Classicistisch geïnspireerd ontwerp voor Pure Rubens

26 september 2018, 12:22

In de Bodonzaal van Museum Boijmans van Beuningen in Rotterdam is een tentoonstelling ingericht met de olieverfschetsen van Rubens. Om de aandacht naar die relatief kleine werken te trekken heeft architect Ard de Vries een ingetogen ruimtelijk ontwerp gemaakt, dat tevens refereert aan Rubens’ architectonische interesse.

De Vlaming Peter Paul Rubens maakte als een van de eersten op systematische wijze olieverfschetsen op paneel als opmaat naar het uiteindelijke werk. Gebruikelijker in deze contreien was het om voorstudies te maken met potlood of krijt.

De relatief kleine olieverfschetsen blijken bijzonder genietbaar op zichzelf en laten zien dat de meester vaak al snel een duidelijk idee over een compositie had. Daarnaast tonen de vaak kleurige schetsen, vrij en vlot geschilderd, Rubens’ virtuositeit.

Hiërarchie
Het Prado in Madrid en Boijmans van Beuningen in Rotterdam bezitten beide een groot aantal van de olieverfschetsen; de musea maakten gezamenlijk een tentoonstelling met onder meer 65 van die werken, naast een aantal grote werken die op de schetsen volgden. Door het verschil in formaat zou bij een directe confrontatie tussen de twee de aandacht snel naar de grote werken worden getrokken.

In zijn tentoonstellingsontwerp heeft Ard de Vries de hiërarchie willen omdraaien, zodat de schetsen op de voorgrond staan. De architect heeft daartoe perspectief en oriëntatie ingezet, met behulp van drie ruimtelijke objecten die de Bodonzaal opdelen.

Classicistische taal
Het ruimtelijk ontwerp verwijst daarbij naar de ideeën die Rubens over architectuur had. In 1600 vertrok de schilder naar Italië en bezocht in 1604 Genua. “Hij was zo getroffen door de schoonheid van de paleizen daar, dat hij in 1622 een uit twee delen bestaand boek schreef, genaamd ‘Palazzi di Genova’”, vertelt De Vries. Het boek is overigens Rubens’ enige architectonische verhandeling.

De classicistische taal van deze plattegronden heeft voor De Vries als uitgangspunt gediend bij de inrichting van de tentoonstelling, legt hij uit. De belangrijkste referentie echter, was de Cappella Rucellai uit 1467 van Leon Battista Alberti. Een object in deze ruimte is volledig in verhouding met de wanden, de vloer en het plafond. “Een sublieme, klassieke samenhang die nog altijd uiterst modern is.”

Geometrische vormen
Met behulp van curator Friso Lammertse heeft De Vries het verhaal over Rubens getracht op te bouwen. Vanaf de entree loopt een afgesloten gang, die afstand creëert en alleen zicht geeft op ‘De ontmaskering van Achilles’. De gang eindigt in de prelude, een vierkante ruimte met een rond bovenlicht. Rechts is hier de uitwerking van de olieverfschets te zien, links voeren drie entrees naar het hart van de tentoonstelling.

Deze bestaat uit een ronde ruimte met een rechthoekige ruimte daar omheen. Centraal in de cirkel staat een replica van een beeld van twee worstelaars en tegen de gebogen wand hangen werken uit onder andere Rubens’ Italiaanse periode. Van de rechthoekige ruimte zijn de wanden opgedikt om een nieuwe klassieke schaal aan te brengen. In die wanden zijn nisjes gemaakt om werken beter uit te lichten.

Een volgend ruimtelijk object is een vierkant volume met een cirkel erin. Aan de kant hangt een groot wandtapijt – ook daarvoor maakte Rubens schetsen – en aan de andere zijde biedt een cirkelvormige vitrine plek aan negen kleine olieverfschetsen.

Schaal aan ruimte
Het ruimtelijk ontwerp speelt, naast de klassieke geschiedenis die voor Rubens van belang was, ook in op de moderne geschiedenis, legt De Vries uit. De zaal is in 1971 ontworpen door Alexander Bodon als een uitbreiding van het museum.

“In de prachtige zaal kun je het universum tentoonstellen”, zegt De Vries. “De ruimte kent geen schaal. We willen dat laten zien door er een andere structuur in te bouwen die losstaat van de door Bodon bedachte zaal.”

De tentoonstelling Pure Rubens in Boijmans van Beuningen is te bezoeken tot en met 13 januari 2019.

Trefwoorden

classicistisch bodonzaal ard de vries architecten ard de vries alexander bodon rotterdam boijmans van beuningen tentoonstellingsontwerp

1	Amsterdam start eerste tender voor Strandeiland IJburg dinsdag, 18 januari
2	Powerhouse Company presenteert ontwerp circulair universiteitsgebouw voor Tilburg woensdag, 19 januari
3	Nieuwe Gezichten: Studio Pallesh donderdag, 20 januari
4	Overeenkomst getekend voor woningbouwproject Xylino Almere vrijdag, 21 januari
5	Over hoe en wat dinsdag, 18 januari

Gerelateerde nieuwsberichten

Video: bij ON AIR presenteert Francine Houben ontwerp Boijmans van Beuningen

Het Hasseltse Begijnhof: een omsloten tuin als publieke ruimte

Jonge architecten ontwerpen Kunstwerf Groningen

Jonge architecten ontwerpen cultuurgebouw Berlijnplein

Ard de Vries wint 'jonge' Bonnema Prijs 2016

Gerenoveerd Boijmans wil zich meten met de wereldtop

Video: renovatie en verbouwing Museum Boijmans

Drie bureaus tekenen voor entreegebouw Waterloopbos

Bouw Kunstwerf Groningen van start gegaan

Andere nieuwsberichten

Rotterdam heeft stedenbouwkundige plannen Schiekadeblok bijgeslepen

Gisteren, 16:44

De hoge woontoren, die tot maximaal 200 meter reikt, is nu losgekoppeld van het Schieblock en de inpassing van de kantoren op de spoorstrook is verbeterd, meldt de gemeente.

Antwerpse feestzaal met moderne serre uitgebreid tot jeugdcentrum

Gisteren, 13:07

Door renovatie van het vroeg-twintigste-eeuwse gebouw en uitbreiding met ingetogen nieuwbouw heeft awg architecten een flexibel te gebruiken en karaktervolle ontmoetingsplek voor de jeugd gecreëerd.

Overeenkomst getekend voor woningbouwproject Xylino Almere

21 januari, 4:37

Naar verwachting wordt eind dit jaar gestart met de bouw van woningbouwproject Xylino in het Homeruskwartier in Almere. Het gaat om een driehoekig blok van houten gebouwen, waarin 103 woningen binnen een modulair systeem worden gerealiseerd.

Houten gebouw met achttien zorgwoningen voor Milsbeek

21 januari, 2:36

In het Limburgse Milsbeek wordt een houten woongebouw met achttien zorgwoningen voor onder meer ouderen met dementie gerealiseerd. Het ontwerp voor het gebouw is gemaakt door Lister Architecture en wordt gerealiseerd door Lister Manufacturing.