Joost Ector

Verleden voltooid

3 december 2019, 9:27

Pal in het centrum van Eindhoven ligt het VDMA-terrein, vernoemd naar automobielbedrijf Van der Meulen Ansems, dat hier decennialang gevestigd was tot het tien jaar geleden failliet ging. Nadat een eerdere selectieprocedure voor de herontwikkeling van het terrein mislukte, werd eind november eindelijk de winnaar bekendgemaakt van een nieuwe ontwerp- en ontwikkelcompetitie.

Eindhoven is de stad van mijn jeugd. Ik werd er geboren, precies aan de andere kant van de Vestdijk, toen op de plek van het huidige Muziekgebouw en de winkels van de Heuvel Galerie nog het oude Binnenziekenhuis stond (waaraan nu nog de zusterflat op het VDMA-terrein herinnert). Ik ging er naar school en studeerde aan de TU/e. En hoewel ik inmiddels bijna drieëntwintig jaar in Rotterdam woon kom ik er nog steeds wekelijks, om allerlei uiteenlopende redenen waaronder een aantal projecten. Ik voel nog steeds een band.

De plannen voor het VDMA-terrein (voor zover de informatie strekte) stelden me teleur, maar het duurde even tot ik snapte waarom. De gelikte en voorspelbare projectpresentaties waren hooguit een klein deel van de reden. Elk nieuw project wordt tenslotte een icoon en de nieuwe hotspot van de stad, welke stad dan ook. Die teksten kennen we intussen wel. En dat al die beloftes moeten baden in woekerend groen is sinds enkele jaren ook een gegeven. Dat was niet het punt, niet helemaal tenminste. Eerder was het een gevoel dat geen van deze plannen het echte antwoord bevatte op de complexe vraag die de toekomstige ontwikkeling van Eindhoven is – in mijn ogen althans.

In de voorstellen blijft de oorspronkelijke bebouwing veelal gespaard en van nieuwe functies voorzien als makers space of creative hub voor jonge innovatieve bedrijven, bedacht vanuit wat het DNA van Eindhoven heet te zijn: technologie, design en kennis. Er bovenop zijn in alle plannen grote torens of andersoortige volumes getekend met daarin woningen – kennelijk wenselijk of noodzakelijk. Die nieuwe laag doet duidelijk moeite om de grond zo min mogelijk te raken. Alsof de torens zich verontschuldigen voor de manier waarop ze inbreuk maken op wat eronder gebeurt. Dat levert een eigenaardig contrast op. Een benedenwereld die de ‘Eindhovense Laag’ is gedoopt en soms krampachtig probeert om authentiek Eindhovens te blijven; een daarvan losgemaakte bovenwereld die daartoe juist geen enkele aanwijsbare poging doet. Is die riskante spanning de beoogde identiteit van het nieuwe Eindhoven?

Nog steeds staat bij mijn ouders een boek in de kast van de Brabantse fotograaf-chroniqueur Martien Coppens uit 1954 met de eenvoudige titel ‘Eindhoven, groeiende stad’. Je gelooft je ogen niet. Vergroeiende dorpen waarin pas nét alle straten verhard zijn. Het nieuwe opgetilde spoor dat een eind maakt aan de ergernis en het gevaar van de vele overgangen. De enorme fabrieksgebouwen die als grote molochs (het woord was zelden zo toepasselijk) boven de verdere bebouwing uitsteken. Het is een beeldverslag van een onvervalste groeistuip, die resulteerde in typisch Eindhovense tegenstellingen. Een ongewoon uitgestrekte groene stad met weinig hoogte en een onopmerkelijk centrum. Een zee van een steen geworden eenvoud waaraan net weer iets later een paar hyper specifieke nieuwe gebouwen zoals het Evoluon en de Bijenkorf een identiteit verschaften. De onvervalst Brabantse thuisbasis van een wereldspeler in elektronica.

De stad staat nu aan het begin van een nieuwe spurt. De spin-off van ‘de kumpenie’ heeft geleid tot Brainport Eindhoven, met ongekende bedrijvigheid en economische dynamiek als gevolg. Natuurlijk leidt dat opnieuw tot verandering. Maar zoals gebleken is: radicale, dramatische verandering hóórt bij Eindhoven, misschien wel meer dan bij enige andere stad in Nederland. Of de ingeslagen weg in stedenbouwkundig opzicht de juiste is zal moeten blijken, maar het is in ieder geval een heldere keuze.

Waar het wringt is natuurlijk bij mezelf. Meer dan twintig jaar woon ik al niet meer in Brabant. In de tussentijd is de wereld veranderd en veranderde de stad van mijn jeugd mee, groeide uit van een geruststellend dorps aanvoelende industriestad tot een internationaal toonaangevend centrum van kennis en innovatie. Diep in mijn hart hoopte ik, tegen beter weten in, dat alles zou blijven zoals het was. Zoals ik het had achtergelaten, zonder me te realiseren dat je die zin niet voor niets automatisch formuleert in de voltooid verleden tijd.

Ik voel een klein beetje schaamte nu ik me realiseer dat ik onbewust een hele stad als het ware in gijzeling hield om voor mezelf een schijnveiligheid te bewaren. Als ontwerper hoor je tenslotte voorvechter van de vooruitgang te zijn en wars van nostalgie. Ik moet ook toegeven: loslaten is niet mijn sterkste kant. Maar inmiddels is het overduidelijk tijd geworden voor een hernieuwde relatie met een vertrouwde plek. Eigenlijk ook een mooi moment, een keerpunt met nieuw toekomstperspectief.

