Kirsten Hannema in de Thomas Kerk

Ronchamps op de Zuidas

21 september 2021, 9:15

In de kinderklassieker ‘Bij Uil thuis’ (1975, Arnold Lobel), over een filosofisch aangelegde uil die worstelt met de dilemma’s van het leven, staat het verhaal ‘Boven en Beneden’. Hierin probeert Uil proefondervindelijk vast te stellen of hij tegelijkertijd boven en beneden kan zijn, waarbij hij steeds sneller de trap op en neer rent. Uiteindelijk ploft hij uitgeput neer op een tree in het midden.

De zomervakantie brengt me op een soortgelijke vraag: kun je tegelijk thuis én op reis zijn? Wat ik wel weet, is dat ik ‘thuis’ gemakkelijk meeneem op vakantie, in mijn geval een Franse camping aan de Atlantische kust waar we al jaren komen. To do-lijstjes, de laptop die lonkt om nog een stukje te tikken; het duurt altijd een paar dagen om het los te laten.

Architectuur speelt een belangrijke rol in dit proces, of eigenlijk: het gebrek aan architectuur. Het vakantiegevoel begint voor mij met níet in gebouwen zijn: slapen onder de pijnbomen (oké, wel in een tentje), koken op een gaspitje, ‘s ochtends een duik in de zee. Met een zachte vloer van zand en dennennaalden onder mijn blote voeten en een bladerdek boven mijn hoofd, komt architectuur me na een tijdje overbodig voor. Zouden we niet altijd zo moeten leven; wordt de waarde van bouwwerken niet schromelijk overschat?

Deze gedachtegang eindigt op het moment dat het begint te stortregenen, waarop we de tent in de auto proppen en op huis aan rijden, blij dat we daar weer een pannendak boven ons hoofd hebben. Vervolgens probeer ik het vrije vakantiegevoel vast te houden. Ik zet de tuindeuren wijd open, we eten nog een paar keer op het terras. Maar zoals je in januari Blue Monday hebt, die druilerige dag waarop je beseft dat je voornemens voor het nieuwe jaar mislukt zijn, lijkt de vakantie drie weken na thuiskomst alweer ver weg.

Op dat moment krijg ik een telefoontje van Monique Klinkenbergh van de Thomaskerk in Amsterdam Zuid. Naar aanleiding van een verhaal over brutalisme dat ik onlangs voor de Volkskrant schreef, vertelt ze over een brutalistisch ‘meesterwerk’ van architect Karel L. Sijmons (1908-1998) dat evenwel onbekend is; ook bij mij. ‘Een huis om op verhaal te komen’, staat op de website. Gestresst als ik alweer ben door werk en verbouwingsplannen, klinkt dat aantrekkelijk.

Als ik de Thomaskerk – met zijn gele baksteen gevels een onopvallende verschijning – binnenstap, waan ik me terug in Frankrijk. Ronchamps op de Zuidas, zo zou je het gebouw kunnen omschrijven. Sijmons was geïnspireerd door het werk Le Corbusier, dat zie je aan het gebruik van béton brut, de beeldbepalende sculpturale kolom in het midden van de ruimte en het prismavormige daklicht waardoor het licht gedurende de dag steeds anders binnenvalt. De plattegrond is opgezet volgens het maatverhoudingsysteem van de Modulor, die weer is afgeleid van de getallenreeks van Fibonacci die je in de natuur terugvindt.

Dat laatste wordt mij verteld door Sijmons’ kleinzoon, de beeldhouwer Ivan Cremer. Hij heeft de zeven meter hoge sculptuur ‘Origins’ gemaakt die momenteel in de kerk is te zien; een ode aan zijn grootvader en diens Magnum Opus, de Thomaskerk. ‘Alles wat ik te zeggen heb zit in deze kerk’, waren de woorden die Sijmons achterliet na voltooiing van zijn werk. Geïntrigeerd door die woorden heeft Cremer een architectonische analyse van de ruimte gemaakt. Tijdens zijn zoektocht door de geschiedenis en de ruimte vond hij talloze Bijbelse verwijzingen, architectonische motieven en symboliek; met zijn sculptuur reageert hij op de ontdekkingen in de ruimte, het licht en de materialen. Wie meer wil weten over de architectuur en kunstwerken in de kerk, kan – via QR-codes die je met je smartphone scant – de Thomas Tour volgen.

Ik ga zitten op een stoel, genietend van de stilte midden in de drukke stad. En realiseer me dat het hier kan: ‘thuis’ én ‘op reis’ zijn. Mijn advies aan iedereen met (en zonder) vakantieblues: ga dit gebouw zien.

De expositie Origins van Ivan Cremer is nog tot 17 oktober te zien.

Wil je meer zien en weten over de Thomaskerk: https://zuidas.nl/blog/2020/12/28/binnenkijken-bij-monument-de-thomaskerk/

Kirsten Hannema is architectuurcriticus en schrijft voor diverse media waaronder De Volkskrant.

Trefwoorden

column zuidas amsterdam brutalisme thomas kerk kirsten hannema

1	Porseleinen Toren in ontwikkelgebied Nieuw Delft officieel geopend vrijdag, 19 april
2	NOAHH presenteert opgeleverde Villa Vaartjes in Almere Oosterwold dinsdag, 23 april
3	Rijksmonumentaal Jachtslot Mookerheide heropend na restauratie door 1meter98 maandag, 22 april
4	Den Haag deelt ontwikkelvisie voor gebied rond centraal station dinsdag, 23 april
5	Studio Modijefsky ontwerpt koekmakerij als wonderwinkel woensdag, 24 april

Gerelateerde nieuwsberichten

Boek brengt brutalistische gebouwen in Nederland in kaart

25 mei 2023

Ronchamps op de Zuidas

Trefwoorden

Best gelezen

Gerelateerde nieuwsberichten

Gerelateerde podcasts

Andere nieuwsberichten

Vakjury en publiek kennen Alliander Westpoort Gouden A.A.P. 2024 toe

Crematorium met rouwhof voor begraafplaats St. Barbara in Den Haag

Woningbouwproject The Stack in Amsterdamse wijk Aan het IJ opgeleverd

Pauwert Architectuur vestigt zich in historische boerderij aan rondweg Eindhoven

Kamer wil ‘tochtkorting’ voor huurder slecht geïsoleerde woning

Provincie Friesland en gemeenten weer op één lijn over woningbouw

Vastgoedadviseur: winkelleegstand binnensteden loopt op

Terugluisteren: Violette Schönberger in Nooit Meer Slapen

‘Nieuw kabinet moet daadkrachtig mobiliteitsbeleid voeren’

Limburg maakt plannen voor 30.000 woningen nabij stations