Daan Roggeveen

What Ever Happened to the Randstad?

26 juni 2018, 10:20

Het is dinsdagavond en ik sta in de metro, onderweg naar vrienden aan de rand van de stad. Over een minuut of veertig zal ik aankomen bij hun halte die zo’n 25 kilometer van mijn kantoor ligt – grofweg de reis van Schiphol naar Den Haag CS. Dit zijn de afstanden die horen bij een stad van 23 miljoen inwoners. Welkom in lijn 8 in Shanghai.

Shanghai is een van de grootste stedelijke regio's ter wereld, gelegen in een rivierdelta, met een diameter van ongeveer 80 kilometer – vergelijkbaar met een stedelijke regio als… de Randstad!

Hoe heeft kunnen gebeuren dat we het heldere concept ‘Randstad’ niet meer gebruiken? Toen ik midden jaren ’90 in Delft studeerde was de Randstad het planningsconcept bij uitstek. Vanaf begin deze eeuw zijn echter de concepten ‘Noordvleugel’ en ‘Zuidvleugel’ in zwang geraakt bij beleidsmakers en planners, en inmiddels wordt er gesproken over de Metropoolregio Amsterdam (‘Een internationaal concurrerende regio: dat wil de Metropoolregio Amsterdam zijn’) en de Metropoolregio Rotterdam Den Haag (‘De metropoolregio Rotterdam Den Haag wil een duurzame en internationaal concurrerende regio zijn’).

Twee metropoolregio’s die elkaar beconcurreren, met het voormalige militaire vliegveld Valkenburg als gedemilitariseerde bufferzone. De enige plek waar de Randstad nog werkelijk wordt geprezen is op haar Engelstalige (!) Wikipedia-pagina:

The Randstad is a megalopolis in the central western Netherlands. […] With a population of 8.2 million people it is one of the largest metropolitan regions in Europe […]. It is also one of the most important and densely populated economic areas in northwestern Europe.

Het idee van de Randstad is even simpel als krachtig: een netwerk van kleine en middelgrote steden, met een internationale haven en luchthaven, en verbonden door hoogwaardige infrastructuur met in het hart historisch cultuurlandschap. Een bestuurlijk centrum, een zakelijk centrum, een logistiek centrum en een aantal historische, culturele en academische hotspots gecombineerd in een stedelijke metropool met zo’n acht miljoen inwoners: een serieuze polynucleaire speler binnen het web van Europese metropolen.

Steden die groter worden, worden productiever – ziehier de eenvoudige theorie van de stedelijke clusters¹. Arbeidsmarkten raken met elkaar verknoopt, bedrijven vinden elkaar makkelijker, kennis verspreidt zich sneller. Een verdubbeling van de omvang van een stad vergroot het inkomen, de rijkdom, het aantal universiteiten, het aantal patenten – dit alles met grofweg 15%, onafhankelijk van de stad².

Dit is een van de redenen waarom steden in China worden samengevoegd tot clusters. Door de hogesnelheidstreinen wordt Shanghai bijvoorbeeld onderdeel van een stedelijke netwerken met daarin onder meer de miljoenensteden Kunshan, Wuxi, Nanjing en Hangzhou – in totaal tussen de 100 en 150 miljoen stadsbewoners. Inmiddels zijn er negentien van dergelijke clusters geïdentificeerd, waarvan de Parel Rivier Delta tussen Hong Kong, Shenzhen en Guangzhou, en de Yangtze Rivier Delta rondom Shanghai de bekendste zijn³.

Het is duidelijk dat de condities in de Chinese stedelijke regio’s verschillen van die van de Randstad – politiek, economisch en demografisch. Desondanks is het onbegrijpelijk dat in een wereld waarin steden en stedelijke regio’s steeds groter en dominanter worden, in Nederland juist wordt gekozen voor een strategie van fragmentatie. De urgente vraagstukken – de energietransitie, de groei van Schiphol, de overspannen woningmarkt en de woningbouwproductie, het exploderend toerisme en het toenemende contrast tussen stad en achterland – zijn opgaven die vragen om visie en gecoördineerde strategie.

De Randstad leent zich als concept uitermate goed voor een centrale strategische visie gecombineerd met een invulling en diversiteit op laag schaalniveau. Dergelijke eenheid leidt niet noodzakelijkerwijs tot reductie van identiteit, maar eerder tot het tegendeel.

Het recent geïnitieerde ‘Uitvoeringsprogramma voor de Ruimtelijk Economische Ontwikkel Strategie’ (REOS) lijkt het denken op het grotere schaalniveau opnieuw leven in te blazen. Gewerkt wordt onder de titel ‘de Noordelijke en Zuidelijke Randstad en de Brainport Eindhoven’. Er zijn zes ‘acties’ geformuleerd voor ‘versterking en versnelling van de ontwikkeling van toplocaties en op een betere inbedding van de toplocaties in de fysieke en digitale netwerken’. In het persbericht van zeven maanden geleden zijn zes wethouders aangewezen om deze acties uit te voeren. Vijf (!) van hen zijn inmiddels vervangen. Het is te hopen dat het REOS geen papieren tijger wordt.

