Merci

7 september 2021, 9:15

De rust is wedergekeerd in het wonderschone Zandvoort. Eindelijk werd daar afgelopen zondag een sportief gevecht geleverd, nadat de aanloop tot het evenement al was uitgegroeid tot een stammenstrijd naar Oer-Hollands recept, met andere woorden: fel, bij vlagen hypocriet en uiteindelijk zinloos. Met een uitzonderlijk brede mix aan ingrediënten dit keer, waaronder duurzaamheid, volksgezondheid, mobiliteit, klassenjustitie en symboolpolitiek, met als kers op de taart de betrokkenheid van een heuse prins.

En ook de kunsten ontbraken niet. De musici onder mijn vrienden delen op sociale media al jaren een oproep van een foute restauranthouder, die in zijn zaak muzikanten de ‘kans’ biedt om gratis te spelen voor echt publiek en zo misschien wel ontdekt te worden! Kennelijk was de prins zo dom en onbeschoft geweest om te proberen met dezelfde truc op een goedkope manier zijn racefeestje op te luisteren. Bovenop exclusieve vip-tickets en het vooruitzicht van heel veel publiciteit leek een beloning – een echte, waarvan je je vaste lasten kunt betalen – hem onnodig royaal. De man heeft dringend een andere pr-adviseur nodig, dat is duidelijk.

Niet alleen de podiumkunsten hebben van tijd tot tijd te maken met indecent proposals. Ik ken ook voorbeelden van dergelijke voorvallen bij grafisch ontwerpers, kunstenaars, modeontwerpers en mensen in andere creatieve beroepen. Die zijn er op de een of andere manier wel minder open over. Ongetwijfeld krijgen ook architecten hiermee te maken, dat kan bijna niet anders. En toch hoor je er in onze branche zelden iets over en ken ik, vreemd genoeg, eigenlijk maar een paar voorbeelden.

Zo was er die oprichter van dat privémuseum, die trots aan me vertelde dat het ontwerp voor zijn gebouw hem nagenoeg niets had gekost, aangezien hij zo slim was geweest om (kennelijk met medeweten van de betreffende onderwijsinstelling) zijn opdracht aan te bieden als onderwerp van een wedstrijd voor tweedejaars architectuurstudenten. Het ontwerp van de ‘winnaar’ werd doorgesluisd naar een aannemer en gerealiseerd. De naam van de ontwerper werd in het verhaal niet eens meer genoemd, en evenmin is bekend of deze persoon nog iets van haar of zijn intenties herkende in het gebouwde resultaat.

Of die man die bij ons kwam aanwaaien met een soortgelijk idee: een interne ideeënprijsvraag tussen de architecten van ons bureau, voor het ontwerp van een clubhuis voor zijn commerciële golfbaan. Ter vergoelijking van mijn eigen naïviteit: ons werd steeds voorgehouden dat het de opmaat zou zijn naar een daadwerkelijke opdracht en we hadden geen redenen om daaraan te twijfelen. Maar toen de resultaten werden gepresenteerd bleek dat we genoegen zouden moeten nemen met een laffe doos Merci.

Dat laatste geval is natuurlijk gewoon misleiding, waarvoor we beter op onze hoede hadden moeten zijn. Evenmin gaat het me hier over vrijwillige deelname aan tenders of prijsvragen, mits bij winst een reële prijs in het verschiet ligt. Ik heb het over die gevallen waarin opdrachtgevers om niet (of hooguit voor een lullige tegenprestatie) een substantiële inspanning verwachten en waarin architecten de bewuste maar foute afweging maken om dit soort uitbuiting met hun medewerking te belonen. Vermoedelijk zijn het voornamelijk jonge architecten die hopen op dat éne opstapje naar een vurig verlangde doorbraak, maar ik durf niet uit te sluiten dat de groep groter is.

Begrijp me niet verkeerd: degene die misbruik maakt van de ander treft veruit de grootste blaam. Maar ook degenen die zich laten misbruiken gaan in zulke gevallen niet vrijuit, want ze zijn welbeschouwd medeplichtig. Ze werken willens en wetens mee aan een vorm van valse concurrentie die we in onze branche, waarin de vergoedingen en de salarissen toch al niet bepaald vorstelijk zijn, kunnen missen als kiespijn. Maar de schade is nog groter, want ze werken ook mee aan een devaluatie van de waarde van ons werk. En bovendien verlenen ze geloofwaardigheid aan een beeld waarin wij architecten zoveel van ons werk lijken te houden dat we het desnoods voor een grijpstuiver willen doen of zelfs helemaal gratis. We vinden het toch zeker hartstikke leuk om te ontwerpen? Dat laatste zal ik niet tegenspreken, maar het is lastig rondkomen van voldoening alleen, dat weet ik wel.

Natuurlijk snap ik hoe het werkt. Het lijkt veel heroïscher om tijdens de jacht naar succes en erkenning je schaamte opzij te zetten en in stilte je zakelijke verlies te nemen. Naar buiten toe speel je mooi weer en presenteer je het in architectonisch opzicht ongetwijfeld opmerkelijke resultaat als een ronkend succes. Wie weet waar het toe leidt. Maar echt, mensen, doe het niet. Wees eerlijk – ook tegen jezelf. Al komt die ‘gouden kans’ van de koning zelf, laat je niet gebruiken én corrumperen tegelijk. En besef dat je iedereen een dienst bewijst als we één lijn trekken en stuk voor stuk in zo’n situatie het enige antwoord geven dat op zijn plaats is: Nee, hier werk ik niet aan mee. Merci.

Joost Ector is architect-directeur van Ector Hoogstad Architecten. Voor Architectenweb schrijft Joost Ector iedere maand een column, waarin hij ontwikkelingen die van invloed zijn op het architectenvak van duiding voorziet.

Trefwoorden

joost ector column

1	Masterplan omvangrijke gebiedsontwikkeling Westland aangenomen dinsdag, 30 mei
2	Architectenweb symposium: ontwerpen met de natuur woensdag, 31 mei
3	Geschakelde woningen Statt geven steeg in Spijkerkwartier een gezicht dinsdag, 30 mei
4	EVA architecten ontwerpt demontabel houten kantoorpand woensdag, 31 mei
5	Avond over 'Nieuwe vormentaal in houtarchitectuur’ in Pakhuis De Zwijger donderdag, 1 juni

Merci

Trefwoorden

Best gelezen

Gerelateerde nieuwsberichten

Andere nieuwsberichten

Studio Modijefsky ontwerpt rijk interieur voor café-restaurant Polly Goudvisch

Avond over 'Nieuwe vormentaal in houtarchitectuur’ in Pakhuis De Zwijger

Heldere uitstraling voor herontwikkeld kantoorpand in centrum Utrecht

EVA architecten ontwerpt demontabel houten kantoorpand

Nederland halverwege doel hernieuwbare energie: 15 procent

Woningplatform ziet interesse voor schaars huuraanbod stijgen

Toezichthouder: zonnepanelen via omvormer makkelijk te hacken

Boek brengt brutalistische gebouwen in Nederland in kaart

VDL Groep wil De Meeuw volledig overnemen

Noord-Holland vraagt 1,2 miljard voor landelijk gebied