Daan Roggeveen

Rol aan tafel

22 oktober 2019, 10:00

‘Wat voor gebouwen maak je eigenlijk?’, krijg ik vaak als vraag. In een tijd van clickbait, Instagram en referenties is een gepeperd antwoord op deze vraag cruciaal. Je moet als architect makkelijk in een hokje te stoppen zijn. ‘Duurzaam’, ‘participatief’ of simpelweg ‘beroemd’ – dat zijn ongeveer de smaken.

De fundamentelere vraag is daarmee: hoe kun je als architect je rol aan tafel duiden? Wat is de legitimiteit van je aanwezigheid? Gaat het om het positioneren van een project als duurzaam, om het langs bewoners en omwonenden manoeuvreren van een gebouw, of simpelweg om ‘branding’?

De rol van de architect is daarmee verworden tot het verlenen van stilistische sausjes ergens tussen Twynstra Gudde en Bureau Bouwkunde in. Ontwikkelaars garanderen een ontwerpopgave tot en met VO (!) – iets waar we in China onze neus voor ophalen. Dat leidt uiteraard tot het verdwijnen van vakmanschap. Maar vooral – en dat is iets waar ik me minstens evenveel zorgen over maak – tot het marginaliseren van de culturele rol van de architect, en van de architectuur.

Wat is de oorzaak? Een terugtrekkende overheid. Een gebrek aan publieke opgaven. Een ontwikkelcultuur waar proces het product overschaduwt. En als icing on the cake: de even hardhandige als systematische afbraak van kennisinstituten als het NAi en VROM.

En uiteraard: tenders en Europese aanbestedingen, met absurde criteria voor eerder gerealiseerd werk, waarbij Herman Hertzberger nog slechts in aanmerking komt voor het verbouwen van een gymzaal. Enige lichtpuntje lijkt dat de teneur in tenderland enigszins lijkt te verschuiven van grondopbrengst naar duurzaamheid en kwaliteit.

Mijn ervaring is dat de rol van de architect in China in veel gevallen eveneens ernstige gemarginaliseerd is. Er is in veel gevallen een gebrek aan vakkennis – zeker bij de kleinere ontwikkelaars. Grote tekenbureaus – de fameuze Local Design Institutes – nemen een project na DO over, zorgen voor de engineering, maar zijn in staat om een project binnen no time volledig te ontdoen van elk raffinement.

Maar: de kwaliteit van de opdrachtgevers, ontwerpers en bouwers in China neemt toe. En daarmee is er in veel gevallen ook meer ruimte voor de architect. Voor het definiëren van het programma van eisen. Maar vooral: voor het neerleggen van een idee op de opgave. Voor het geven van een richting aan een project. Voor het – in samenspraak – definiëren van een visie. Want: veel opdrachtgevers begrijpen dat bouwen een culturele component heeft.

Een bevriende architect vertelde me onlangs: ‘In het Westen laten opdrachtgevers zich niet vertellen wat te doen. De gedachte is toch wel dat je hun ideeën uittekent.’

Er zijn in Nederland veel architecten die hun positie in het veld herdefiniëren. Ze bewegen hetzij eerder in het proces – richting het geld – hetzij later, richting de uitvoering. Daarmee ontstaat een fundamentele vraag: wat is de toekomst van ons vakgebied in Nederland. In lijstjes met banen die snel zullen verdwijnen door Artificiële Intelligentie staan de caissière, de vrachtwagenchauffeur en de flitshandelaar hoog genoteerd. De architect zal het waarschijnlijk langer volhouden door zijn zogeheten ‘creativiteit’.

Maar op welke manier?

De architect als creative director van multidisciplinaire teams in ontwerpopgaven? Of als een van de adviseurs aan tafel, die als alle beslissingen genomen zijn, een gevel om de woningplattegronden mag behangen?

De gevolgen van het laatste beginnen zorgwekkend zichtbaar te worden in Nederland. Toen ik onlangs per trein in Leiden aankwam was ik werkelijk geschokt door de banaliteit van de torens die daar recent zijn neergezet. Op veel plekken zijn gebouwen simpelweg extrusies van het plot geworden.

Tijd voor het verzetten van de bakens.

Daan Roggeveen is architect en oprichter van MORE Architecture, met kantoren in Shanghai en Amsterdam. Recent publiceerde hij ‘Progress & Prosperity – The Chinese City as Global Urban Model’.

