Opinie: Een Tweede Nota twee-punt-nul graag

23 oktober 2019, 9:30

“We piekeren en investeren ons suf in de Randstad maar de druk blijft enorm”, stelt Daniel Depenbrock, onderzoeker en partner bij architectenbureau KAW, vast. In dit opiniestuk verbaast hij zich over de woningnood in een deel van het land, en het aankomende overschot elders; Depenbrock ziet een mogelijk oplossing in ‘gedeconcentreerde bundeling’.

Tekst: Daniel Depenbrock

De woningnood blijft ons bezig houden. Deze woningnood beperkt zich vooral tot de Randstad en inmiddels steeds meer aangrenzende regio’s, tot Zwolle, Nijmegen en Eindhoven aan toe. De grote ruimtedruk dwingt tot wonen in hoge dichtheid, ook al is dat niet waar de gemiddelde Nederlander naar zoekt. Gezinnen hebben in de huidige economie weer de keuze om te verhuizen, verlaten per saldo de stad en doen dat niet alleen voor een beetje ruimte tegen een normale prijs, maar ook vanwege de stressvolle stedelijke omgeving, met te veel toeristen, te weinig rustplekken.

Overheid, corporaties, ontwikkelaars en bewoners wringen zich in bochten, doen grote investeringen in grond, bedrijfspanden, infrastructuur en bouw om al deze mensen een huis te bieden, een plek om te werken, en om ze daartussen verplaatst te krijgen. In het toch al zo volle gebied tussen de vier grote steden willen we tot 2030 een paar honderdduizend woningen bouwen. Meer dan de helft van de totale landelijke productie!

De markt is een beetje dom geweest
Met groeiende verbazing kijk ik hier naar. Naast deze overdrukgebieden is er soms binnen tientallen kilometers sprake van krimp. Tot 2030 gebeurt dat vooral in de uithoeken van ons land, maar we staan aan de vooravond van 50.000 overtollige woningen. De babyboom-generatie gaat ons langzaam verlaten. Hierdoor komen grote aantallen woningen onvermijdelijk vrij en zonder nieuwe toestroom gaat dat met groot waardeverlies gepaard. Dit gebeurt straks óók in stedelijke regio’s, zoals Enschede, heel Zuid-Limburg, Middelburg-Vlissingen, Leeuwarden en mogelijk zelfs Groningen.

Ons neoliberale denken schrijft voor dat de markt het beste weet wat goed voor ons is. En dit is marktwerking: bedrijven vestigen zich waar mensen wonen, mensen vestigen zich waar bedrijven zitten. Daarmee accepteren we een spiraal waarin aan de ene kant van het land extreem geïnvesteerd wordt met desondanks een overspannen woonklimaat, terwijl aan de andere kant grote maatschappelijke kapitaalvernietiging dreigt door overschotten. De markt is een beetje dom.

Last of lust
En mensen zijn ook wel een beetje dom. Met je dubbele inkomen werk je je het schompes voor een matige rijtjeswoning in een zwaar overbevolkt gebied. Terwijl je met minder loon en minder uren veel mooier kunt wonen, evengoed van alle gemakken voorzien. Okee, niet alle gemakken, want bijvoorbeeld geen Schiphol om de hoek, maar ook daarvan kun je je afvragen of het een last of een lust is. Wellicht is het vakantie-voorpret-bevorderend om dertig keer per dag een Boeing over je achtertuintje te horen razen?

Terwijl het leven buiten de drukte zo veel oplevert. Neem een dagje vrij in de week, want je hoeft niet krom te liggen voor je hypotheek. Pak op je Speed Pedelec en rij ontspannen vanaf je oprijlaantje naar je werk in die mooie binnenstad. Luister naar de vogels, zónder over kuddes Chinese toeristen en opgefokte forensen te struikelen. Ik wist het wel…

Tweede Nota twee-punt-nul: gedeconcentreerde bundeling?
Als je door de media scrolt herken je dat we de laatste jaren wel een beetje terugkomen van het neoliberale denken. Meer mensen vragen van de overheid weer te sturen op grote lijnen, en om grote koerswijzigingen aan te jagen met prikkels. Zoals het klimaatakkoord. In veel eerdere decennia hebben we dat vaker gedaan, niet altijd met even veel succes. Dat betekent echter niet dat ideeën afgeschreven zijn. Een twee-punt-nul versie is soms pas de goede.