Joost Ector is architect-directeur van Ector Hoogstad Architecten. Voor Architectenweb schrijft Joost Ector iedere maand een column, waarin hij ontwikkelingen die van invloed zijn op het architectenvak van duiding voorziet.

Trefwoorden

eindhoven vdma-terrein joost ector column

1	Schellensfabriek Eindhoven herontwikkeld met woongebouw erbovenop vrijdag, 16 april
2	Oud tijdelijk stadskantoor Arnhem is nu woongebouw dinsdag, 20 april
3	Architekten Cie. ontwerpt eerste woontoren in Sluisbuurt woensdag, 21 april
4	Bouw eerste woningen Nieuw Kralingen start eind dit jaar vrijdag, 16 april
5	Erfgoedlogica dinsdag, 20 april

Gerelateerde nieuwsberichten

Being Development mag VDMA-terrein Eindhoven ontwikkelen

Ontwikkeling VDMA-terrein Eindhoven: de runner-up

Het schaamteloze monument

Faust in Canada

Het ontroerendste gebouw dat ik ken

De tweede helft

Liefde in beton gegoten

Nieuwe partners en stek voor Ector Hoogstad Architecten

Adopteer een leek

Joost Ector: 'We vinden het moeilijk om geld aan onszelf uit te geven'

Het bijna-gelijk van Baudet

Want ik geloof

Eenvoud

De Gele Hesjes tegen de Groene Khmers

De erfenis van premier Halsema

Het eind van het begin

Laat je niet gek maken

Vergeet het ‘Bilbao-effect’

Genereuze Architectuur

Hoog tijd voor hout

Architectuur van bijna niets

De vergeten groente onder de deugden

Aantoonbare architectuur

Ik wens je een wild plan

De Leefbare Stad

Smart

Waarom springen we niet?

Het moet weer eens gezegd

Varkens

De geruststellende domheid van slimme systemen

De Zaak Naturalis

De schijn van duurzaamheid bedriegt

Stoïcijnse Schoonheid

Tijdbom

Ruimte als instrument

Inclusief is het nieuwe exclusief

Bouw goed of bouw niet

Geen Nazomerdagdroom

Help

10 redenen om het scholencongres te bezoeken

Opgaven scholenbouw centraal op congres Architectenweb

Omdat het kan!

Dit komt niet vanzelf goed

Schouders onder World Expo Rotterdam 2025!

Fantastic Voyage

Een (on)mogelijk overmorgen

Op naar een succesvolle crisis

Kleine openbaringen

De oplossing wordt het volgende probleem

Stronteigenwijs

Toren van Eindhoven maakt tour door stadsdelen Lichtstad

Floor Milikowski: stimuleer innovatie in de regio

Ook maar een mens

Ontwerpen tegen de eenzaamheid

Dividend und Verbrechen

We gaan het oplossen

Andere nieuwsberichten

Sculpturale woonblokken van Orange Architects in Rietzoom Rotterdam

Gisteren, 17:06

In de buurt Rietzoom, in de Rotterdamse wijk Park 16Hoven zijn 17 appartementen en 18 eengezinswoningen naar ontwerp van Orange Architects gerealiseerd.

De Zwarte Hond en Faro ontwerpen een utopia voor Leidsche Rijn

Gisteren, 12:04

De ‘Familistère’ voor Leidsche Rijn Centrum is ontworpen met monumentaliteit, circulariteit, n sociale duurzaamheid als uitgangspunten en refereert aan het 19e-eeuwse complex van de Franse industrieel Godin.

Team onder leiding van VORM wint selectie woningbouwplan Roots

Gisteren, 11:42

Project Roots bestaat uit 220 woningen, die worden verspreid over verschillende blokken rond collectieve binnentuinen. Paul de Ruiter Architects, WE architecten, EVA architecten en ZUS zijn verantwoordelijk voor het ontwerp.

Flexibele werkomgeving voor scale-ups in oude Philips-kantine

Gisteren, 09:26

Kragt heeft de voormalige kantine in het TQ-gebouw op het Eindhovense Strijp-T herontwikkeld en een kleurrijke omgeving met verschillende werkplekken en ondersteunende faciliteiten ontworpen.

Oproep voor opmaak ontwikkelingsvisie Health campus Zuid

Gisteren, 15:11

De Vlaams Bouwmeester heeft een oproep gepubliceerd voor de opstelling van een ontwikkelingsvisie voor de Health Campus, gelegen op de ecocampus in Diepenbeek, in Belgisch Limburg.

'Noordelijke havens kunnen belangrijk energieknooppunt worden'

Gisteren, 13:18

Daarvoor moet wel fors worden geïnvesteerd in technologieën die de productie, transport, opslag en verwerking van waterstof uit wind op zee mogelijk maken.

RvS: code nul op de meter-renovaties beschermt dieren onvoldoende

Gisteren, 10:04

Bij renovaties moet de instandhouding van beschermde diersoorten op de lange termijn zijn gewaarborgd en dat is met de werkwijze in deze code niet zeker, aldus de Raad van State.