Daan Roggeveen

Verdichting van IJplein

27 februari 2018, 12:30

"Democratisch?!”, schreeuwt een vrouw met kort grijs haar, een groen jack en grote witte gympen. “Alles wordt door de gemeenteraad besloten! Niks democratisch!”

Ik zit in de Kromhouthallen in Amsterdam-Noord. Op het podium staat de onverstoorbare wethouder ruimtelijke ordening Eric van der Burg. In de zaal zitten een paar honderd opgewonden buurtbewoners. Een vrouw in een scootmobiel roept door een megafoon. Verschillende mensen onderbreken de wethouder met vragen. “Waarom gaan jullie eigenlijk slopen?”, vraagt iemand. “Voor ‘t grote geld!”, roept iemand anders.

De afgelopen tien jaar heb ik in China honderden woningen en woonwijken gezien die afgebroken werden. Hele stadsdelen moesten plaatsmaken voor nieuwbouw. In alle gevallen gebeurde dit zonder veel overleg. En in alle gevallen was het doel identiek: vooruitgang, uitgedrukt in nieuwe woontorens, hotels of shopping malls.

Terug in Amsterdam blijkt dat de druk op de woningmarkt enorm is, waardoor er 70.000 woningen bij moeten in de stad. Oplossing: Amsterdam moet zich ontwikkelen tot een ‘Stad om het IJ’, waarbij Amsterdam-Noord actief bij de stedelijke ontwikkeling betrokken wordt. Onderdeel van deze planvorming is de Concept-Principenota Sixhaven en omgeving. In dit concept-plan hebben ambtenaren enkele blokken sociale woningbouw vervangen door nieuwbouw. Eén van die blokken is onderdeel van IJplein, waar ik zelf woon.

IJplein is een woonwijk van 1.375 woningen, in het midden van de jaren tachtig ontworpen volgens een masterplan van OMA. Het is een van de weinige projecten van het bureau dat via een uitgebreide inspraakprocedure tot stand is gekomen. De architecten gebruikten een reeks bestaande woningbouwtypologieën (gesloten bouwblok, schijf, toren, et cetera) en projecteerden die op de locatie. Door een intensieve dialoog met bewoners, en het tonen van de consequenties van de ontwerpingrepen, werd het plan met de strokenbouw en urban villa’s ontwikkeld.* Hoewel het project weinig bekendheid heeft gekregen – in het boek ‘S, M, L, XL’ ontbreekt het nagenoeg; Koolhaas noemde het ‘een unieke episode die ik moeilijk theoretisch kon plaatsen’ – is het een interessant experiment in de Nederlandse moderne stedenbouw.

Tegelijkertijd is de buurt – een van de armste van Amsterdam – ontworpen als 100% sociale woningbouw. Hoewel via uitponden een deel van de voorraad op de markt is gekomen, staat de wijk in officiële documenten nog steeds te boek als ‘kwetsbaar’.

In de Kromhouthallen worden de overeenkomsten met stedelijke ontwikkeling in China pijnlijk duidelijk: een stadsdeel dat (al dan niet gevoelsmatig) jarenlang over het hoofd is gezien, wordt plotseling meegesleurd in de vaart der volkeren als de economie en daarmee de stedelijke ontwikkeling daarom vragen. Het verschil is echter ook evident: waar in China de ontwikkelaars een deal zouden maken met lokale overheden om de druk op bewoners stelselmatig op te voeren, worden hier bewonersavonden georganiseerd waarin de wethouder zich persoonlijk excuseert voor een onduidelijk gecommuniceerd inspraaktraject.

De gemeente Amsterdam steekt nu veel energie in het – wellicht – slopen van twee delen sociale woningbouw. Het zijn woningen, gebouwd in de jaren tachtig, die nog van prima kwaliteit zijn. Het levert allerlei nodeloze onrust op – tenzij dat een soort Trumpiaans doel op zichzelf is.

Als de gemeente de sociale kwetsbaarheid van de wijk wil verbeteren, dan lijkt het uitponden van de bestaande woningen een betere en eenvoudigere strategie. Daarnaast kan de gemeente inzetten op verdichting: nieuwe woontorens tussen de bestaande gebouwen. Dat levert, naast de noodzakelijke extra woningen, een meer diverse bewonerssamenstelling op en meer draagvlak voor de voorzieningen in de buurt.

Voor verdichting is in Amsterdam-Noord – ook binnen het IJplein-plan van OMA – voldoende ruimte. Dat proces – met alle inspraak die daarbij hoort – is op zichzelf al lastig genoeg.

Daan Roggeveen is de oprichter van MORE Architecture, met kantoren in Shanghai en Amsterdam. Recent publiceerde hij ‘Progress & Prosperity – The Chinese City as Global Urban Model’. Met Michiel Hulshof runt hij denktank Go West, en organiseert hij aan de Amsterdamse Academie van Bouwkunst ‘The Amsterdam Agenda’, een lezingenserie en onderzoek over de toekomst van de Randstad.

*Lara Schrijver in Oase #94, OMA, The First Decade, p. 110

Trefwoorden

verdichting amsterdam ijplein oma daan roggeveen rem koolhaas

1	Hoogwaardig blok met sociale huurwoningen voor Leidsche Rijn Centrum vrijdag, 22 september
2	Architectenweb symposium: ontwerpen in analogie met het bestaande woensdag, 20 september
3	Vastgoedbedrijf Certitudo valt om na problemen bij projecten donderdag, 21 september
4	Projectontwikkelaars vrezen ontslaggolf door crisis woningbouw woensdag, 20 september
5	Bouw houten woongebouw in gebiedsontwikkeling Oostenburg gestart maandag, 25 september

Verdichting van IJplein

Trefwoorden

Best gelezen

Gerelateerde nieuwsberichten

Andere nieuwsberichten

Sfeervolle stadsdeelbibliotheek in oude supermarkt

Bouw houten woongebouw in gebiedsontwikkeling Oostenburg gestart

Herdenkingstuin in Charleroi voor slachtoffers Marc Dutroux

Winnaars Dutch Design Awards 2023 bekend

CPB: woningbeleggers profiteerden van strengere leennormen

Testcentrum voor hyperloops in Veendam gaat officieel beginnen

Duitse woningbouwsector wil 50 miljard om uit dip te komen

Hoogleraar: verbeter luchtkwaliteit snel om burgers te beschermen

Kadaster ziet dit jaar flink minder nieuwe hypotheken

Erfgoedvereniging in hoger beroep na besluit renovatie Amsterdam Museum