De gevel van de nieuwbouw aan de Oudegracht

De vergrote openingen aan weerszijden van de centrale hal

Vaste collectie, verticale circulatie en vergrote doorgangen naar de omloop eerste verdieping Vaste collectie met verticale circulatie en tribune, rechts het kunstwerk van Jop Vissers Vorstenbosch

Vaste collectie, verticale circulatie en vergrote doorgangen naar de omloop eerste verdieping

De vergrote openingen naar de omloop op de verdiepingen

Kinderafdeling met verdiepte voorleesruimte, entresol met atelier en boekenhuis van Frank Halmans

Nijntje op de kinderafdeling en het zicht op De Neude

Oude spanten en vensters naar de centrale hal

Werkplekken met uitzicht langs de gevel en in hoogte oplopende boekenkasten haaks op de gevel

Het lager gelegen deel met studeertafels in het Stadsstudiehuis

Het Stadsstudiehuis met nieuwe dakramen, door de verschillende vloerniveaus’s onstaat er zicht naar De Neude

De jongerenafdeling in de kap

Het auditorium in de nieuwbouw

Doorsnede

Souterrain

Begane grond

Eerste verdieping

Tweede verdieping

Derde verdieping

Historische foto 1926

Historische foto 1927

Historische foto 1930

Historische foto interieur

De gevel van de nieuwbouw aan de Oudegracht

De vergrote openingen aan weerszijden van de centrale hal

Vaste collectie, verticale circulatie en vergrote doorgangen naar de omloop eerste verdieping Vaste collectie met verticale circulatie en tribune, rechts het kunstwerk van Jop Vissers Vorstenbosch

Vaste collectie, verticale circulatie en vergrote doorgangen naar de omloop eerste verdieping

De vergrote openingen naar de omloop op de verdiepingen

Kinderafdeling met verdiepte voorleesruimte, entresol met atelier en boekenhuis van Frank Halmans

Nijntje op de kinderafdeling en het zicht op De Neude

Oude spanten en vensters naar de centrale hal

Werkplekken met uitzicht langs de gevel en in hoogte oplopende boekenkasten haaks op de gevel

Het lager gelegen deel met studeertafels in het Stadsstudiehuis

Het Stadsstudiehuis met nieuwe dakramen, door de verschillende vloerniveaus’s onstaat er zicht naar De Neude

De jongerenafdeling in de kap

Het auditorium in de nieuwbouw

Doorsnede

Souterrain

Begane grond

Eerste verdieping

Tweede verdieping

Derde verdieping

Historische foto 1926

Historische foto 1927

Historische foto 1930

Historische foto interieur

Bibliotheek Neude is een publiek interieur voor Utrecht

11 maart 2020, 16:07

Met de opening van Bibliotheek Neude, aanstaande vrijdag 13 maart, krijgen Utrecht en haar inwoners een publiek gebouw terug. Na de herbestemming en uitbreiding van het voormalige hoofdpostkantoor is het gebouw zelfs meer publiek en verbonden met de stad dan voorheen.

“Het is van zichzelf al een prachtig gebouw, met de mooiste centrale hal van Utrecht”, zegt Bart Kellerhuis van Zecc Architecten. “Maar voor het publiek was de hal ook het enige bekende deel van het gebouw.” Waarvan de meeste mensen zich nauwelijks bewust waren, was dat rond de imposante hal met het parabolisch plafond, glas-in-lood, geglazuurde gele stenen en grote ornamenten, nog eens zo’n 8.000 m² bedrijfsvloer strekte. “Dat fascineert. Zo veel verborgen ruimte midden in de stad.”

Vijf jaar is gewerkt aan de verbouwing van het voormalige postkantoor tot nieuw onderkomen van de bibliotheek. Architectenbureau Rijnboutt droeg zorg voor de herbestemming van het pand en de uitbreiding van het casco. Zecc is verantwoordelijk voor het interieurontwerp en de inrichting. Een deel van de opgave was om, nu het pand een belangrijke publieke functie zou krijgen, het gebouw te openen en verbinden met de stad.

