Fase 1 - De bunker

Fase 2 - Het wennen

Fase 3 - Het wachten

Fase 4 - Het licht

Gevangenis in gedetineerde maatschappij

9 november 2011, 12:28

Een gevangenis voor een maatschappij die feitelijk geen gevangenis meer nodig heeft. Zo luidt de kritiek van kunstenaar Jonas Staal op het afstudeerproject van PVV-politica Fleur Agema, waarmee ze in 2004 haar masterdiploma aan de Utrechtse Hogeschool van Kunsten behaalde. Staal heeft Agema’s scriptie ‘Gesloten Architectuur’ in een gelijknamige publicatie uitgewerkt en van zijn eigen visie voorzien.

Agema behaalde haar mastertitel als interieurarchitect met een nieuw gevangenismodel, waarin de gedetineerde in haar woorden een ‘actieve reis naar herwonnen vrijheid’ onderneemt. Het gaat om een gefaseerd model, waarbij de gevangene aan de hand van leerdoelstellingen vier ‘niveaus’ doorloopt. Hoe hoger hij komt in dit model, hoe beter zijn leefomstandigheden en zicht op terugkeer in de maatschappij.

‘Totaalarchitectuur’
De bijbehorende gebouwde omgeving is opgezet als ‘totaalarchitectuur’. Het gevangeniscomplex kent een verloop van een duistere, half ondergrondse ‘bunker’ naar een soort woonwijk, waar het een stuk prettiger leven is. De gevangene ziet zijn straf, ofwel het ‘kwade’, en zijn inspanningen om zich te verbeteren weerspiegeld in zijn directe omgeving.

Het gebouw staat volgens Staal in dienst van een maakbaarheidsgedachte, waarbij burgers worden geconditioneerd ten dienste van orde, efficiency en productiviteit te leven. Het bijbehorende maatschappelijke model omschrijft de kunstenaar als een combinatie van de door Michel Foucault gemunte ‘disciplinaire maatschappij’ en de ‘controlemaatschappij’.

“In de gevangene worden belangen geïnvesteerd om het (kostbare) ‘passieve lummelen’ tegen te gaan. Niet ten behoeve van zijn persoonlijke ontwikkeling, maar voor het behoud en de versterking –als schakel- van het politieke systeem zelf”, zegt Staal. Volgens de kunstenaar wordt de gedetineerde klaargestoomd voor terugkeer in een consumptiemaatschappij en is er geen aandacht voor intellectuele, kritische vorming.

Maatschappelijk model
Agema heeft als politica inmiddels afstand genomen van haar eigen gevangenismodel, betoogt Staal in zijn verhaal. Uit haar woorden van de afgelopen jaren maakt hij op dat van het model nog slechts de eerste fase en enkele delen van de tweede fase resten. Volgens Staal heeft het onderzoek naar Agema’s gevangenismodel relevantie, omdat het ‘feitelijk een maatschappelijk model betreft dat al lang in aanbouw is’.

Staal doelt daarmee op ‘fasen’ die mensen kunnen aflopen in de samenleving. De zogeheten tuigdorpen voor veelplegers en andere onaangepasten zijn vergelijkbaar met de laagste fasen in het gevangenismodel van Agema. Als hoogst haalbare fasen duidt Staal de vinexwijken en gated communities aan.

“Deze maatschappelijke ontwikkeling heeft feitelijk geen gevangenis meer nodig, omdat het geheel van de samenleving tot detentiemodel is verworden: iedereen is gevangen in zijn eigen sociale condities, arm en rijk gelijk”, zegt Staal

“Als zodanig dient het werk van Agema als case study te gelden binnen het debat over de repressieve samenleving en de controlemaatschappij, versus de mogelijkheid van een open democratische samenleving, waarin gemeenschappelijk belang en politieke emancipatie centraal staat.”