En zo komen we aan bij de “Tweede Nota op de ruimtelijke ordening” uit 1966. Waar begin jaren zestig de groei van de bevolking nog denkbeeldig werd opgelost met visioenen van ultrahoogbouw, was de Tweede Nota gericht op ‘gebundelde deconcentratie’. Kijkend naar het kaartje van toen, is het verbazingwekkend actueel. Ik zie grote voordelen in een ‘Tweede Nota twee-punt-nul’. Om verwarring te voorkomen kunnen we het gedeconcentreerde bundeling noemen.

Geen overheidsinfuus, maar een impuls voor zelfredzame regio’s
Nu kennen we genoeg slechte voorbeelden van groeikernen die voor hun werkgelegenheid volledig zijn aangewezen op de grote steden, die overdag uitgestorven zijn en ’s avonds eigenlijk ook. Dat zijn vooral mislukkingen binnen regio’s, waar alleen het wonen goed gelukt is, de rest niet. Dit is dus vooral géén pleidooi voor nieuwe slaapsteden, maar voor het beter benutten van al het goeds dat we al hebben.

Het gaat hier om bestaande vitale regio’s met HBO en universiteiten, historische binnensteden, snelwegen en spoorlijnen, waar binnen nu en tien jaar al overschotten op de woningvoorraad te verwachten zijn. Waarbij de overheid zelf het voorbeeld kan nemen door opnieuw Rijksdiensten te decentraliseren, zoals destijds CBS, Studiefinanciering en de Rijkspostspaarbank. Dankzij dat beleid vond mijn moeder in het nogal armetierige Leeuwarden van de jaren ’80 na anderhalf decennium ongewenst huisvrouwenbestaan een baan op haar niveau. We konden een vouwwagen kopen en naar Duitsland.

Ruim tien jaar later begon de uitverkoop door het inmiddels geheel vercommercialiseerde ING, en de banen van toen zijn nu vaak niet meer dan callcenterbaantjes. Terug bij af. Dat legt meteen wel de kwetsbaarheid bloot. Regionale luiheid ligt op de loer als werkgelegenheid een garantie is. Het moet altijd gepaard gaan met investeringen in de economische zelfredzaamheid van regio’s. En dat kan, als je minder extreem hoeft te investeren in de Randstad zelf.

Doe het voor mensen
Kiezen voor meer balans en spreiding betekent niet alleen dat investeringen op de ene plek en waardeverlies op de andere in een betere balans komen. Het voorkomt ook dat hele regio’s sociaaleconomisch afglijden. Daarmee voorkom je ook de noodzaak van grote verhuisstromen naar de Randstad en kun je zelfs een tegengestelde beweging verwachten. Zelfs de verstokte Randstedeling zal toch blij zijn als de toestroom van nog meer mensen een beetje afneemt?

Als we doorgaan met investeren in regio’s die uit zichzelf al groeien, maar vooral beginnen met het helpen van regio’s die het nog niet op eigen kracht doen, lopen toenemend woningaanbod door sterfte en toenemende vraag gelijk op. Twee problemen in één klap opgelost!