Van eenzijdig naar open
Tot nu toe was het feitelijk een naar binnen gekeerd gebouw, legt Kellerhuis uit. De hal was het hart van het gebouw waarmee nissen in de rondgangen in verbinding staan. Daarnaast ligt het gebouw prominent in het historisch centrum, tussen de Neude en de Oudegracht, maar was het gebouw alleen open naar het plein. Joseph Crouwel ontwierp het gebouw met de publieke zijde aan het plein en de expeditie aan de grachtzijde.

Dat is deels verklaarbaar vanuit het stedenbouwkundig plan van destijds. Toen in 1918 de bouw van het hoofdpostkantoor startte voorzag het plan van Berlage in een verminderd belang voor de Oudegracht, ten faveure van de Potterstraat als belangrijke verkeersader met daaraan de Neude als stadsplein. Het postkantoor kreeg een monumentale entree en publieke hal aan het plein, de tegenoverliggende zijde de logistieke zone.

De Oudegracht heeft zich in de loop der decennia ontwikkeld tot belangrijke winkelroute, Toen in 2015 de eerste plannen werden ontwikkeld voor huisvesting van de bibliotheek was de opdracht van a.s.r. real estate helder: zorg dat het monument actief meedoet in het stedelijk weefsel van Utrecht. De bibliotheek als nieuwe gebruiker had bovendien behoefte aan een stadsstudiezaal, een brasserie en een auditorium .

Nieuw gebouwdeel
Om het bibliotheekprogramma, plus de gewenste winkelruimte, in te passen heeft Rijnboutt een bouwvolume toegevoegd op de plek van het voormalige expeditiehof, ingebed tussen de twee vleugels van het oude postkantoor. Daarmee heeft het architectenbureau meteen een extra ‘voorzijde’ aan de kant van de Oudegracht kunnen realiseren.

Het toegevoegde volume gaat zo’n 5.400 m² ruimte bieden aan een foodmarket en winkels. Vanaf de tweede verdieping biedt het gebouwdeel ruimte aan de bibliotheek, met een brasserie en een auditorium.

Toolbox
De nieuwbouw sluit, zowel in het interieur als aan de buitenzijde, vlekkeloos aan op de bestaande architectuur. Frederik Vermeesch van Rijnboutt legt uit dat het architectenbureau het bestaande gebouw heeft geanalyseerd op volumeopbouw, horizontale en verticale lijnen, open-dichtverhoudingen, en dergelijke.

“Daaruit is een toolbox voor de nieuwbouw samengesteld. Zo konden we de nieuwbouw eigenheid geven, die tegelijkertijd voldoende verwantschap toont met het bestaande. Reliëf, ornamentiek en de geglazuurde pannen van de enorme kappen van de oudbouw zijn bijvoorbeeld vertaald naar eigentijdse gevelelementen, waarvoor we met Koninklijke Tichelaar een nieuw glazuur hebben ontwikkeld.”

Doorbraken en doorzicht
Aan de zijde van het plein verwelkomt de hal, 450 m² groot, de bezoekers met open armen. De ruimte is ingericht met los meubilair voor leestafels en zitjes. In de nissen zijn de kranten en tijdschriften ondergebracht. Aan de kopse kanten van de hal heeft Zecc in de bogen boven de deuren – drie aan elke zijde – grote ramen aangebracht. Daardoor valt licht tot in het hart van het gebouw, terwijl ook de aandacht naar de naastgelegen ruimten wordt geleid.

Aan de noordelijke zijde ligt achter de deuren een nieuw café-restaurant, dat bovendien ook een eigen entree vanaf de Potterstraat heeft gekregen. Aan de zuidzijde zijn doorbraken gemaakt voor een verticale ontsluiting via roltrappen tot aan de zolderverdieping. Op de begane grond is hier bovendien een presentatieruimte met houten tribunetrap gerealiseerd. Doorbraken tussen ruimten aan de centrale hal zorgen ervoor dat bij evenementen in de hal het publiek vanuit de hoofdentree toch de roltrappen kan bereiken.

