Geurt van Randeraat

‘Door verkokerd denken zit de Nederlandse ruimtelijke ordening muurvast’

25 maart 2021, 10:22

Het Planbureau voor de Leefomgeving concludeerde begin deze maand na een analyse van partijprogramma’s dat de thema’s mobiliteit & bereikbaarheid, klimaat & energie, landbouw, voedsel & natuur en de woningmarkt nog maar slecht met elkaar integreren. Terecht, want politieke partijen komen traditiegetrouw met gekaderde deeloplossingen. Geurt van Randeraat, gebiedsontwikkelaar en expert in complexe projecten, bepleit de noodzaak om de ruimtelijke ordening integraal te gaan organiseren.

Tekst: Geurt van Randeraat

Met het opheffen van een cruciaal Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer (VROM) in 2010 is alles wat ruimtelijk neerslaat in een verkokerd bureaucratisch systeem terechtgekomen. Verschillende beleidsvelden werken elkaar tegen en de ruimtelijke ordening loopt vast. De gevolgen zijn inmiddels duidelijk zichtbaar. Er is sprake van een enorm woningtekort, we halen de klimaatdoelen niet en het stikstofprobleem blijft een probleem. Gemeenten komen er onderling niet uit om plekken te vinden voor hernieuwbare energie. Ook boeren roeren zich in de discussie, want hun landbouwgrond moet herzien worden en is de troefkaart die steeds vaker getrokken wordt.

Dit schreeuwt om een integrale aanpak, waarbij verschillende thema’s samenkomen. Maar het antwoord is niet makkelijk en impopulair. Keuzes gaan dwars door de bureaucratische kokers heen. Ga er maar aan staan. Toch wil ik een poging doen:

1 - Stel een ‘Minister van Ruimte’ aan
In de breed gesteunde Actieagenda Wonen van 17 februari jl. wordt nadrukkelijk gesproken over de noodzaak om meer woningbouwlocaties beschikbaar te krijgen. De ruimte die daarvoor nodig is concurreert met ruimteclaims vanuit werken, energie, nieuwe natuur, water, mobiliteit, landbouw en recreatie. Met de roep om een Minister van Wonen (of Bouwen, zoals het ook genoemd wordt) gaan we dit niet oplossen. Die kijkt maar naar één koker: wonen. Combineer vraagstukken, werk gebiedsgericht en laat een Minister van Ruimte in het kabinet de doorslaggevende stem hebben over alle besluiten die een ruimtecomponent hebben.

2 - Benoem een aantal cruciale ‘Nieuwe Sleutelgebieden’
De Nationale Omgevingsvisie (NOVI) noemt 14 verstedelijkingsgebieden en 16 herstructureringsgebieden. Deze gebieden bevinden zich vooral in de centra van de grotere steden. Plekken die een groot deel van de ruimtelijke problemen ongemoeid laat. Voeg aan deze omgevingsvisie Nieuwe Sleutelgebieden toe. Dit zijn cruciale gebieden met een opeenstapeling van uitdagingen. Zeven gebieden liggen voor de hand: Het veenweidegebied van het Groene Hart tussen Abcoude en IJsselstein, Noord-Holland Noord, Noordoost Groningen, de Flevopolder, De Veluwe, Venlo-Roermond en Midden-Brabant. Gebieden die met een vernieuwend perspectief, innovatieve duurzame landbouw, woningbouw en duurzame energie een oplossing kunnen bieden voor de ruimtelijke problematiek in het land.

3 – Stop subsidies en denk vanuit geïntegreerde investeringsfondsen
Bij een integrale opgave vraag je niet: ‘Zoek een plek voor windmolens’, maar stel je een complete vraag. Een vraag die leidt tot meer creativiteit, tot verbinden van geldstromen en oplossingen die meer dan één probleem tegelijk aanpakken. Stop met losstaande subsidieprogramma’s zoals Woningbouwimpuls, Volkshuisvestingsfonds, Groeifonds, Landbouw transitie, Bosstrategie en de vele provinciale subsidies. Herdefinieer de opgave, stel een nieuwe vraag. Voeg het merendeel van deze subsidiepotten samen in gebiedsgerichte, geïntegreerde fondsen voor de 14 Verstedelijkingsgebieden, de 16 Herstructureringsgebieden en de 7 Nieuwe Sleutelgebieden.