Trefwoorden

kaw tweede nota op de ruimtelijke ordening krimp woningnood ruimtelijke ordening daniel depenbrock

1	Bouw markthal met appartementen in binnenstad Groningen gestart dinsdag, 12 januari
2	Woongebouwen The Gustav op Amsterdamse Zuidas klaar donderdag, 14 januari
3	Architect Ben Loerakker (1931-2021) was van de menselijke maat woensdag, 13 januari
4	Duurzame woonbuurt voor Leidsche Rijn met ‘Utrechts karakter’ dinsdag, 12 januari
5	Het leven in het trappenhuis dinsdag, 12 januari

Gerelateerde nieuwsberichten

Voor wie is de stad? Over de ongeplande flexibiliteit van traditionele woningtypen

CPO-project met NOM-woningen in duurzame wijk voor Groningen

KAW transformeert restruimte tot gevarieerde woonbuurt

Prinsjesdag: geld voor meer woningen en verduurzaming industrie

De woningnood vraagt om meer dan alleen woningen

KAW: woningnood aanpakken met energietransitie als breekijzer

Europese Commissie akkoord met vluchten Lelystad

'Eerst minder hinder, dan pas groei Schiphol'

Opening Lelystad in 2020 'niet eenvoudig'

Eindhoven Airport: alleen groei met minder geluid

'Overheid doet te weinig voor oplossen woningcrisis'

'Ministerie hield rapport over falen ruimtelijke ordening tegen'

Kamer wil minister van VROM weer terug

'Nieuw Rijksbureau moet adviseren over gebouwde omgeving'

Grotere rol voor centrale overheid bij inrichting van Nederland

Duurzame en betaalbare woningen van KAW op oud fabrieksterrein

Woningnood in oosten door komst Randstedelingen

Andere nieuwsberichten

BDP ontwerpt nieuw schoolgebouw Amsterdam-Noord

Vandaag, 16:12

BDP is geselecteerd voor het ontwerp van een nieuw onderwijsgebouw in Amsterdam-Noord, dat onderdak gaat bieden aan een scholengemeenschap nieuwe stijl.

Flux presenteert plan met landschapspark voor metropoolregio Utrecht

Vandaag, 12:57

Het gebied tussen Nieuwegein, Houten en Utrecht wordt overwogen als woningbouwlocatie. Flux landscape architecture presenteert een alternatief plan.

Team met MVSA en Beyond Space renoveert oud rijkskantoor Haarlem

15 januari, 2:40

Het voormalige rijkskantoor Surinameweg 4 in Haarlem Schalkwijk wordt gerenoveerd en uitgebreid.

Winterlezingen Arcam over wonen in Metropoolregio Amsterdam

15 januari, 11:44

De aftrap wordt verricht met een lezing van architect Marco Broekman over het Hembrugterrein in Zaandam. Later volgen lezingen over onder meer Schalkwijk in Haarlem, Hyde Park in Hoofddorp en het Floriadeterrein in Almere.

'Bijna 80 procent Nederlandse zonneparken in buitenlandse handen'

Vandaag, 09:58

Hierdoor verdwijnt tot 889 miljoen euro aan subsidiegeld naar het buitenland, blijkt uit onderzoek van het AD.

Grote steden willen steviger wetsvoorstel tegen opkopers huizen

Vandaag, 09:27

Den Haag, Rotterdam, Amsterdam, Utrecht en Eindhoven pleiten daarbij voor een algemene verhuurvergunning en meer juridische mogelijkheden om malafide verhuurders aan te kunnen pakken.

Video: Charlie Koolhaas over het boek City Lust

15 januari, 4:09

In het boek portretteert ze in tekst en beeld de invloed van globalisering op verschillende wereldsteden.

Derivatendrama nekt Vestia alsnog: corporatie wil opsplitsen

15 januari, 9:43

Ondanks een eerdere reddingsactie blijven de schuldenproblemen zo groot dat de tweede volkshuisvester van Nederland zichzelf in drieën wil splitsen, schrijft het FD.

Werkloze dijk in Hedwigepolder wordt proefobject tegen lekken

15 januari, 9:14

Waterschap Hollandse Delta gaat in de Hedwigepolder een proef doen om de sterkte van dijken met een ondergrond van zand nader te onderzoeken.

Huizenprijzen naar recordhoogten gestegen

14 januari, 11:05

Een bestaand huis wisselde in het afgelopen kwartaal gemiddeld voor 365.000 euro van eigenaar. Daarmee is op jaarbasis sprake van een stijging met 11,6%.

Ga naar het nieuws-archief