What happened to… Amerbos

13 april 2017, 10:43

Architect Marlies Rohmer is met een camper het land in getrokken om te zien hoe het haar gebouwen is vergaan. Ze bekeek hoe het gebouw erbij stond en ging met de gebruikers in gesprek. De komende weken deelt Rohmer in een serie essays op Architectenweb haar bevindingen. Vandaag aflevering 6: woningbouwproject Amerbos in Amsterdam.

Over de woningen voor ouderen in Amsterdam Noord kun je twee verhalen vertellen. Enerzijds is het een nogal gedateerd gebouw, een kind van de complexe jaren ’90, complex in zijn typologie. Behoorlijk toegetakeld ook, waarbij de naderhand donkerrood geschilderde kozijnen, een kleur die absoluut misstaat bij het zandgele en overigens behoorlijk vervuilde beton, meteen opvallen. ‘Wie had ook al weer verzonnen dat een lichtgele kleur beton langs de snelweg een goed idee was?’ De donkerrode kozijnen zijn het meest in het oog springende staaltje van aanpassingen ‘zonder-overleg-met-de-architect’. De aanblik van de buitenkant vervult me met enige schaamte. De gebouwen zijn zo hermetisch ontworpen dat elke wijziging als storend wordt ervaren. Anderzijds is het basisconcept van woningen voor ouderen rond een collectieve hof nog steeds behoorlijk actueel en staat dit concept in sociale zin nog rotsvast overeind.

De bewoners lijken met elkaar in contact te komen door de gebouwvorm. Burenhulp en sociale controle worden door bijna alle bewoners als een prettige bijkomstigheid ervaren. Daar ben ik best trots op. De binnenhoven vormen een totaal andere wereld dan de enigszins ongenaakbare buitenkant. De ‘opgerolde galerijflat’, met verbredende en verspringende galerijen is een oase van groen, en persoonlijke uitingen. Iedereen kent elkaar. (Gek genoeg kennen de mensen van de afzonderlijke gebouwen elkaar niet.) Dat de originele inrichting van de hoven is veranderd na vijftien jaar doet daar niets aan af. In die zin verloopt de transformatie moeiteloos. Het gebouw wordt misschien niet mooier, wel interessanter. De weggelaten zevende woning, waardoor er zicht is vanuit de hof op het groen, is een vondst: ontsnapping uit de hermetische concentrische vorm en een relatie met het omliggende ruige stadslandschap.

De gebouwen zijn met hun paradijselijke en weelderige tuinen duurzaam verankerd in hun omgeving. Het dogma ‘ouderen willen niet op de begane grond wonen in verband met veiligheid’ blijkt hier dus niet op te gaan. Waarbij je kunt aanmerken dat de inmiddels veranderde context, bijvoorbeeld de intrede van het veelvuldig bezit van canta’s en scootmobiels die op de stoep geparkeerd worden, een enorme wissel hebben getrokken op de publieke ruimte rondom de gebouwen. De bergingen die tussen de blokken gelegen zijn blijken te ver weg te zijn gesitueerd van de woning om een scootmobiel te stallen. Bovendien zijn de gangen van de bergingen te smal voor scootmobiels. De vraag dringt zich op ‘wat doet de veranderde context eigenlijk met het gebouw’, terwijl architecten worden geacht te reageren op de context.

Slimme ontwerpers-mentaliteit
Onze typisch Nederlandse ‘slimme ontwerpers-mentaliteit’ het creatief interpreteren van de regelgeving, ‘alles is toegestaan tenzij het tegendeel bewezen wordt’, heeft ertoe geleid dat er één trappenhuis en één lift zijn aangebracht in het gebouw aan een kort rondlopend galerijtje. (Wij leren nu in Duitsland dat de Duitsers bouwen wat mag, de Nederlanders ‘wat niet verboden is’). Eén trappenhuis mag, maar voelt bij een toren van zeven lagen niet heel veilig. Bovendien als de enige lift kapot is, moeten mensen die slecht ter been zijn naar de zesde verdieping worden gedragen. Dit is een groot probleem. En eigenlijk is het behoorlijk vreemd en wreed dat wij hier niet beter over nagedacht hebben, zeker bij de hoogste toren. Het zal ook weer een kwestie van geld zijn geweest, het kwam vroeger ook vaker voor, één lift, dit zou je nu niet meer zo doen.

De experimentele scheve gevels hebben ook zo hun problemen; schuine ramen die niet in de kiepstand kunnen en plekken waar je niet naar buiten kunt kijken. De bewoners zijn over het algemeen gecharmeerd van de fantasievolle, gevarieerde, veelhoekige ruimtes in de divergerende panoramawoningen. Het keukenraam aan de galerij wordt wel als erg fijn ervaren. Je kunt eerst kijken wie er buiten staat.

Naturel beton blijft moeilijk in Nederland. En al helemaal pal aan de snelweg. Het veroudert niet mooi, terwijl het wel goed gedetailleerd is. Het wordt ook niet goed schoon gehouden. Bij een bezoek aan het project een jaar later blijkt het beton voor de eerste keer in 15 jaar te zijn gereinigd en het ziet er weer stralend uit.

We hadden van tevoren een plan voor zonwering moeten uitwerken, zeker met deze divergerende gevels. Nu hangen de later aangebrachte zonweringen potsierlijk aan de gevel. Ook al zou je dit kunnen aanvechten middels auteursrechten, dan zou ik het nog niet doen, het is gewoonweg een ontwerpfout.