Maar het belangrijkste is misschien nog wel om allereerst een behoorlijke naam voor dit veelkoppige monster te formuleren.

Mijn suggestie?

De Randstad.

Daan Roggeveen is de oprichter van MORE Architecture, met kantoren in Shanghai en Amsterdam. Recent publiceerde hij ‘Progress & Prosperity – The Chinese City as Global Urban Model’. Met Michiel Hulshof runt hij denktank Go West, en organiseert hij aan de Amsterdamse Academie van Bouwkunst ‘The Amsterdam Agenda’, een lezingenserie en onderzoek over de toekomst van de Randstad.

¹ ‘A Tale of 19 Megacities’, The Economist, 22 juni 2018
² Jonathan Woetzel, Lezing Peking University, 1 december 2017
³ ‘A Tale of 19 Megacities’, The Economist, 22 juni 2018

Trefwoorden

randstad shanghai daan roggeveen

1	Definitief ontwerp RottaNova gepresenteerd woensdag, 24 februari
2	Transformatie Galeries Modernes Rotterdam tot hotel gestart maandag, 22 februari
3	Amsterdam neemt adviezen IJ-bruggen van commissie over vrijdag, 19 februari
4	Architecten presenteren geopende Rotterdamsebaan en Victory Boogie Woogietunnel maandag, 22 februari
5	Hourglass van Dam & Partners Architecten wint CTBUH Award of Excellence donderdag, 18 februari

Gerelateerde nieuwsberichten

Ma Yansong op Katendrecht

Post-corona toerisme

Stedelijke diversiteit

Wat meer Chinese mentaliteit bij de VVD

Een recept voor minder klein wonen

De boel bij elkaar houden

Geland

Noordelijke en Zuidelijke Randstad en Brainport Eindhoven willen gezamenlijk concurrentie aan met Parijs en Londen

Levendige hoogbouw? Kijk naar het oosten!

Verdichting van IJplein

Hotel My Home

Rurbanism

The Art Mall

Een zesje voor architectuur?

Gebiedsontwikkeling? Leg eerst de metro aan!

Vroeger waren we veel moderner

Habraken in China

Haven-Stad als eilandenrijk

Culturele Impact

Rol aan tafel

Nederland als laboratorium

De Grootste Stad Ter Wereld

Net als Aldo

Concurrentie voor het vliegtuig

Tijdsverschil

Gaat de architectuur zich terugtrekken binnen landsgrenzen?

Toerisme? Dit is pas het begin…

Hoogbouw gaat niet om hoogte

Suburban Athletic Club

Het Politieke Platteland

Immigrant naar stad, stedeling naar voorstad

Andere nieuwsberichten

Urhahn: 'Oostflank MRA belangrijkste bouwlocatie in regio Amsterdam'

Gisteren, 17:54

Urhahn stedenbouw & strategie heeft onlangs het Perspectief Oostflank van de Metropoolregio Amsterdam (MRA) en de Ontwikkelstrategie Amsterdam Bay Area opgeleverd.

Nieuw winkelconcept voor Maison Margiela ontworpen door Studio Anne Holtrop

Gisteren, 16:07

Het nieuwe winkelconcept, ontwikkeld door Studio Anne Holtrop, weerspiegelt de ontregelende ontwerpen van Maison Margiela en de tactiliteit van weefsels.

De Unie Architecten ontwerpt woongemeenschap in bloembollenhallen

Gisteren, 13:08

De Unie Architecten heeft het ontwerp gemaakt voor de transformatie van een bloembollencomplex in Avenhorn naar een woongemeenschap met meergeneratiewoningen.

Definitief ontwerp RottaNova gepresenteerd

Gisteren, 12:29

Frits van Dongen Architecten en Planners heeft het definitief ontwerp voor woongebouw RottaNova gepresenteerd. Het complex dat naast de Markthal in het centrum van Rotterdam komt te staan, bestaat uit 259 appartementen en een commerciële plint.

Vorig jaar meer vertrekkers uit de Randstad dan nieuwe aanwas

Gisteren, 09:19

De trek uit de Randstad is een ontwikkeling die al langer gaande is, maar nam het afgelopen jaar sterker toe dan voorheen.

Hout gekapte eiken hergebruikt in vloer balzaal Paleis Het Loo

23 februari, 9:43

Paleis Het Loo gaat alle bomen in de monumentale lanen rondom het paleis omkappen, omdat de meeste eiken en beuken in slechte staat zijn en makkelijk kunnen omvallen.