Daan Roggeveen

De boel bij elkaar houden

24 november 2020, 9:15

Er liggen op dit moment twee boeken naast mijn bed, die ik tegelijkertijd aan het lezen ben: ‘Een klein land met verre uithoeken’ van Floor Milikowski, en ‘De Val van Amerika’ van Amerika-correspondent Michael Persson. Hoewel totaal anders van opzet en thema, gaan beide boeken uitgebreid in op hetzelfde onderwerp: de ruimtelijke concentratie van kennis, geld en macht in de grote steden, en de consequenties daarvan voor de rest van het land.

In Nederland lijkt de economische groei meer en meer terecht te komen in drie stedelijke clusters: de metropoolregio Amsterdam – Utrecht, de stedelijke agglomeratie Rotterdam – Den Haag en de Brainport Eindhoven. Alles wat daarbuiten valt is economisch – en daarmee politiek – niet interessant.

Milikowski beschrijft dat die situatie in Nederland het gevolg is van de fundamentele beleidsverandering in het kabinet Van Agt. In plaats van spreiding van investeringen over het land – zoals in de jaren zeventig het geval was – raadde Shell-bestuurder Gerrit Wagner in 1982 als voorzitter van een adviescommissie het kabinet aan: ‘Don’t back the losers, pick the winners.’

De gevolgen zijn bekend. Industrieën sloten in provincieplaatsen. Overheidsdiensten werden teruggeplaatst naar Den Haag. En als gevolg daarvan ontstond een verschraling van publieke voorzieningen, infrastructuur, vergrijzing en krimp. En dat geldt niet alleen voor de kleinere steden, maar ook voor het platteland. We kunnen niet zeggen dat we het niet hebben zien aankomen: Geert Mak schreef er in 1995 (!) al over in het even geweldige als verontrustende ‘Hoe God verdween uit Jorwerd’.

Deze beweging is niet alleen in Nederland te zien. In zijn boek beschrijft Michael Persson de gruwelijke kloof tussen de twee helften van Amerika – tussen stedelijk en ruraal, tussen democratisch en ‘Trump-land’. De prijsopdrijving zorgt ervoor dat steden voor vele – vooral zwarte – inwoners niet meer te betalen zijn, waardoor ze – drie generaties na de Great Migration – terugverhuizen naar de rurale staten. Maar op het platteland sluiten industrieën en mijnen zonder dat er wat voor in de plaats komt, waardoor het leven in staten als West Virginia uitzichtloos wordt. Totdat het achterland uiteindelijk slechts een flyover state wordt – een stuk van het land alleen maar bedoeld om overheen te vliegen onderweg van New York naar Californië. De consequentie ervan zit sinds 2016 in het Witte Huis.

Milikowski merkte in een recent interview op dat ze in de VS een kentering zag. ‘De iets kleinere Amerikaanse steden, Philadelphia, St. Louis, Nashville, zijn opeens booming. Daar bruist het nu. Omdat huizen betaalbaarder zijn en er nog wel een creatieve klasse van kunstenaars zijn initiatieven kan ontplooien.’ Ook in Nederland lijkt een verschuiving gaande te zijn. Er is – hoorde ik onlangs – onder meer een beweging gaande van een creatieve scene van Rotterdam naar Arnhem.

Zouden kleinere steden zich dus moeten profileren met plezierig (groter! goedkoper! groener!) wonen, als alternatief voor de grotere steden? Er lijkt zich hiervoor een aantal kansen voor te doen. We gaan minder op kantoor werken, dus afstand tot werk wordt minder problematisch. Zelfrijdende auto’s kunnen in de (wat verdere) toekomst het afstandsvraagstuk nog meer reduceren. En als de beweging rondom het lokaal maken van producten (bier, voedsel, kleding, design) verder doorzet, kan dat ook een impuls betekenen voor lokale industrieën.

Onderzoek van de Rabobank laat op dit moment zien dat juist tijdens de coronacrisis het achterland de zwaardere klappen lijkt te krijgen. ‘Als de regionale ongelijkheid nog groter wordt, dan komen bepaalde regio’s voor steeds grotere opgaven te staan om leefbaarheid in hun gebied te handhaven’, zegt Rogier Aalders, economisch geograaf en onderzoeker van de bank.

Deze crisis lijkt een goed moment om te blijven investeren in de kleinere steden en het buitengebied. We zouden in het inmiddels befaamde ‘Wopke Wiebes-fonds’ niet alleen budget moeten vrijmaken voor een metrolijn naar Schiphol (duurzame investering, anyone?), maar ook voor een verbetering van de landelijke bereikbaarheid. Zodat forensen tussen verschillende delen van het land logischer en eenvoudiger wordt, en er een verbeterde relatie ontstaat tussen de grootstedelijke clusters en het achterland.

Levert dat per se direct meer economische dynamiek op, wat het oogmerk is van het fonds? Dat niet per se. Maar het is een duurzame investering in de leefbaarheid van het achterland. Want als we één les kunnen leren van de situatie in Amerika is het wel dit: laten we de boel bij elkaar houden.