De hal is vanaf elke verdieping te ervaren. “De inherente kwaliteit van het gebouw is behouden”, legt Kellerhuis uit. “We hebben de heldere opzet van de plattegronden aangehouden, zelfs versterkt; we hebben de oriëntatie benut.” Door brede doorgangen te maken in de hoeken van de kamers – nu leeszalen – die rond de hal liggen zijn er zichtrelaties en een vanzelfsprekende omloop gecreëerd, met behoud van het karakter van de ruimten.

Zicht op de binnenstad
Op de tweede verdieping is, naar een idee van Zecc, een servicebalie bij wijze van tweede ontvangst gerealiseerd. Op deze verdieping bestrijkt de bibliotheek het volledige perceeloppervlak; vanuit de oudbouw kunnen de bezoekers de brasserie in het toegevoegde volume bereiken. Ook zijn hier de trappen naar het auditorium.

Via de grote ramen ziet het publiek achter het podium het historische stadscentrum. Dankzij verduisterende gordijnen en een uitrolbaar doek kan de ruimte ook dienst doen als filmzaal. “Het is een doos-in-doosconstructie, dus we kunnen hier aardig wat kabaal maken”, merkt bibliotheekdirecteur Ton van Vlimmeren op.

Vanuit de brasserie heeft de bezoeker eveneens zicht op de stad en het winkelend publiek langs de Oudegracht. Via zijramen staat het publiek nu ook oog in oog met ornamenten, hoog aan de bestaande buitengevel geplaatst, en de monumentale trappenhuizen in de vleugels van de oudbouw. De trappenhuizen zijn overigens nog steeds in gebruik.

Aanhaken met interieur
Tijdens het strippen van het gebouw werd de afwerking van de kap zichtbaar, vertellen de architecten. De houten spanten zijn in het zicht gelaten en vormen nu sfeermakers op de ‘zolder’, die een volwaardig onderdeel van de bibliotheek vormt. In de daken zijn grote vensters gemaakt, voor toetreding van licht en een blik op bijvoorbeeld de Domtoren.

Met de inrichting heeft Zecc willen aanhaken op het gegeven gebouw. Zo zijn de bestaande lambriseringen gebruikt om mede de hoogte van schilderwerk en kasten te bepalen en een menselijke maat te behouden. Kasten zijn veelal haaks op de ramen geplaatst en laag gehouden om daglicht diep in het interieur te laten vallen en het zicht naar buiten niet te belemmeren.

Het architectenbureau heeft ook gereageerd op het verdwijnen van de ornamentering in het gebouw naar boven toe. Zo wordt de kleur van de houten boekenkasten lichter naarmate je hoger in het gebouw komt. Het losse meubilair heeft steeds een modern-klassieke vormgeving om de rust in het gebouw te bandrukken. Lijnverlichting is een subtiele toevoeging die het zicht op de historische omgeving niet beneemt.

Kennis maken
De bibliotheek heeft het interieur verder van een aantal accenten willen voorzien. Er zijn bijvoorbeeld ‘specials’ gemaakt door Sure, zoals meubels waaraan bezoekers kunnen lezen of werken, terwijl ze hun laptop of telefoon al pedalerend van stroom voorzien. Ook wil de bibliotheek permanente kunst aan het gebouw toevoegen; uit een eerste opdracht zijn er al vier werken gerealiseerd, binnenkort komt de vijfde. Daar zal het niet bij blijven, zegt directeur Van Vlimmeren.

Immers, legt hij uit, naast een plek om boeken te lenen en lezen, moet de Bibliotheek Neude – zoals elke eigentijdse bibliotheek - ook een plek zijn waar mensen samen komen om ‘kennis te maken’. In deze hoofdbibliotheek van Utrecht kan dat via films, workshops, debatten, kunst en cultuur en ontmoeting. Rijnboutt en Zecc hebben daarvoor circa 9.100 m² publieke ruimte gecreëerd.

