Joost Ector

Op naar een succesvolle crisis

3 maart 2020, 9:38

We wisten dat het zou gebeuren, alleen nog niet wanneer en waardoor. Het moment lijkt nu gekomen, met een dreigende corona-pandemie als aanleiding. Aandelenbeurzen beleven hun grootste verliezen sinds 2008 en het eind lijkt nog niet in zicht. Een nieuwe wereldwijde recessie lijkt onafwendbaar.

De vorige ligt nog vers in het geheugen. Banenverlies, dalende huizenprijzen, krimpende vermogens, afwachtende investeerders, een neerwaartse spiraal die zich niet makkelijk liet stoppen. Alleen al in de architectuur raakte de werkgelegenheid gehalveerd. Inmiddels is de capaciteit van de bouwkolom weer op volle sterkte, misschien zelfs enigszins overspannen, maar de weg daarnaartoe was lang en ging niet over rozen – wel over absurde prijzen. Die leken pas de laatste tijd, onder de recente stikstofproblematiek, enigszins te normaliseren, terwijl de aannemerij direct alweer waarschuwde voor dreigende ontslagen. Evenwicht blijkt zeldzaam, relatief en vrijwel altijd van korte duur.

Ondanks de huidige hoogconjunctuur staan we toch voor lastige uitdagingen. We kampen met een problematische woningmarkt die vooral starters in de kou laat staan. We staan voor de enorme uitdaging om de bestaande gebouwvoorraad te verduurzamen – liefst zo snel mogelijk – waarvoor volgens VNO/NCW de benodigde mankracht ontbreekt. De capaciteit van het openbaar vervoer, met name op het spoor, moet hoognodig worden uitgebreid. En – er wordt tot nog toe verbazingwekkend weinig over gesproken, misschien wel omdat de uitdaging zo groot is – we moeten echt aan de slag met onze dijken en waterkeringen om op termijn de gevolgen van een stijgende zeespiegel het hoofd te kunnen bieden.

En nu dus een dreigende recessie. Traditioneel schuiven we dit soort opgaven dan makkelijk op de lange baan, we hebben tenslotte wel wat anders aan ons hoofd – zeker bij een pandemie. Duurzaamheid wordt weer iets van later, als we het ons weer kunnen permitteren. Bovendien zorgt een crisis voor allerlei aangepaste prognoses, op basis waarvan alle krapte en behoefte ineens toch weer mee lijkt vallen. Onze goede voornemens pakken we wel weer op wanneer ze in hoog tempo weer onbetaalbaar worden door tekorten aan personeel, materiaal en materieel.

Toch verschillen de huidige omstandigheden op een belangrijk punt van die van 2008. Toen dachten we nog te beschikken over het rente-instrument. Het effect bleek toen teleurstellend klein en inmiddels lijkt het middel uitgewerkt. Met als gevolg dat we de nieuwe crisis ingaan met een rente die rond de nul procent ligt en in sommige gevallen inmiddels al negatief is. Geld lenen kost dus géén geld, en dat leidt tot een bijzondere situatie: de komende jaren hebben we zowel de tijd als het geld om aan onze toekomstbestendigheid te werken. Als we het slim aanpakken wordt dit een crisis waar we samen sterker uit kunnen komen. Dat biedt perspectieven.

Dan moeten we wel nú actie ondernemen. Plannen gaan smeden om te voorkomen dat we zometeen te laat zijn en lijdzaam moeten toezien hoe het met veel moeite opgebouwde productieapparaat inzakt, met alle persoonlijke ellende van dien, waarna we ons weer uit de naad moeten werken om puin te ruimen en de boel weer opnieuw op te bouwen. Kunnen we van onze politici het noodzakelijke leiderschap verwachten om dat te voorkomen? Ik hoop het, maar we hoeven het er niet op aan te laten komen: dit is onze kans om de agenda te bepalen voor de komende verkiezingen.

Tot vervelens toe kreeg ik de afgelopen weken de vraag hoe het toch kan dat het in Nederland jaren duurt om een ziekenhuis te bouwen, terwijl ze er in China in een paar dagen een uit de grond stampen. Beheerst vertel ik dan dat aan het plannen, ontwerpen en prefabriceren van dat gebouw jarenlang is gewerkt, dat we ons moeten realiseren dat voor China zo’n propaganda-timelapse in de internationale media ongetwijfeld enige (tientallen) miljoenen waard zal zijn geweest, dat behalve geld ook duurzaamheid vermoedelijk geen rol heeft gespeeld en dat we het resultaat nauwelijks kwalitatief kunnen beoordelen.

