Daan Roggeveen

Gaat de architectuur zich terugtrekken binnen landsgrenzen?

28 april 2020, 13:28

Door een verlaten straat wandel ik van kantoor naar huis. Plotseling hoor ik gepiep in mijn broekzak. Het is elf uur ’s avonds, dat betekent dat het in Californië net ochtend is. Ik pak m’n Nokia 6310 en kijk naar het scherm. Inderdaad, een sms met een reactie op de ontwerpvoorstellen die ik net daarvoor heb verstuurd.

Het is najaar 2008 en ik werk sinds een aantal maanden als projectleider bij het bureau MADA s.p.a.m. van de Chinese architect Ma Qingyun in Shanghai. Ma is een vooraanstaande architect in de opkomende Chinese avant-garde. In het hart van de voormalige Franse wijk heeft hij een architectenbureau van veertig medewerkers in een elegant gerenoveerde school. In zijn tomeloze ambitie is hij eveneens decaan geworden van een architectuurfaculteit.

Probleem: die staat in Los Angeles.

Het resultaat is een ingenieus systeem van wereldwijde communicatie – met beperkte middelen.

Aan het begin van de dag tref ik op mijn bureau vaak een uitgeprinte foto van een tekening die Ma heeft gemaakt. De eerste klus van de dag is dan het ontcijferen van het gekrabbel van de – opmerkelijk vaak in een vliegtuig op een kotszak gemaakte – schets.

Wat dan volgt is een lawine aan sms’jes. Jaren voor WhatsApp bestond bij MADA al de traditie van het groepsbericht. De techniek: schrijf een sms, bedenk wie je allemaal in de boodschap wil CC-en, zet hun initialen achter je bericht en stuur het vervolgens één voor één naar de geadresseerden. Dan krijg je dus berichten als:

Daan: This project should really improve quickly. In this office you should either give orders or obey orders. Cc: HR WJF ZP BM

Inderdaad, communicatie die niet voor tere zielen is bedoeld. Voor mij, vers uit de Nederlandse overlegcultuur, was deze manier van met elkaar omgaan op z’n zachtst gezegd even wennen.

Een half jaar later begon ik voor mezelf. Sinds die tijd heb ik tientallen projecten op afstand gemaakt: tentoonstellingen, tijdschriften, boeken, competities voor musea en torens, met partners van over de hele wereld. Ook ons team in Shanghai heb ik de afgelopen drie jaar veelvuldig van afstand aangestuurd. De communicatiemiddelen zijn intussen uiteraard een stuk verbeterd. Nu geen krakende concall, of vage schetsen, maar haarscherpe gratis verbindingen. Dropbox en Trello maken het mogelijk om op meerdere plekken aan hetzelfde te werken.

En nu is op afstand werken dus voorlopig de nieuwe standaard. Vooralsnog gaat dat opmerkelijk soepel. Ons team in Amsterdam heeft zich online werken in no time eigen gemaakt en de Nederlandse overlegcultuur gaat via Zoom en Teams probleemloos verder – met zowel partners, opdrachtgevers als overheden.

Op afstand werken kan dus goed gaan en is vooral een kwestie van grenzeloos vertrouwen. Wat wel mist zijn de uit misverstand geboren plannen, de onverwachte ontwikkeling van een idee, maar vooral: de lol van met elkaar in een hok zitten en mooie dingen maken.

In Europa kijkt iedereen inmiddels reikhalzend uit naar het moment dat de lockdown weer stukje bij beetje wordt opgeheven en we straks op 1,5 meter afstand van elkaar op kantoor mogen zitten.

In China is dat al het geval. Het leven begint er weer enigszins op gang te komen. Maar aangezien China – in een poging ‘buitenlandse import’ van het virus te voorkomen – haar grenzen heeft gesloten voor vrijwel alle niet-Chinezen, lijkt het erop dat het op afstand werken meer dan tijdelijk is.

En dat geldt niet alleen voor mij. De beperkte mogelijkheid van internationaal reizen zorgt ervoor dat niemand in het buitenland presentaties kan geven, opdrachtgevers kan zien of bouwplaatsen kan bezoeken. Internationale bijeenkomsten – de Salone, de Biënnales, Design Festivals – zijn al helemaal uit den boze.