Trefwoorden

a.s.r. real estate neude zecc architecten bibliotheek utrecht rijnboutt transformatie a.s.r. interieur bibliotheek neude

1	Van boven- en benedenhuis naar een architectenwoning dinsdag, 12 oktober
2	Vijf nominaties voor Abe Bonnema Architectuurprijs 2021 woensdag, 13 oktober
3	Benthem Crouwel transformeert 17e-eeuws wevershuis tot eigentijdse stadswoning donderdag, 14 oktober
4	AM wint tender voor woonblokken Vreeswijkpad Amsterdam maandag, 18 oktober
5	Nieuwe naam en associate partners voor jvantspijker & partners vrijdag, 15 oktober

Gerelateerde nieuwsberichten

Bibliotheek Neude krijgt vijf permanente kunstwerken

Zecc gaat bibliotheek Neude inrichten

Karianne Vandenbroucke en Marleen van Driel nieuwe associates Rijnboutt

Zecc

Bieb Utrecht komt in postkantoor Neude

Winkels en hotel in postkantoor Neude

Brouwerij Eylenbosch krijgt herbestemming naar ontwerp OSK-AR

Werkspoorfabriek biedt flexibele ruimte voor maakindustrie

Hellingbaan verbindend element in getransformeerde Citroëngarage Noord

Architectenbureau verbouwt cinema tot eigen kantoor

Woongebouw als 'bergdorp' op parkeergarage Amstelveen

Saluut aan oorspronkelijke gevel bij verbouwd winkelpand

Blok met 178 sociale huurwoningen voor Leidsche Rijn Centrum

Oudste textielfabriek Tilburg wordt Duveldorp

Parkeergebouw van Zecc is herkenningspunt voor Leidsche Rijn Centrum

Het Eiland van Zecc is robuuste woningbouw aan het water

Project Catharinasteeg in Leiden bekroond met internationale prijs

Nieuw directieteam en management voor Rijnboutt

Bart van der Vossen neemt afscheid bij Rijnboutt

Rijnboutt transformeert verborgen telefooncentrale naar woningen

Utrecht investeert in binnenstad om leegstand weg te werken

Jongenspatronaat Tiel getransformeerd tot woon-zorggebouw

Nominaties NRP Gulden Feniks 2021 bekend

Zecc plaatst witte accenten in het Utrechtse Rijnvliet

Interieur als wonderland voor kinderbibliotheek Gütersloh door aatvos

Zecc architecten ontwerpt gemeentehuis Renswoude

Breda en Amvest presenteren plannen voor Backer+Rueb-terrein

Rijnboutt aan de slag met vernieuwing Lodewijk van Deysselbuurt

Woongebouw De Koningin 'bekroont' Het Kraanbolwerk Zwolle

Gerestaureerd postkantoor in Het Schip heropent in september

Zecc – genomineerd voor de Architect van het Jaar-prijs

Arbeiderswoning met stalen gezicht

Zecc uitgeroepen tot Architect van het Jaar 2020

Gerelateerde podcasts

Gesprek met Frederik Vermeesch over ontwerpen vanuit de context

Andere nieuwsberichten

Gesloten diamantslijperij is herbestemd tot markant woon- en werkgebouw

58 minuten geleden

Villanova architecten heeft de voormalige Asscher-diamantfabriek in Amsterdam getransformeerd naar een open gebouw met plaats voor bedrijfsruimten en luxe appartementen.

De Nieuwe Verbinding N69 ingepast in natuurlijk landschap

3 uur geleden

Behalve een nieuwe weg zijn bruggen, faunapassages en andere functies gerealiseerd. In het ontwerp van H+N+S Landschapsarchitecten en NEXT architects stond de integratie van infrastructuur, ruimtelijke kwaliteit, landschappelijke inpassing centraal.