'Cijfers te belangrijk bij aanpak probleemwijken'

23 augustus 2010, 14:51

De transformatie van naoorlogse modernistische woonwijken mislukt vanwege een gebrek aan verbeelding bij specialisten. Dat stelt hoogleraar ontwerp en politiek Wouter Vanstiphout in het jongste nummer van het vakblad Justitiële Verkenningen, dat is gewijd aan het thema architectuur en veiligheid.

Vanstiphout behandelt in zijn essay de voorgeschiedenis en gevolgen van de banlieue-rellen in 2005. Hij zet zich onder meer af tegen critici als schrijver Theodore Dalrymple, die de schuld voor de onlusten grotendeels leggen bij de modernistische principes waarmee de wijken zijn ontworpen.

Vanstiphout wijst als oorzaak op de Franse wet op de stadsvernieuwing uit 2003, die een rigoureuze sloop en nieuwbouw in de wijken tot gevolg had. Daarnaast werd er bezuinigd op maatschappelijk werk en veranderde rol van de politie van ‘buurtagent’ tot bewaker van de veiligheid en bestrijder van misdaad.

“Enkele jaren vóór de rellen waren de Grands Ensembles en Cités begonnen te veranderen in bouwplaatsen, en waren de buurtagenten verdwenen ten gunste van paramilitair aandoende patrouilles”, schrijft de bureaupartner van Crimson Architectural Historians.

Harde cijfers
Volgens Vanstiphout wordt er bij transformatie van de doorgaans als problematisch bekendstaande moderne woonwijken te veel naar harde cijfers gekeken. De transformatieprojecten zijn in veel gevallen ‘gebaseerd op abstracte en kwantitatieve normen, die de gemiddelde huisprijzen, inkomensniveaus, oppervlaktes, afstanden en criminaliteitscijfers beschrijven, en ze afzet tegen universeel toegepaste normen van wat als aanvaardbaar wordt gezien’.

Een ‘treurig bijverschijnsel’ van deze manier van denken en handelen is dat, zowel in Frankrijk als Nederland (denk aan de Bijlmer), ‘met de sloop van de problematische structuren ook de door de bewoners geïmproviseerde invullingen en gebruiken verdwijnen, en dat met de herdistributie van de bewonersgroepen ook de prille sociale en economische netwerken uit elkaar worden gerukt’.

Vanstiphout schrijft dat de moderne wijken in een fase van volwassenwording verkeren. “In dit proces beginnen de sociale structuren te ontstaan, lokale rituelen geaccepteerd te worden, bijzondere plekken en plaatselijke symbolen te ontstaan. Het ruimtegebruik begint zich volgens zijn eigen wetmatigheden in plaats van volgens het plan te voltrekken, en de wijk begint zijn eigen elites, pioniers, voortrekkers en netwerken te krijgen.”

Specifiek en lokaal
“Waar de stedelijke transformatieprojecten in Nederland noch in Frankrijk voldoende in slagen, is om deze plekken te zien als specifiek en lokaal, en dus om ze te transformeren vanuit die eigenschappen die ze zelf hebben ontwikkeld, ondanks hun uniforme begin (de modernistische principes, red.) en hun tegenslagen.”

“Ondanks allerlei experimenten, theoretische oefeningen en zelfs enkele effectieve uitgevoerde projecten op dit gebied blijkt het heel moeilijk te zijn om een echte verandering door te voeren in de wijze waarop dergelijke wijken worden aangepakt. De reden hiervoor is dat het probleem op een bijna ontastbaar niveau ligt, en dus vrijwel onmogelijk uit te leggen in termen van ontwerp of van beleid.”

“We hebben hier te maken met een probleem van de verbeelding. Kunnen de specialisten, of het nu gaat om bestuurders, ontwikkelaars of architecten, voorbij de overeenkomsten kijken en de verschillen tussen deze wijken zien? Kunnen zij voorbij hun eigen oprechte afschuw over de blokken en schijven kijken, en zien hoe de bewoners in de kieren en gaten hun eigen stad hebben gecreëerd?”

“En ten slotte: kunnen zij voorbij hun eigen modernistische beginselen kijken en accepteren dat ‘de’ goede stad niet bestaat?”

Trefwoorden

modernisme banlieue wouter vanstiphout

1	Realisatie omvangrijk houten gebouw van Nudus voor Havenbedrijf Rotterdam stap dichterbij woensdag, 20 november
2	Een houten villa genesteld in het bos donderdag, 21 november
3	Museum Kruithuis ’s-Hertogenbosch officieel geopend na zorgvuldige transformatie dinsdag, 19 november
4	Sereen toevluchtsoord hoog boven de stedelijke drukte woensdag, 20 november
5	Happel Cornelisse Verhoeven presenteert ontwerp renovatie Algemene Rekenkamer donderdag, 21 november

Gerelateerde nieuwsberichten

Ontwerpteams aandachtswijken gaan door

9 februari 2012

Pierre Bayleprijs voor Wouter Vanstiphout

3 november 2014

'No-goareas zonder investering in wijken'

8 maart 2012

Vogelaarwijken niet beter dan andere wijken

30 juli 2013

‘Laatste Bijlmerflat is cultureel erfgoed’

6 januari 2011

'Politiek en ontwerp kunnen niet zonder elkaar’

3 juni 2010

Vanstiphout hoogleraar ontwerp en politiek

22 oktober 2009

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Documentaire: architect Lyongo Juliana op zoek naar hedendaagse Caribische architectuur

4 uur geleden

De documentaire Kombiná volgt architect Lyongo Juliana, die al 25 jaar werkt in het Caribische deel van Nederland. Op donderdag 23 januari 2025 wordt de film vertoond in Pathé de Munt, Amsterdam.

Bouw EDGE Coolsingel in Rotterdam officieel gestart

Vandaag, 16:32

Het ontwerp van Nudus verwijst naar een kleiner kantoorgebouw dat oorspronkelijk op die plek stond; dat was ontworpen door J.J.P Oud en later door Wim Quist vernieuwd.

Charlotte Dahmen en Marlene Kossmann winnen Euregionale Prijs voor Architectuur

Vandaag, 16:00

Charlotte Dahmen en Marlene Kossmann (RWTH Aachen) hebben de 34e editie van de Euregionale Prijs voor Architectuur gewonnen. Ze krijgen de eerste prijs uitgereikt voor hun afstudeerproject 'Wo Wir Alt Werden'.

Team V maakt ontwerp voor renovatie en uitbreiding Hout- en Meubileringscollege Amsterdam

Vandaag, 15:03

Het bestaande gebouw aan de Arlandaweg in Sloterdijk wordt uitgebreid met een grotendeels uit hout opgetrokken nieuwbouw. Een nieuw atrium in het huidige gebouw gaat beide bouwdelen met elkaar verbinden.

Coalitiepartijen willen nieuw onderzoek naar Lelylijn

Vandaag, 14:31

Coalitiepartijen VVD, NSC en BBB willen een nieuw onderzoek dat de Lelylijn koppelt aan de inrichting van Nederland op de lange termijn en de bouw van nieuwe woningen.

Onderzoek: overwaarde koopwoning klimt tot gemiddeld 220.000 euro

Vandaag, 09:35

De gemiddelde overwaarde op een koopwoning in Nederland is verder gestegen door de aanhoudende stijging van de huizenprijzen. Dit zou blijken uit berekeningen van marktonderzoeker Calcasa.