Nee, als we op dit moment íets zouden willen leren van de Chinezen dan is het geen lesje ziekenhuisbouw. We zouden beter weer eens kunnen overwegen of we geen inspiratie kunnen vinden in de grondbeginselen van de planeconomie. In de nadagen van het neoliberalisme is dat geen vloeken in de kerk meer, maar het soort pragmatisme waarvan ik nog altijd hoop dat we er ooit eens collectief in zullen uitblinken.

Never waste a good crisis, luidt het maar al te ware spreekwoord. Wat mij betreft gaan we – ‘polder 2.0’ – zo snel mogelijk met elkaar om de tafel. Veiligheidshalve maar even zonder handen te schudden. Dat doen we over een paar jaar wel weer, als we elkaar kunnen feliciteren met een de resultaten van een ongekend succesvolle crisis. Dan zijn we duurzamer, mobieler en veiliger dan ooit, en helemaal klaar voor de volgende piek.

Joost Ector is architect-directeur van Ector Hoogstad Architecten. Voor Architectenweb schrijft Joost Ector iedere maand een column, waarin hij ontwikkelingen die van invloed zijn op het architectenvak van duiding voorziet.

Trefwoorden

joost ector duurzaamheid column zeespiegelstijging crisis corona-virus

1	Nominaties Schoolgebouw van het Jaar 2021 bekend maandag, 20 september
2	Ronchamps op de Zuidas dinsdag, 21 september
3	Rotterdams college keurt plan voor woontorens Hofplein goed donderdag, 23 september
4	Nieuwe Gezichten: Studio Nauta donderdag, 23 september
5	Winnaars Groninger Architectuurprijs 2021 bekend maandag, 20 september

Gerelateerde nieuwsberichten

Openingsdatum Architectuurbiënnale van Venetië opgeschoven

'Woningmarkt blijft niet buiten schot als coronacrisis aanhoudt'

'Burger wil meer informatie energiezuiniger maken woning'

Kleine openbaringen

De oplossing wordt het volgende probleem

Stronteigenwijs

Ook maar een mens

Ontwerpen tegen de eenzaamheid

Dividend und Verbrechen

Beloof gouden bergen

Open Up!

Merci

Het schaamteloze monument

We gaan het oplossen

Verleden voltooid

Faust in Canada

Het ontroerendste gebouw dat ik ken

De tweede helft

Liefde in beton gegoten

Adopteer een leek

Joost Ector: 'We vinden het moeilijk om geld aan onszelf uit te geven'

Het bijna-gelijk van Baudet

Want ik geloof

Eenvoud

De Gele Hesjes tegen de Groene Khmers

De erfenis van premier Halsema

Het eind van het begin

Laat je niet gek maken

Vergeet het ‘Bilbao-effect’

Genereuze Architectuur

Hoog tijd voor hout

Architectuur van bijna niets

De vergeten groente onder de deugden

Aantoonbare architectuur

Ik wens je een wild plan

De Leefbare Stad

Smart

Waarom springen we niet?

Het moet weer eens gezegd

Varkens

De geruststellende domheid van slimme systemen

De Zaak Naturalis

De schijn van duurzaamheid bedriegt

Stoïcijnse Schoonheid

Tijdbom

Ruimte als instrument

Inclusief is het nieuwe exclusief

Bouw goed of bouw niet

Geen Nazomerdagdroom

Help

Omdat het kan!

Dit komt niet vanzelf goed

Fantastic Voyage

Een (on)mogelijk overmorgen

Schouders onder World Expo Rotterdam 2025!

Andere nieuwsberichten

'Doorgaande' transformatie Keilepand grotendeels afgerond

Gisteren, 15:23

Sinds 2019 wordt het Keilepand in het Merwe-Vierhavens-gebied in Rotterdam getransformeerd tot een multifunctioneel gebouw.

WE architecten levert socialewoningbouwcomplex Zeeburgereiland op

Gisteren, 14:17

Het gebouw huisvest 56 sociale huurappartementen, een apotheek, een huisartsenpraktijk, fysiotherapie en een warmteoverslagstation.

'Stad' voor vogels op drijvend eiland Vondelpark

Gisteren, 11:56

Deze zomer was in het Amsterdamse Vondelpark de installatie The Bird’s Palace van Studio Ossidiana te zien. Het betreft een kunstmatig eiland met een veelvormige verzameling zitstokken voor vogels.

Transformatie historische moestuin voor mens- en natuurvriendelijke invulling

23 september, 4:27

Met de oplevering van een nieuwbouwwoning heeft Schoots Architecten de transformatie van een voormalige moestuin met gebouwenensemble op Buitenplaats de Hoorneboeg bij Hilversum afgerond.

Beijing verscherpt toezicht op rekeningen Evergrande

Gisteren, 10:39

De Chinese projectontwikkelaar Evergrande is weer een stapje dichter bij faillissement nadat het een betalingstermijn voor een rentebetaling overschreed.