4 - Zet ondernemerskracht in met brede privaat-publieke allianties
De organisatie van de ruimtelijke ordening in Nederland is veel te veel een bureaucratie. Het bedenken van beleidsvisies en inrichtingsprincipes is vrijwel volledig een overheidsaangelegenheid. Ondernemers worden nauwelijks of vaak te laat betrokken bij grote vraagstukken. Zonde, want de kracht van slimme en creatieve ondernemers blijft dan onbenut. Ik pleit voor brede privaat-publieke samenwerkingen met duidelijke doelen en concrete investeringsafspraken. Betrek Nederlandse, getalenteerde ontwerpers die plannen bedenken met synergie en die de ruimtelijk puzzel wél kunnen oplossen. Stel als Rijk de juiste vraag en pak de regierol.

5 - Ontwikkel een verleidelijk perspectief voor de landbouwsector
Stel innovatie in de landbouw en voedselsector als nationaal prioritair programma. Creëer daar een groeifonds voor. Biedt de agrarische sector perspectief, maar geef keihard mee dat de toekomst van landbouw en voedsel een duurzame, circulaire, diervriendelijke en biologische is. Stel concrete doelen op om binnen afzienbare tijd deze transitie op gang te krijgen. Zo creëren we een verleidelijk en realistisch toekomstperspectief voor Sleutelgebieden als Noordoost Groningen, Midden-Brabant en het Veenweidegebied van de Randstad.

6 - Zet het klimaatprobleem in als aanjager voor innovaties
Stop per direct met het huidige systeem van Regionale Energie Strategieën (RES). Maak rigoureuze keuzes ten gunste van het klimaat en daarmee samenhangende problemen. Maak van het Groene Hart het Blauwe Hart. Laat de dalende veenweidegebieden voor een groot deel ‘vernatten’. Creëer nieuwe plassen en een landschap van petgaten en legakkers (zoals Loosdrecht, Vinkeveen en Nieuwkoop). Laat hier een variëteit aan groen, gras, bos, recreatiewoningen, duurzame voedselproductie, innovaties met algen, eiwitfarms en viskweek ontstaan. Maak hiervan een ‘Nationaal Grand Project’. Geef ondernemers de ruimte om met invulling en voorstellen te komen en wees daarin ruimhartig. Zolang men maar met integrale oplossingen komt die op meerdere urgente vraagstukken antwoord geeft.

7 - Gebruik nieuwe woningbouwlocaties als katalysator
Maak in een aantal Nieuwe Sleutelgebieden grootschalige woningbouw onderdeel van de opgave. In Noord-Holland Noord kunnen langs het openbaar vervoer netwerk meerdere nieuwe locaties ontstaan. Net als in Almere, Lelystad en locaties rond de Veluwe langs het OV-netwerk tussen Arnhem, Amersfoort en Zwolle. Geef in het integrale perspectief een klap op een aan aantal grote woningbouwlocaties die al veel te lang een discussie zijn, zoals de Rijnenburgpolder bij Utrecht en Vathorst West in Amersfoort. Maar ook hier: doe dit onder de harde voorwaarde dat de private partijen met een integraal totaalbod komen. Een plan inclusief OV-verbinding, klimaatadaptatie en energietransitie. Stel daar als lokale overheid geen aanvullende eisen bovenop. Participeer als overheid niet in de grondexploitatie, maar stel eventuele overheidsgrondeigendommen tegen agrarische waarde ter beschikking en zorg voor voldoende ambtelijke capaciteit voor de procedures.

Het nieuwe kabinet zal echt uit een ander vaatje moeten tappen. Met meer visie en lef, want de bestaande verkokering is nu té goed georganiseerd. Doen we niks, dan brokkelt de kwaliteit van de ons zo geroemde ruimtelijke ordening brokkelt langzaam verder af.

Geurt van Randeraat is partner van het Amsterdamse bureau SITE Urban Development en een ervaren gebiedsontwikkelaar, expert in complexe stedelijke projecten. In het verleden werkte hij voor Bouwinvest (de laatste jaren als Directeur Projecten, adviesbureau BVR en projectontwikkelaar Kristal. In de periode 2009-2015 was hij directeur van de masteropleiding Master City Developer (MCD), waaraan hij nog steeds als docent is verbonden.

