich hier ook de individuele studieplekken, de groepsstudieruimten en de leesplekken waar je wat langer in kunt verblijven.” Onder de marktzone bevindt zich een auditorium. Dit is ook na de sluitingsuren van de bibliotheek bereikbaar.

Onzichtbare boodschappen
Op het eerste gezicht is Permeke een kleurloze bibliotheek met een strakke, industriële inrichting. Veel gebruikte materialen zijn metaal, steenachtigen en diverse plaatmaterialen. De kleur grijs voert de boventoon doordat de eigenheid van de kleuren bepaald is door het gebruikte materiaal. Maar wie verder kijkt ontdekt dat ook de kleur rood een grote rol speelt in het interieur. Aat Vos: “Rood is de kleur van de stad Antwerpen. Daarom is de kleur van de stad op twee plaatsen in de bibliotheek expliciet zichtbaar gemaakt: de trap en de muren van het auditorium zijn rood. Maar rood staat in Permeke ook en misschien wel vooral voor onderliggende, vaak vergeten emoties van stadsbewoners. Het staat voor leven en warmte. Met name van de praktisch onzichtbare en wellicht wat weggestopte buurbewoners; feitelijk de buren van de bibliotheek. Deze twaalf nationaliteiten zijn pas zichtbaar op het moment dat je de wijk inloopt en wezenlijk in contact met de stad komt. Het echte bloed, het leven van de stad. Het is er wel, maar wordt vaak niet gezien. Pas als je goed kijkt zie je de ware rijkdom van elke cultuur. Daarom zijn de geplaatste boekenkasten van de buitenkant grijs, maar van binnen rood. En wie bijvoorbeeld onder een tafel kruipt, ziet dat de onderkant van het blad ook rood is. Tevens zijn de binnenkanten van de balies en de dragers van raadpleegterminals van dezelfde kleur rood. Het zijn als het ware onzichtbare boodschappen die je kunt zoeken.”

Zelfredzaamheid
De bibliotheek is niet langer in traditionele afdelingen opgedeeld. Boeken, CD’s en DVD’s over hetzelfde onderwerp staan bij elkaar. Via geavanceerde RFID techniek kunnen klanten zelf hun boeken lenen en terugbrengen, zonder dat daar een medewerker aan te pas hoeft te komen. Bibliotheekmedewerkers maken mede door hun veranderde functie – ze dragen nu meer de adviesrol dan de functie van archivaris – gebruik van flexibele en ergonomisch verantwoorde werkplekken. Hierbij wordt onder andere dankbaar gebruik gemaakt van een verrijdbare, ergonomische stoel van het merk Håg. Traditionele balies zijn er dan ook eigenlijk niet in Permeke. Alle kleine klantenservicebalies zijn eerder een soort ontmoetingsbalies, behalve bij de entree.

Samenwerking als specialisme
Intensieve samenwerking staat centraal in het werk van architect Aat Vos van AEQUO Architecturals uit Donderen die eerder de interieurs verzorgde voor onder meer de bibliotheken in Amstelveen, Hoorn en Huizen en momenteel werkt aan de Centrale Bibliotheek Den Haag en Den Bosch alsmede aan de Mediatheek Delft, een samenwerkingsproject met de Amsterdamse architect Liesbeth van der Pol. Vos ontwierp samen met Ronald Costeris (FJ Interieurs BV) het inrichtingsplan voor Permeke. Het uitdagende project werd onder leiding van hoofdaannemer Erich Hampel van Schulz Speyer Bibliotehksthechnik AG uitgevoerd. Hierbij verzorgde Luc Wolfs van Schulz Benelux (Holsbeek, BE) de feitelijke communicatie en afstemming met het team. De rol van overkoepelende projectverantwoordelijke en als zodanig aanspreekpunt voor de stad Antwerpen werd ingevuld door Justus Steinhart van FJ Interieurs BV (Soesterberg, NL) en Bertil Snijder van BS Bouwmanagement (Groningen, NL) Bouwkundig architect van het Permekegebouw is Stramien cvba te Antwerpen.

Kijk voor meer informatie op www.aequo.nl en www.sbnl.be. Meer informatie over Permeke:
www.bibliotheek.antwerpen.be
www.abc2004.be/permeke

Trefwoorden

bibliotheek stadskantoor

1	Er is geen wooncrisis dinsdag, 25 februari
2	Start verkoop eerste Natuurhuizen in Heeze maandag, 24 februari
3	ExMaterials ontwerpt multifunctioneel gebouw voor voedselbos Kaatsheuvel dinsdag, 25 februari
4	Bovenbouw Architectuur en Christ & Gantenbein zijn ontwerpteam voor nieuwe M HKA donderdag, 27 februari
5	Twaalf woonhuizen van Sjoerd Soeters gebundeld woensdag, 26 februari

Gerelateerde nieuwsberichten

Uitbreiding deSingel Antwerpen geopend

30 september 2010

Andere nieuwsberichten

Architectenweb symposium – hoe ziet de stad-voorbij-het-groeidenken eruit?

28 februari, 11:00

Kunnen we tot werkelijk duurzame, eerlijke en sociale stedelijke omgevingen komen door aternatieven te bedenken voor het huidige paradigma van economische groei? Dat is de vraag die centraal staat op dit symposium.

Crowdfunding moet reconstructie van grote glas-in-betonwand in Leiden mogelijk maken

27 februari, 5:20

Bij de sloop van het belastingkantoor in het stationsgebied van Leiden is een groot glas-in-betonwerk van kunstenaar Meine Jansen gered. Er is een plan de enorme wand op te nemen in een nieuw woongebouw in het gebied.

Eco-museum en Orla Piratininga Park in Rio de Janeiro door team met KAAN Architecten voltooid

27 februari, 2:59

KAAN Architecten heeft, als partij in het POP-consortium, bijgedragen aan de herontwikkeling van de 720.000 m2 grote Piratininga-lagune in Brazilië. Het grootschalige project bevordert zowel biodiversiteit als sociale inclusiviteit.

Aanbesteding voor nieuwe kantoortoren ministerie van OCW

27 februari, 11:23

Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap verlaat de Hoftoren voor een nieuw gebouw aan de Juliana van Stolberglaan in Den Haag. Het gaat om een 76 meter hoge kantoortoren, die vooral van biobased materialen als hout wordt gerealiseerd.