Een groen Manhattan voor de kust van Jakarta

19 januari 2018, 9:00

Om Jakarta te beschermen tegen het toenemende overstromingsgevaar bestaan er plannen voor een enorme dijk rond de baai. Onlangs won The Green Manhattan van Jesse Kuijper en architectenbureau SHAU, dat een eiland met gevarieerd stedenbouwkundig plan in het project integreert, een prijs bij het World Architecture Festival.

Met een snel groeiende middenklasse heeft Indonesië de kans om in de komende tien jaar uit te groeien tot een van de wereldwijd grootste economieën. Klimaatverandering en sterke bevolkingsgroei vormen echter een bedreiging voor een welvarende toekomst van het land.

Kilometers zeewering
Een concreet voorbeeld is Jakarta, waar landverzakking – gemiddeld 10 centimeter per jaar – en een stijgende zeespiegel het overstromingsgevaar vergroot. Een infrastructureel megaproject, de National Capital Integrated Coastal Development (NCICD), moet de regeringszetel en miljoenenstad beschermen.

Het plan, meestal aangeduid als Giant Sea Wall, bestaat uit de aanleg van een tientallen kilometers lange ‘wal’ rond de baai van Jakarta, in combinatie met de versterking van bestaande dijken en de aanleg van kunstmatige eilanden. Het megaproject, waarmee in oktober 2014 is gestart, combineert de beschermende functie met stadsuitbreiding.

Het meest verspreide beeld van de toekomstige NCICD is de eilandengroep in de vorm van de garoeda, de mythische vogel en tevens nationaal symbool van Indonesië. Het plan is opgesteld door een consortium met KuiperCompagnons, Grontmij en Witteveen+Bos en werd in april 2014 door de Nederlandse overheid aan de Indonesische collega’s overhandigd.

Meervoudig grid
Verrassend is dat een ander plan – Jakarta Jaya: the Green Manhattan – onlangs de Smart Cities prize op het World Architecture Festival 2017 won. The Green Manhattan betreft een eiland van 5.800 hectare; het Indonesisch-Nederlands-Duitse architectenbureau SHAU en Jesse Kuijper van de Jakarta Jaya Foundation werken sinds 2012 aan het winnende masterplan.

Opvallend aan het plan The Green Manhattan is dat het uitgaat van een combinatie van grids, met het stratenplan van Manhattan als belangrijkste. Dat laatste levert het best houdbare raamwerk voor leven in een compact, gevarieerd gebied, aldus de architecten. De toevoeging van stedelijke grids als die van Barcelona, Ipanema, Amsterdam, Kopenhagen en Los Angeles verruimt het palet aan dimensies en ruimtelijke kwaliteiten.

Kuijper en SHAU zien het masterplan als “een geheel van ecologische en sociale projecten in een meervoudig-grid als plattegrond.” Het gedetailleerde plan neemt ook vrijetijdsbesteding, energie, voedsel, water, vervoer over land en water, gezondheid en onderwijs, cultuur en religie, betaalbare huisvesting en veiligheid in ogenschouw.

Groen en sociaal
Het eiland moet woonruimte bieden aan minstens 1,9 miljoen inwoners. Die kunnen volop genieten van parken, stranden en water. Elk perceel in het grid heeft speciale ‘groenvoorschriften’ voor zowel de gebouwen als de open ruimtes. Het stadsdeel wordt bijzonder voetgangersvriendelijk.

Ook mikken de bedenkers op een hoge mate van duurzaamheid, uiteenlopend van lokale voedselproductie en 150% groene energieproductie, tot geautomatiseerd openbaar en privaat vervoer, een dicht openbaar vervoernet en CO₂-neutraliteit, om maar wat te noemen.

In tegenstelling tot bijvoorbeeld de landaanwinning bij Dubai, komt The Green Manhattan niet alleen de rijkste bevolkingslaag ten goede, wat Kuijper en SHAU betreft. Hun plan streeft ook naar sociale diversiteit. “Het plan zal de werkgelegenheid stimuleren en een bijna ideale leefomgeving creëren, niet alleen voor de nieuwe stedelijke middenklasse maar ook voor vissers en werknemers met een laag inkomen”, aldus Kuijper.

Draagvlak
De keuze om het grid van Manhattan als basis te nemen en dat de architecten daarbij functie boven vorm kozen, noemt Kuijper als belangrijk verschil met de plannen voor het ‘garoeda-plan’. In de loop der jaren is de vorm van The Green Manhattan aangepast, waarmee de inhoud van de plannen meer benadrukt worden, legt hij uit.

Dat is een van de redenen waarom het masterplan volgens hem de prijs tijdens het World Architecture Festival in Berlijn heeft gewonnen. “Een ander belangrijk verschil tussen de plannen is dat in The Green Manhattan veel gedetailleerder een totaal nieuwe stad ontwikkeld is.”