Toen we begin jaren ‘90, nu 20 jaar geleden, dit complex ontworpen hebben, reikten de mogelijkheden tot in de hemel. Het experiment was uitgangspunt. Zou ik het weer zo doen? Deels wel, het collectieve hofje werkt geweldig, zij het met twee liften. Maar aan mijn experimenteerdrift kleven ook nadelen. De modieuze gevel vind ik niet voor herhaling vatbaar. Te gezocht met die oplopende borstweringen, niet gebruiksvriendelijk genoeg. Gebouwen verouderen snel als je alles specifiek maakt.

Bij NAi010 uitgevers is onlangs het boek What happened to my buildings verschenen. Hierin wordt het ‘vervolgverhaal’ verteld van 25 gebouwen die Rohmer nogmaals heeft bezocht. Bij ieder project stelt Rohmer vragen als: hebben de eerste ideeën stand gehouden? Hoe ervaren de gebruikers het gebouw? Is het project in staat gebleken zich aan te passen aan veranderingen?

Trefwoorden

what happened to my buildings marlies rohmer

1	Zeven architectenbureaus ontwerpen eerste woningen De Suikerzijde maandag, 15 april
2	‘Stoere dame op hoge hakken’ model voor gevel pand P.C. Hooftstraat woensdag, 17 april
3	Woontoren Nova in De Binckhorst rondt de transformatie Maanplein af woensdag, 17 april
4	Marc Koehler Architects presenteert ensemble van zes gebouwen in Buiksloterham donderdag, 18 april
5	Een sereen samenspel van villa’s in een groen landschap woensdag, 17 april

Gerelateerde nieuwsberichten

Video: What happened to...

16 juni 2017

Column

What happened to… herhuisvesting NVWA

11 mei 2017

What happened to... Bloemhof, De Intense Stad

8 juni 2017

Column

What happened to… Dobbelmanterrein

28 april 2017

Column

What happened to… Keizersstraat

20 april 2017

What happened to… De Matrix

15 juni 2017

Column

What happened to... Fusion

18 mei 2017

Column

What happened to… Smarties

1 juni 2017

Column

What happened to... De Vijver

24 mei 2017

What happened to… Noordkop

22 juni 2017

Column

What happened to… serrewoningen Landstrekenwijk

4 mei 2017

Column

What happened to… Buurtfabriek Ruimzicht

16 maart 2017

Column

What happened to… De Zeester

23 maart 2017

Column

What happened to… waterwoningen IJburg

9 maart 2017

Column

What happened to... Gewild Wonen

6 april 2017

Nieuwe serie essays: What happened to...

7 maart 2017

Column

What happened to… Transvaalbuurt

30 maart 2017

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Nieuw gebouw met laboratoria en kantoren voor Leiden Bio Science Park

Gisteren, 15:55

Naar verwachting wordt op het Leiden Bio Science Park eind deze maand gestart met de bouw van Nexus Labs & Offices. Ector Hoogstad Architecten is verantwoordelijk voor het ontwerp.

Mecanoo transformeert voormalig concertgebouw in Schotse Perth tot museum

Gisteren, 14:41

Het Perth Museum, dat is gericht op de lokale en Schotse historie in brede zin, biedt onder meer onderdak aan de Stone of Scone. De belangrijkste steen uit de geschiedenis van Schotland is ondergebracht in een beeldbepalend eiken meubel.

Porseleinen Toren in ontwikkelgebied Nieuw Delft officieel geopend

Gisteren, 11:35

De door Orange Architects ontworpen toren markeert de entree van de nieuwbouwwijk Nieuw Delft vanaf de westzijde. De toren biedt plek aan 85 woningen en een 200 vierkante meter omvattende horecaruimte.

MoederscheimMoonen ontwerpt nieuw bewegingscentrum voor zorglandgoed

Gisteren, 09:25

In opdracht van zorginstelling Ipse de Bruggen heeft MoederscheimMoonen Architects een nieuw bewegingscentrum ontworpen voor landgoed Hooge Burch in Zwammerdam. Bio-based materiaalgebruik en energieneutraliteit zijn uitgangspunten bij het ontwerp.

Amsterdam gaat meer woningen voor ouderen geschikt maken

Gisteren, 13:49

De gemeente past bestaande seniorenflats op verschillende manieren aan om ouderen langer zelfstandig te laten wonen.

FNV: minister moet ingrijpen na censuur door bestuur TU Delft

Gisteren, 12:12

Volgens de vakbond ‘rommelt het aan alle kanten’ bij de universiteit, nu het bestuur daar ‘censuur toepast om een kritisch artikel in het eigen universiteitsblad Delta onder het tapijt te vegen’.

Gelderland wil 12.000 huizen bouwen bovenop bestaande daken

Gisteren, 10:03

De provincie Gelderland denkt dat er komende vijf jaar 12.000 huur- en koopwoningen bijgebouwd kunnen worden door optoppen.

Zeeland investeert miljoenen in wonen, wegen en leefbaarheid

18 april, 4:31

Zo komt er van 2025 tot en met 2027 jaarlijks 3 miljoen euro beschikbaar voor het verbeteren van de bestaande woningvoorraad en het versnellen van de woningbouw.