Trefwoorden

gevangenis fleur agema afstudeerproject jonas staal pvv

1	David Chipperfield landt in Antwerps Nieuw Zuid woensdag, 15 oktober
2	Woongebouwen door VdpArchitecten vormen nieuwe 'voorkant' Groningse Oosterparkwijk vrijdag, 17 oktober
3	Gedetailleerde 3D-geprinte maquette toont ruimtelijke ontwikkeling Amsterdam vrijdag, 17 oktober
4	Kantoorgebouw door Arthur Staal aan de Schinkel gerenoveerd en uitgebreid woensdag, 15 oktober
5	Gezicht van de tijd woensdag, 15 oktober

Gerelateerde nieuwsberichten

PVV Den Haag: stop sociale woningbouw

19 januari 2012

Kabinet sluit groot aantal gevangenissen

22 maart 2013

Tweeluik over gevangenismodel Fleur Agema

20 december 2011

Nieuwe functies voor gevangenis Rotterdam

17 november 2011

'Skaeve huse niet vergelijkbaar met tuigdorpen'

10 februari 2011

Minder opgesloten in Deense gevangenis

17 december 2010

School vreest overlast 'asowoningen'

28 augustus 2009

Toon alles

Andere nieuwsberichten

VORM en KOW winnen tender Amstelveen met houten woongebouwen

26 minuten geleden

Bouwend ontwikkelaar VORM heeft samen met architectenbureau KOW een tender voor vier houten appartementengebouwen in Amstelveen gewonnen. De gebouwen bieden plek aan 72 middeldure huurwoningen en 88 koopappartementen.

Enschede als 'vernieuwende stad' centraal tijdens negende Dag van de Stad

Gisteren, 15:47

Op maandag 10 november vindt de negende editie van de Dag van de Stad plaats. Het jaarlijkse stadscongres strijkt dit jaar onder het thema De vernieuwende stad neer in Enschede.

Nieuw woongebouw op plek befaamde elektronicazaak Rotterdam-Noord

Gisteren, 14:35

Op de plek van het voormalige onderkomen van elektronicazaak Radio Correct in Rotterdam-Noord is naar ontwerp van EGM architecten een nieuw woongebouw gerealiseerd.

De Louise van De Zwarte Hond combineert sociale woningbouw met kwaliteit en duurzaamheid

Gisteren, 13:42

Het sociale woningbouwproject De Louise in de wijk Overhoeks in Amsterdam Noord is ontworpen door De Zwarte Hond in opdracht van woningcorporatie Ymere.

Zuid-Holland draagt elf locaties Groene Hart aan voor windturbines

1 uur geleden

Uit een verkennend onderzoek bleek al dat in het open polderlandschap ruimte is voor maximaal 67 turbines van 240 meter.

Advocaten waarschuwen voor beperken bezwaar bij bouw

Gisteren, 11:54

Het inperken van de mogelijkheden om in bezwaar te gaan tegen bouwplannen is een risico voor de rechtsstaat, stelt de Nederlandse orde van advocaten.

Controle na asbestsanering schiet in derde van gevallen tekort

Gisteren, 09:31

Daardoor worden gebouwen schoon verklaard terwijl er nog asbestresten aanwezig zijn, waarschuwt de Arbeidsinspectie.

Sweco neemt groot Belgisch architectenbureau over

17 oktober, 4:23

Het 150 medewerkers tellende assar architects ontwierp onder meer het nieuwe hoofdkantoor van de NAVO in Brussel.

IMF: geen forse huizenprijsdaling bij einde hypotheekrenteaftrek

17 oktober, 12:14

Een mogelijke afschaffing van de hypotheekrenteaftrek in Nederland heeft waarschijnlijk een prijsremmende werking, stelt de Nederlandse bestuurder van het IMF Marnix van Rij

EIB: 75.000 nieuwe voltijdse arbeidskrachten nodig in de bouw

17 oktober, 10:11

Volgens het instituut wordt het tekort aan vakmensen in de bouw steeds groter, vooral omdat de energietransitie een enorme extra vraag naar arbeid creëert.

Ga naar het nieuws-archief