Wat zal er gebeuren als de coronacrisis wereldwijd beter onder controle is? Hoe zal deze crisis onze manier van werken op de middellange termijn veranderen? Als het betekent dat we voor overleggen minder reizen en eerder voor Zoom kiezen, dan lijkt me dat winst. Als het ervoor gaat zorgen dat we nog meer met lokale partners werken, en lokale materialen gebruiken, dan lijkt me dat uiteraard ook heel verstandig. Maar als het betekent dat de architectuur zich terugtrekt binnen de eigen landsgrenzen, dan zou daar naar mijn idee veel verloren gaan.

We kunnen nog zoveel van elkaar leren. Bovendien heb ik ervaren dat culturele projecten, en vooral architectuur, het platform kunnen zijn voor wederzijds begrip, inspiratie en engagement. Samenwerken aan architectonische projecten dwingt alle deelnemers zich in elkaar te verdiepen. Daarmee zijn dat soort projecten een cruciaal onderdeel van ‘soft power’ en diplomatie. In het huidige geopolitieke klimaat is een uitwisseling van standpunten, en het willen begrijpen van elkaars denkbeelden noodzakelijker dan ooit.

Laten we er daarom voor zorgen dat architectuur een internationaal platform blijft voor inspiratie en het uitwisselen van ideeën.

Daan Roggeveen is architect en oprichter van MORE Architecture, met kantoren in Amsterdam en Shanghai. Onlangs publiceerde hij, samen met Michiel Hulshof en Frances Arnold, ‘The Amsterdam Agenda – 12 Good Ideas for the Future of Cities’ (NAi010 Publishers, 2020).

Trefwoorden

daan roggeveen column architectuur globalisering

1	Verbouwing Boijmans van Beuningen wordt soberder dan geambieerd woensdag, 01 december
2	Zecc Architecten presenteert ontwerp voor renovatie De Vasim maandag, 29 november
3	Rotterdam wil minstens 2.500 woningen in kantoorgebied Brainpark 1 vrijdag, 03 december
4	Klassiek schoolgebouw gerenoveerd naar ontwerp van 9graden architectuur maandag, 29 november
5	Prins Clausbrug in Dordrecht officieel geopend dinsdag, 30 november

Gerelateerde nieuwsberichten

Post-corona toerisme

Daan Roggeveen presenteert nieuwe serie over hoogbouw binnen Architectenweb Podcast

Tijdsverschil

Concurrentie voor het vliegtuig

Net als Aldo

De Grootste Stad Ter Wereld

Nederland als laboratorium

Rol aan tafel

Culturele Impact

Haven-Stad als eilandenrijk

MORE Architecture opent kantoor in Amsterdam

Habraken in China

Vroeger waren we veel moderner

Gebiedsontwikkeling? Leg eerst de metro aan!

Een zesje voor architectuur?

Ma Yansong op Katendrecht

Het Politieke Platteland

Suburban Athletic Club

Hoogbouw gaat niet om hoogte

Toerisme? Dit is pas het begin…

What Ever Happened to the Randstad?

Rurbanism

Hotel My Home

The Art Mall

Verdichting van IJplein

Levendige hoogbouw? Kijk naar het oosten!

Stedelijke diversiteit

Wat meer Chinese mentaliteit bij de VVD

Een recept voor minder klein wonen

De boel bij elkaar houden

Geland

Andere nieuwsberichten

Bouw blok IVY in Klaprozenbuurt Amsterdam-Noord gaat van start

3 december, 2:32

Het door BurtonHamfelt Urban Architecture ontworpen IVY bestaat uit 157 woningen en accentueert met zijn prominente plek in een knik van de Klimopweg de entree van de buurt. Het blok bestaat uit vier gebouwen, waaronder een 42 meter hoge toren.

Rotterdam wil minstens 2.500 woningen in kantoorgebied Brainpark 1

3 december, 11:40

Het stadsbestuur van Rotterdam wil kantoorgebied Brainpark I transformeren tot een gemengd gebied met onder meer 2.500 tot drieduizend woningen.

Hubert-Jan Henket komt in actie tegen sloop tuinpaviljoen Boijmans

3 december, 9:35

Hubert-Jan Henket komt in actie tegen de geplande sloop van het door hem ontworpen tuinpaviljoen van Museum Boijmans van Beuningen.

DP6 en Zenber presenteren voorlopig ontwerp gemeentehuis Oldambt

2 december, 3:44

Het rijksmonumentale raadhuis uit 1896 in Winschoten wordt via een loopbrug verbonden met een nieuwbouwdeel, dat een latere uitbreiding van het gemeentehuis aan de achterzijde vervangt.