Trefwoorden

daan roggeveen column

1	Twee gebouwen met studentenwoningen in hartje Rotterdam opgeleverd woensdag, 15 maart
2	Getrapt en uitwaaierend woongebouw is nieuw baken in centrum Lelystad donderdag, 16 maart
3	Ontwerp verbouwing en uitbreiding Haags Paleis van Justitie gepresenteerd woensdag, 15 maart
4	Nieuwbouw op locatie ‘SoZa’ in Den Haag stap dichterbij woensdag, 15 maart
5	Nominaties Gouden A.A.P. 2023 bekend zaterdag, 18 maart

Gerelateerde nieuwsberichten

Post-corona toerisme

Daan Roggeveen presenteert nieuwe serie over hoogbouw binnen Architectenweb Podcast

Culturele Impact

Haven-Stad als eilandenrijk

Habraken in China

Vroeger waren we veel moderner

Gebiedsontwikkeling? Leg eerst de metro aan!

Een zesje voor architectuur?

Ma Yansong op Katendrecht

Het Politieke Platteland

Suburban Athletic Club

Hoogbouw gaat niet om hoogte

Toerisme? Dit is pas het begin…

What Ever Happened to the Randstad?

Rurbanism

Hotel My Home

The Art Mall

Verdichting van IJplein

Levendige hoogbouw? Kijk naar het oosten!

Stedelijke diversiteit

Wat meer Chinese mentaliteit bij de VVD

Een recept voor minder klein wonen

De boel bij elkaar houden

Geland

Nederland als laboratorium

De Grootste Stad Ter Wereld

Net als Aldo

Concurrentie voor het vliegtuig

Tijdsverschil

Gaat de architectuur zich terugtrekken binnen landsgrenzen?

Andere nieuwsberichten

Consortium met RAU en DGMR gekozen voor Expo Osaka 2025

25 minuten geleden

Het Nederlands paviljoen voor Expo 2025 Osaka wordt ontworpen en gebouwd door RAU, DGMR, experience design-studio Tellart en het Japanse bouwbedrijf Asanuma.

Yvonne van der Brugge benoemd tot directeur-generaal Rijksvastgoedbedrijf

50 minuten geleden

Ze volgt per 15 april Annet Bertram op, die onlangs is benoemd tot directeur-generaal Migratie bij het ministerie van Justitie en en Veiligheid. Van der Brugge is geen onbekende voor het Rvb; ze was er in 2017 elf maanden interim-directeur.

Expositie laat stadsnatuur in Rotterdam zien

4 uur geleden

In het Natuurhistorisch Museum is de tentoonstelling Nationaal Park Rotterdam van start gegaan.

Voor Adri Duivesteijn was relatie tussen politiek en architectuur vanzelfsprekend

Gisteren, 13:39

Afgelopen vrijdag is op 72-jarige leeftijd Adri Duivesteijn overleden. Architectuur vormde een rode draad in de loopbaan van de politicus en PvdA-prominent.

'Aandeel sociale huurwoningen blijft ondanks kabinetsplannen dalen'

2 uur geleden

De neerdalende trend doet zich al tien jaar voor de plannen van woonminister De Jonge veranderen daar niets aan, stelt een oud-hoogleraar in een artikel.

Minister na klimaatrapport: meer actie en commitment nodig

Vandaag, 10:14

Het IPCC meldt dat het doel om de aarde niet meer dan 1,5 graad te laten opwarmen uit zicht raakt.

Minister stuurt 'energiefixers' langs in wijken met slecht geïsoleerde huizen

Gisteren, 15:22

Het kabinet zet extra vaart achter maatregelen om energiearmoede tegen te gaan.

Nederland mede-organisator VN-conferentie over water

Gisteren, 10:40

Wereldwijd moet meer aandacht komen voor schoon en veilig drinkwater, bescherming tegen overstromingen en droogte en voor de betaalbaarheid van drinkwater. Dat wordt de inzet van een grote VN-conferentie in New York.

ING: kopers eerste huis historisch veel kwijt aan hypotheek

17 maart, 1:22

De hypotheekrentes zijn afgelopen jaar razendsnel gestegen en de inkomens konden dat tempo niet bijbenen.

Bouwwereld reageert verdeeld op verkiezingswinst BBB

17 maart, 9:52

Zo vraagt de branchevereniging van bouwmaterialen NVTB zich af wat BBB concreet voor plannen heeft en hoe deze van invloed zullen zijn op de bouwsector.

Ga naar het nieuws-archief