Daan Roggeveen is architect en oprichter van MORE Architecture, met kantoren in Amsterdam en Shanghai. Onlangs publiceerde hij, samen met Michiel Hulshof en Frances Arnold, ‘The Amsterdam Agenda – 12 Good Ideas for the Future of Cities’ (NAi010 Publishers, 2020).

Trefwoorden

periferie column platteland floor milikowski michael persson daan roggeveen

1	Bouw markthal met appartementen in binnenstad Groningen gestart dinsdag, 12 januari
2	Woongebouwen The Gustav op Amsterdamse Zuidas klaar donderdag, 14 januari
3	Architect Ben Loerakker (1931-2021) was van de menselijke maat woensdag, 13 januari
4	Duurzame woonbuurt voor Leidsche Rijn met ‘Utrechts karakter’ dinsdag, 12 januari
5	Het leven in het trappenhuis dinsdag, 12 januari

Gerelateerde nieuwsberichten

Terwijl Van der Heijden en Roggeveen stoppen, starten Van Eig en Schönberger met column

Een recept voor minder klein wonen

Wat meer Chinese mentaliteit bij de VVD

Stedelijke diversiteit

Post-corona toerisme

Gaat de architectuur zich terugtrekken binnen landsgrenzen?

Tijdsverschil

Concurrentie voor het vliegtuig

Net als Aldo

De Grootste Stad Ter Wereld

Nederland als laboratorium

Rol aan tafel

Culturele Impact

Haven-Stad als eilandenrijk

Habraken in China

Vroeger waren we veel moderner

Gebiedsontwikkeling? Leg eerst de metro aan!

Een zesje voor architectuur?

Ma Yansong op Katendrecht

Het Politieke Platteland

Suburban Athletic Club

Hoogbouw gaat niet om hoogte

Toerisme? Dit is pas het begin…

What Ever Happened to the Randstad?

Rurbanism

Hotel My Home

The Art Mall

Verdichting van IJplein

Levendige hoogbouw? Kijk naar het oosten!

Geland

Andere nieuwsberichten

Team met MVSA en Beyond Space renoveert oud rijkskantoor Haarlem

15 januari, 2:40

Het voormalige rijkskantoor Surinameweg 4 in Haarlem Schalkwijk wordt gerenoveerd en uitgebreid.

Winterlezingen Arcam over wonen in Metropoolregio Amsterdam

15 januari, 11:44

De aftrap wordt verricht met een lezing van architect Marco Broekman over het Hembrugterrein in Zaandam. Later volgen lezingen over onder meer Schalkwijk in Haarlem, Hyde Park in Hoofddorp en het Floriadeterrein in Almere.

Doctor Wibautplein in Schiedam wordt herontwikkeld tot WIJpark

15 januari, 10:39

Op het plein in de Schiedamse wijk Nieuwland worden 132 woningen gebouwd in een parkachtige setting. Een samenwerkingsverband van Kickstad, Bemog Projectontwikkeling, ECHO Urban Design en KOW architecten heeft de tender gewonnen.

Luifeldak Paper Roof refereert aan klassieke Chinese architectuur

14 januari, 4:24

In de Chinese stad Tianjin is het gebouw Paper Roof naar ontwerp van Powerhouse Company opgeleverd.

'Bijna 80 procent Nederlandse zonneparken in buitenlandse handen'

48 minuten geleden

Hierdoor verdwijnt tot 889 miljoen euro aan subsidiegeld naar het buitenland, blijkt uit onderzoek van het AD.

Grote steden willen steviger wetsvoorstel tegen opkopers huizen

1 uur geleden

Den Haag, Rotterdam, Amsterdam, Utrecht en Eindhoven pleiten daarbij voor een algemene verhuurvergunning en meer juridische mogelijkheden om malafide verhuurders aan te kunnen pakken.

Video: Charlie Koolhaas over het boek City Lust

15 januari, 4:09

In het boek portretteert ze in tekst en beeld de invloed van globalisering op verschillende wereldsteden.

Derivatendrama nekt Vestia alsnog: corporatie wil opsplitsen

15 januari, 9:43

Ondanks een eerdere reddingsactie blijven de schuldenproblemen zo groot dat de tweede volkshuisvester van Nederland zichzelf in drieën wil splitsen, schrijft het FD.

Werkloze dijk in Hedwigepolder wordt proefobject tegen lekken

15 januari, 9:14

Waterschap Hollandse Delta gaat in de Hedwigepolder een proef doen om de sterkte van dijken met een ondergrond van zand nader te onderzoeken.

Huizenprijzen naar recordhoogten gestegen

14 januari, 11:05

Een bestaand huis wisselde in het afgelopen kwartaal gemiddeld voor 365.000 euro van eigenaar. Daarmee is op jaarbasis sprake van een stijging met 11,6%.

Ga naar het nieuws-archief