Een groen Manhattan voor de kust van Jakarta

19 januari 2018, 9:00

Om Jakarta te beschermen tegen het toenemende overstromingsgevaar bestaan er plannen voor een enorme dijk rond de baai. Onlangs won The Green Manhattan van Jesse Kuijper en architectenbureau SHAU, dat een eiland met gevarieerd stedenbouwkundig plan in het project integreert, een prijs bij het World Architecture Festival.

Met een snel groeiende middenklasse heeft Indonesië de kans om in de komende tien jaar uit te groeien tot een van de wereldwijd grootste economieën. Klimaatverandering en sterke bevolkingsgroei vormen echter een bedreiging voor een welvarende toekomst van het land.

Kilometers zeewering
Een concreet voorbeeld is Jakarta, waar landverzakking – gemiddeld 10 centimeter per jaar – en een stijgende zeespiegel het overstromingsgevaar vergroot. Een infrastructureel megaproject, de National Capital Integrated Coastal Development (NCICD), moet de regeringszetel en miljoenenstad beschermen.

Het plan, meestal aangeduid als Giant Sea Wall, bestaat uit de aanleg van een tientallen kilometers lange ‘wal’ rond de baai van Jakarta, in combinatie met de versterking van bestaande dijken en de aanleg van kunstmatige eilanden. Het megaproject, waarmee in oktober 2014 is gestart, combineert de beschermende functie met stadsuitbreiding.

Het meest verspreide beeld van de toekomstige NCICD is de eilandengroep in de vorm van de garoeda, de mythische vogel en tevens nationaal symbool van Indonesië. Het plan is opgesteld door een consortium met KuiperCompagnons, Grontmij en Witteveen+Bos en werd in april 2014 door de Nederlandse overheid aan de Indonesische collega’s overhandigd.

Meervoudig grid
Verrassend is dat een ander plan – Jakarta Jaya: the Green Manhattan – onlangs de Smart Cities prize op het World Architecture Festival 2017 won. The Green Manhattan betreft een eiland van 5.800 hectare; het Indonesisch-Nederlands-Duitse architectenbureau SHAU en Jesse Kuijper van de Jakarta Jaya Foundation werken sinds 2012 aan het winnende masterplan.

Opvallend aan het plan The Green Manhattan is dat het uitgaat van een combinatie van grids, met het stratenplan van Manhattan als belangrijkste. Dat laatste levert het best houdbare raamwerk voor leven in een compact, gevarieerd gebied, aldus de architecten. De toevoeging van stedelijke grids als die van Barcelona, Ipanema, Amsterdam, Kopenhagen en Los Angeles verruimt het palet aan dimensies en ruimtelijke kwaliteiten.

Kuijper en SHAU zien het masterplan als “een geheel van ecologische en sociale projecten in een meervoudig-grid als plattegrond.” Het gedetailleerde plan neemt ook vrijetijdsbesteding, energie, voedsel, water, vervoer over land en water, gezondheid en onderwijs, cultuur en religie, betaalbare huisvesting en veiligheid in ogenschouw.

Groen en sociaal
Het eiland moet woonruimte bieden aan minstens 1,9 miljoen inwoners. Die kunnen volop genieten van parken, stranden en water. Elk perceel in het grid heeft speciale ‘groenvoorschriften’ voor zowel de gebouwen als de open ruimtes. Het stadsdeel wordt bijzonder voetgangersvriendelijk.

Ook mikken de bedenkers op een hoge mate van duurzaamheid, uiteenlopend van lokale voedselproductie en 150% groene energieproductie, tot geautomatiseerd openbaar en privaat vervoer, een dicht openbaar vervoernet en CO₂-neutraliteit, om maar wat te noemen.

In tegenstelling tot bijvoorbeeld de landaanwinning bij Dubai, komt The Green Manhattan niet alleen de rijkste bevolkingslaag ten goede, wat Kuijper en SHAU betreft. Hun plan streeft ook naar sociale diversiteit. “Het plan zal de werkgelegenheid stimuleren en een bijna ideale leefomgeving creëren, niet alleen voor de nieuwe stedelijke middenklasse maar ook voor vissers en werknemers met een laag inkomen”, aldus Kuijper.

Draagvlak
De keuze om het grid van Manhattan als basis te nemen en dat de architecten daarbij functie boven vorm kozen, noemt Kuijper als belangrijk verschil met de plannen voor het ‘garoeda-plan’. In de loop der jaren is de vorm van The Green Manhattan aangepast, waarmee de inhoud van de plannen meer benadrukt worden, legt hij uit.

Dat is een van de redenen waarom het masterplan volgens hem de prijs tijdens het World Architecture Festival in Berlijn heeft gewonnen. “Een ander belangrijk verschil tussen de plannen is dat in The Green Manhattan veel gedetailleerder een totaal nieuwe stad ontwikkeld is.”

Het plan heeft, weet Kuijper, bovendien een groot draagvlak in Indonesië. The Green Manhattan ruimt op strategische plekken langs de kust woon- en werkruimte in voor de vissers. Daarnaast wordt het plan gezien als een eerder ‘nationaal project’. “Indonesië heeft toparchitecten en –stedenbouwers”, zegt Kuijper. “Juist een project van ongekende ambitie als dit dient te worden verbonden aan deze groep.”

Op dit moment is overigens veel voorbereid, maar nog geen definitieve keuze gemaakt, volgens Kuijper. Het hoofdeiland is zeker nog niet in uitvoering en dus zijn er nog altijd reële kansen voor The Green Manhattan als belangrijk onderdeel van de Giant Sea Wall.

Trefwoorden

jakarta jaya foundation kustbescherming shau jakarta indonesië jesse kuijper the green manhattan world architecture festival national capital integrated coastal development

1	Groen licht voor markthal bij Haarlems winkelcentrum maandag, 13 januari
2	Gemeente Utrecht geeft plannen stadswijk Merwede vrij voor inspraak maandag, 13 januari
3	Architectenweb Video – Triodos Bank maandag, 13 januari
4	Het Timmermansoog: Boijmans dinsdag, 14 januari
5	Realisatie woonwijk Elzenhagen Zuid in Amsterdam stap dichterbij woensdag, 15 januari

Gerelateerde nieuwsberichten

Bamboe huis verkleint zichzelf bij extreem weer in de Filipijnen

Plan beschermend waterfront Jakarta gepresenteerd

Plan voor kustbescherming Jakarta overhandigd

Baggeraars bouwen eiland voor kust Jakarta

Sprekersprogramma World Architecture Festival in Amsterdam rond

Indonesië wil andere hoofdstad buiten Java

Nieuwe hoofdstad Indonesië in Oost-Kalimantan

Andere nieuwsberichten

Common Affairs ontwerpt cultureel complex Hoogeveen

Gisteren, 15:06

In het gebouw komen onder meer een theater, poppodium, bibliotheek en toeristisch informatiecentrum.

Uitbreiding als aanvulling en contrast bestaande school

Gisteren, 13:40

Naar ontwerp van BDG Architecten is het Montessori Lyceum Groningen uitgebreid met een nieuw deel.

Architectenweb Podcast | TechArchitect – Gesprek met Floor Arons over projecten uitwerken in BIM

Gisteren, 12:00

Tijdens het modelleren op kantoor, onderweg in de auto of de trein, tijdens het hardlopen… luister nu de nieuwe aflevering van de Architectenweb Podcast!