Het plan heeft, weet Kuijper, bovendien een groot draagvlak in Indonesië. The Green Manhattan ruimt op strategische plekken langs de kust woon- en werkruimte in voor de vissers. Daarnaast wordt het plan gezien als een eerder ‘nationaal project’. “Indonesië heeft toparchitecten en –stedenbouwers”, zegt Kuijper. “Juist een project van ongekende ambitie als dit dient te worden verbonden aan deze groep.”

Op dit moment is overigens veel voorbereid, maar nog geen definitieve keuze gemaakt, volgens Kuijper. Het hoofdeiland is zeker nog niet in uitvoering en dus zijn er nog altijd reële kansen voor The Green Manhattan als belangrijk onderdeel van de Giant Sea Wall.

Trefwoorden

jakarta jaya foundation kustbescherming shau jakarta indonesië jesse kuijper the green manhattan world architecture festival national capital integrated coastal development

1	Plan voor nieuwe buurt op plek hoofdkantoor ABN AMRO op de Zuidas vrijdag, 10 oktober
2	Flat Amsterdam-Noord 'aangekopt' met 53 seniorenwoningen donderdag, 9 oktober
3	‘Alexander Straub zet grote groep vakgenoten weg als niet-relevant’ vrijdag, 10 oktober
4	bureau SLA ontdekt, transformeert en gebruikt rijksmonumentale werkplaats donderdag, 9 oktober
5	Duitsland slokt Nederlandse bouwkracht op maandag, 13 oktober

Gerelateerde nieuwsberichten

Bamboe huis verkleint zichzelf bij extreem weer in de Filipijnen

28 november 2019

Plan voor kustbescherming Jakarta overhandigd

2 april 2014

Baggeraars bouwen eiland voor kust Jakarta

28 januari 2015

Plan beschermend waterfront Jakarta gepresenteerd

22 november 2013

Sprekersprogramma World Architecture Festival in Amsterdam rond

6 september 2018

Indonesië wil andere hoofdstad buiten Java

29 april 2019

Nieuwe hoofdstad Indonesië in Oost-Kalimantan

26 augustus 2019

Demonstratiezone kustbescherming Dapeng van KCAP+Felixx geopend

7 mei 2020

Indonesisch parlement bekrachtigt verhuizing hoofdstad

19 januari 2022

Toon alles

Andere nieuwsberichten

David Chipperfield landt in Antwerps Nieuw Zuid

Gisteren, 16:04

Het duurzame kantoorproject Orchard van David Chipperfield Architects is de meest recente toevoeging aan de ontwikkeling van de wijk Nieuw Zuid aan de Antwerpse Schelde.

Daan Zandbelt wordt nieuwe Spoorbouwmeester

Gisteren, 14:31

Per 1 januari volgt hij Marianne Loof op in die rol. Zandbelt is partner bij architectenbureau De Zwarte Hond en was van 2016 tot 2020 Rijksadviseur Stad en Infrastructuur.

Kantoorgebouw door Arthur Staal aan de Schinkel gerenoveerd en uitgebreid

Gisteren, 11:58

Het bestaande gebouw is naar ontwerp van Office Winhov zoveel mogelijk gerestaureerd, nieuwe toevoegingen zijn zichtbaar gemaakt door hedendaagse materialen en proporties.

Architect@Work strijkt 30 en 31 oktober neer in De Kromhouthal in Amsterdam

Gisteren, 10:00

Op donderdag 30 en vrijdag 31 oktober 2025 vindt Architect@Work plaats in De Kromhouthal in Amsterdam-Noord. Het wordt de tweede editie van het event in de metropoolregio Amsterdam en Architectenweb organiseert er weer een sprekersprogramma.

Afaina de Jong wint Amsterdamprijs voor de Kunst 2025

Gisteren, 15:19

De architect en oprichter van Afarai won de belangrijkste kunstprijs van de hoofdstad in de categorie Bewezen Kwaliteit.

Pararius: huurmarkt zit op slot, huren stijgen verder

Gisteren, 10:49

De vrije sector huurmarkt zit nog altijd ‘compleet op slot’, meldt woningplatform Pararius op basis van cijfers over het derde kwartaal.

PBL: Ook nieuw plan voor circulaire economie is niet genoeg

14 oktober, 2:42

In de nieuwe versie van het zogeheten Nationaal Programma Circulaire Economie staan ‘vooral veel intenties en plannen’, schrijft het planbureau.

Bossen en bodems in zwaar weer, klimaatraad maakt zich zorgen

14 oktober, 10:24

De klimaatverandering versnelt en de biodiversiteit gaat hard achteruit, terwijl er volgens de WKR steeds meer van de bossen en bodems wordt gevraagd.