Trefwoorden

energietransitie ruimtelijke ordening site urban development nationale omgevingsvisie geurt van randeraat klimaat actieagenda wonen landbouw

1	De Pleinmakers wint tender voor cultuurcluster Berlijnplein Utrecht donderdag, 19 mei
2	15 getrapte woongebouwen met geweldige terrassen woensdag, 18 mei
3	Vakwerk Architecten presenteert ontwerp nieuwe huisvesting Aquon dinsdag, 17 mei
4	Grensverleggend dinsdag, 17 mei
5	BIG wint prijsvraag voor Vltava Filharmonie in Praag vrijdag, 20 mei

Gerelateerde nieuwsberichten

'Zeespiegelstijging blinde vlek in plannen ruimtelijke ordening'

Geland

CRa pleit voor een minister van Ruimte

Twee nieuwe subsidieregelingen rond ruimtelijk ontwerp

Tweede Kamer twijfelt over slagkracht kabinet bij inrichting land

De beloopbare stad vraagt functioneel belevingslandschap

Grotere rol voor centrale overheid bij inrichting van Nederland

'Nieuw Rijksbureau moet adviseren over gebouwde omgeving'

SCP: overheid moet verduurzamen woningen aantrekkelijker maken

Kamer wil minister van VROM weer terug

'Ministerie hield rapport over falen ruimtelijke ordening tegen'

CRa presenteert resultaten pilots duurzame landbouw

Klimaatrapport: landgebruik moet op de schop

'Miljarden in fondsen beschikbaar om klimaatcrisis aan te pakken'

'Bevolking Zuid-Afrika lijdt onder Nederlandse energietransitie'

Video: talkshows over hitte in de stad

'Aanscherping stikstofdoelen zorgt ongekende transformatie landelijk gebied'

Video: Code Groen - De stad als biotoop

Minister: half miljard per jaar voor maatregelen extreem weer

Drie projecten genomineerd voor Lighthouse Award 2021

Online symposium over klimaatbestendige stad

Stikstofaanpak wordt komende jaren veel duurder en ingrijpender

CBS: milieusector groeit gestaag door energietransitie

Coronacrisis drukt energiebehoefte tot niveau van 1992

PBL: kabinet moet ruimte weer eerlijker verdelen

'Slim scherm zorgt voor grootste daling energieverbruik'

'Noordelijke havens kunnen belangrijk energieknooppunt worden'

Brabant kiest voor kernenergie ondanks hogere kosten

Wetenschappers richten 'Outbreak Management Team' op voor klimaat

Gebruik van aardwarmte neemt toe

Pleidooi voor nationaal akkoord rond toekomst landbouw

Andere nieuwsberichten

Bedrijfsgebouw met open en zachte uitstraling door De Twee Snoeken

Vandaag, 15:24

Een driehoekig gebouw met afgeronde hoeken vormt op bedrijvenpark De Brand in ’s-Hertogenbosch een compact onderkomen met een heldere structuur en een informele, lichte werkomgeving.

J.O.N.G. architecten presenteert houten vakantiewoning Oudemirdum

Vandaag, 12:21

Op een bosrijke plek nabij het Friese Oudemirdum is een vakantiewoning naar ontwerp van J.O.N.G. Architecten opgeleverd. Woning Z-acht is bijna helemaal van hout.

Natuurhuis van architecten|en|en heeft prefab muren met stro

Vandaag, 11:23

De combinatie van architecten|en|en, Strotec en Bouwbedrijf Van Herpen hebben een biobased en energiepositieve rijwoning ontwikkeld. Het concept won een competitie van Ballast Nedam Development.

Stuur nu jullie project in voor de prijs voor Schoolgebouw van het Jaar 2022

Vandaag, 09:00

Hebben jullie een schoolgebouw in Nederland ontworpen dat in de periode van 1 september 2021 tot en met 31 augustus 2022 opgeleverd of voltooid is? Stuur dat dan nu in voor de Architectenweb Awards 2022! Deadline is 24 juni 2022.

META ontwerpt nieuw politiebureau in Torhout

Vandaag, 14:14

In het Vlaamse Torhout wordt een nieuw politiebureau voor het regiokorps Kouter gebouwd.

Rijkswaterstaat schikt geschil Afsluitdijk voor 238 miljoen euro

Vandaag, 10:29

Rijkswaterstaat betaalt het consortium Levvel 238 miljoen euro vergoeding voor extra werkzaamheden aan de Afsluitdijk.

Strengere regels moeten zorgen voor meer zonnepanelen op daken

Vandaag, 09:37

Het kabinet wil regels invoeren om ervoor te zorgen dat meer energie groen wordt opgewekt.

Boek belicht geschiedenis ontwikkeling Grote Markt Oostzijde

20 mei, 1:17

Na ruim twee decennia ideeën verzamelen, visies maken, plannen tekenen en gebouwen realiseren is de transformatie van de Grote Markt Oostzijde in Groningen een feit.