Luchtfoto van de Marker Wadden in april van dit jaar

Marker Wadden met vogelscherm De Aalscholver

Uitkijktoren De Steltloper

Uitzichtpunt De Lepelaar

Minister Cora van Nieuwenhuizen tijdens de opening van het hoofdeiland van de Marker Wadden

Luchtfoto van de Marker Wadden in april van dit jaar

Marker Wadden met vogelscherm De Aalscholver

Uitkijktoren De Steltloper

Uitzichtpunt De Lepelaar

Minister Cora van Nieuwenhuizen tijdens de opening van het hoofdeiland van de Marker Wadden

Marker Wadden: archipel met een voor- en achterkant

13 september 2018, 15:42

De Marker Wadden zijn ontworpen met een ‘voor- en een achterkant’. Dit zorgt niet alleen voor de beschutting van de vogels en andere natuur, maar het geeft de nieuwe eilandengroep in het Markermeer ook structuur en een eigen identiteit. Dat vertelt landschapsarchitect Rik de Visser (Vista) in een gesprek met Architectenweb, naar aanleiding van de opening van het hoofdeiland afgelopen zaterdag.

De Marker Wadden, een groep van vijf eilanden negen kilometer ten noordwesten van Lelystad, is een van de grootste natuurherstelprojecten van West-Europa. Doel van het project is om een rust- en broedplek voor vogels te creëren, het water in het ‘dode’ Markermeer plaatselijk weer helder te krijgen en het meer tot een goed leefgebied voor planten en vissen te maken.

De aanleg van het ‘vogelparadijs’ was in handen van een consortium onder leiding van Boskalis, met Vista in de rol van landschapsarchitect. De eilanden zijn ingetekend binnen een rechthoekige kavel, met aan de westelijke en zuidwestelijke zijde een rechte kustlijn. Deze beschermt het achtergelegen gebied tegen de harde wind en hoge golven die de Marker Wadden vanaf die kant teisteren.
https://youtu.be/ALParOZ65Xs

Duinlandschap
De beschermende kustlijn bestaat uit duinlandschappen die zijn verbonden door een stortstenen dam. Eerstgenoemde component is in het begin van het ontwerpproces toegevoegd, vertelt De Visser. “De duinen dragen bij aan de benodigde luwte in het gebied erachter, maar ze vormen ook een nieuw landschapstype en een habitat binnen de Marker Wadden. Bovendien versterken ze het natuurlijke karakter ervan.”

Achter de dam en duinen ligt een gevarieerd plas-drasgebied, waar vogelsoorten als de lepelaar en de kluut hun hart kunnen ophalen. Ook voor vissen is het een vruchtbare plek, dankzij de aanwezige kreken en andere ondiepe wateren. Omdat delen van het gebied af en toe overstromen ten gevolge van een ‘scheve’ waterstand in het Markermeer, vinden (jonge) vissen als vanzelf hun weg naar het meer. Dit versterkt de natuurlijke dynamiek in het gehele Markermeer.

De Visser onderscheidt de ‘stoere’ kust en het luwe achtergelegen gebied als de voor- en achterkant van de Marker Wadden. Deze geleding heeft niet alleen een positief effect op de natuur, maar zorgt er ook voor dat het gebied structuur en herkenbaarheid krijgt.

“In eerdere studies zijn de Marker Wadden als atollen vormgegeven, wat een efficiënte oplossing is, maar die geven het gebied geen eigen identiteit. Dit ontwerp doet dat wel; het voorziet de eilandengroep in een duidelijke ‘harde en zachte’ kant en het geeft uitdrukking aan de strijd met de elementen”, zegt De Visser.
https://youtu.be/Z9F4rx-I0J8

Hoofdeiland
Afgelopen zaterdag opende minister van Infrastructuur en Waterstaat Cora van Nieuwenhuizen de opening van het hoofdeiland van de Marker Wadden. Dit is met een omvang van 250 hectare het grootste van de vijf eilanden en is als enige publiek toegankelijk. Bezoekers kunnen er wandelen, vogels kijken, op het strand liggen en zelfs een duik in het water nemen.

Het eiland beschikt over een eigen haven, volgend jaar wordt er een nederzetting met onder andere een informatiecentrum voor bezoekers en overnachtingsfaciliteiten voor medewerkers gebouwd en er zijn wandelpaden aangelegd. Vista ontwierp eveneens de vier vogelhutten annex uitkijkpunten en de houten vlonders die deel uitmaken van de wandelroute.

De verschillende bouwwerken bieden alle een ander perspectief op het gebied. Vanaf uitkijktoren en landmark van het eiland De Steltloper kunnen bezoekers de gehele Marker Wadden overzien, terwijl uitzichtpunt De Lepelaar een blik biedt vanuit een lager standpunt, net hoog genoeg om over het over het iets lager gelegen riet en de kreken uit te kijken. De Aalscholver is een scherm met zicht op een vogeleiland en De Duikeend kijkt vlak boven het wateroppervlak uit op de in het water vertoevende vogels.

Nog meer eilanden
De Marker Wadden zijn mogelijk het begin van nog meer eilanden in het Markermeer. “We hebben een lange-termijnplan gemaakt voor nog meer eilandengroepen. Het Markermeer is erg groot, zo’n 70.000 hectare. Als je iets wilt doen voor het ecosysteem, is het belangrijk om ondieptes en ‘luwten’ te realiseren in het meer. Dat doen we natuurlijk al met de Marker Wadden, maar om echt impact te creëren, zul je dit gebied nog met een factor vier of vijf moeten uitbreiden. Pas dan ontstaat voldoende luw en helder water. Dat is goed voor de groei van waterplanten en jonge vissen krijgen zo een kans.”

Zulke plannen zullen niet meteen tot enthousiasme leiden bij bijvoorbeeld watersporters, die bij de aanleg van de Marker Wadden al bezwaar maakten omdat het ten koste zou gaan van de openheid in dit deel van het meer. De Visser denkt dat dit uiteindelijk wel mee gaat vallen. “Nu we een haven hebben aangelegd, zien de watersporters de kwaliteiten ook en zeggen ze: we hebben er een mooie vaarbestemming bij gekregen. Bij de opening sprak ik nog iemand die vertelde dat watersporters dit een saaie hoek vonden omdat er niet zo veel te zien was. Ze zaten daarom veel liever aan de Noord-Hollandse kant van het meer. Dit kan juist een aantrekkelijke rand worden door de Marker Wadden verder uit te breiden.”
https://youtu.be/nUYQXjxYDek

Trefwoorden

eiland rik de visser vista natuurherstel marker wadden markermeer

1	Happel Cornelisse Verhoeven verbindt heden en verleden bij vernieuwing Museum De Lakenhal dinsdag, 18 juni
2	Het HEM opent deuren in oude munitiefabriek donderdag, 20 juni
3	In de Rotterdamse haven drijft een volwaardige zuivelboerderij woensdag, 19 juni
4	Ontwikkelcombinatie wil 1.500 woningen langs spoor Haarlem-Leiden donderdag, 20 juni
5	Tien lessen rond groene hoogbouw woensdag, 19 juni