Balans tussen esthetiek en comfort

6 maart 2017, 15:28

Tijdloze elegantie met hoog zitcomfort, dat is wat FOKlab voor ogen stond bij het ontwerpen van de stoelenfamilie Pi. Een gesprek met Diederik Fokkema over complexiteit die is opgelost in eenvoud.

Het ontwerp van de Pi bestaat uit een slanke, vloeiend vormgegeven houten kuip op een naadloos stalen frame met houten poten of een stalen onderstel. Vooral valt de verfijnde dubbele kromming van de zitschaal op, alsmede de optionele kussentjes die in de kuip kunnen worden verwerkt. Die verhogen nog het comfort.

FOKlab, de naam waaronder Fokkema & Partners Architecten producten ontwikkelt, heeft de stoelenfamilie ontworpen voor en in samenwerking met de Finse fabrikant Piiroinen. De Pi is afgelopen najaar geïntroduceerd op Orgatec en kreeg onlangs zijn Nederlandse presentatie in de Lensvelt HUB Amsterdam.

Fokkema & Partners Architecten ontwerpt bij zijn interieurprojecten regelmatig speciaal afgestemde vaste meubels. Is dit het eerste losse meubel dat je hebt ontworpen?
Diederik Fokkema: “Nee. In de tijd dat ik werkzaam was voor Richard Meier heb ik meegewerkt aan het ontwerp van het CHTH-bureau voor het stadhuis Den Haag, voor Lensvelt. Daarna hebben we met enige regelmaat producten ontworpen zoals de ‘prullenkruk’ en tapijten. Jaren geleden heb ik voor eigen genoegen stoelen geschetst. Dat waren vrij constructivistische stoelen met een tamelijk hoog ‘kijk-mij-nou-gehalte’ en nul comfort. Ik heb vervolgens het idee om een stoel te ontwerpen jaren laten liggen. Ik had het gevoel dat een stoel een juiste balans moest hebben tussen esthetiek en comfort en er niet alleen maar grappig of bijzonder uit moest zien.”

Maar nu is er dan toch een stoel. Waarom een stoel, misschien wel een van de vaakst ontworpen meubelstukken?
“Op het eerste gezicht is er een enorm aanbod aan producten, maar bij nader inzien valt dat tegen. Ons bureau realiseert jaarlijks veel interieurprojecten; daarbij merkten we dat we steeds bij bepaalde producten uitkwamen, waardoor de feitelijke keuze vrij schraal is. We zoeken steeds naar producten die kwalitatief hoogwaardig en flexibel inzetbaar zijn. Een stoel moet goed zitten, en goed gemaakt zijn; als ontwerpers willen we daarnaast dat een stoel de gewenste uitstraling en het beoogde beeld van een interieur ondersteunt. Dat betekent dat we heel graag een stoel gebruiken die, bij wijze van spreken, in elke kleur en stoffering geproduceerd kan worden.”

“Een andere observatie van de huidige markt is dat er eigenlijk maar twee type stoelen bestaan: een informele en een formele. Wij voelen regelmatig de behoefte aan een stoel die er precies tussenin zit: een stoel die enerzijds ongedwongen aanvoelt en anderzijds representatief is. Dat hangt sterk samen met het formaat en de verhoudingen: niet te klein maar ook zeker niet te groot. Naast de low-back en de high-back hopen we dat de mid-back precies deze behoefte kan invullen. Iets meer dan een jaar geleden zijn we via Plan@Office gevraagd of we voor Piiroinen wilden nadenken over een nieuwe stoelenlijn. Het moment voelde goed; de tijd leek rijp.”

De stoel is ontworpen voor een Finse fabrikant en heeft een ‘Nordische’ uitstraling. Geen toeval, lijkt me. Wat spreekt je aan in die ontwerpstijl? “Behalve comfort en flexibiliteit zoeken we ook naar duurzame oplossingen. Hout en staal zijn de materialen waarin Piiroinen excelleert. De Finse traditie van houtbewerking is overal voelbaar in de fabriek. De eerste schetsen waren al gebaseerd op het idee van een comfortabele kuip en een minimalistisch stalen frame, dat met een eenvoudige inklemming de poten aan de kuip verbindt. Zo is de stoel ook uitgevoerd.”

“Vooral onderscheidend is mijns inziens de bekleding met vlakken die heel bewust vrij van de stoelranden blijven. Hierdoor ontstaat een esthetisch lijnenspel van zowel het hout als de bekleding. Deze pure eenvoud – of zoals we het ook wel eens noemen ‘simplicity is complexity resolved’ – sluit naadloos aan bij de Nordische traditie.”

“Het concept van de stoel maakt het mogelijk haast eindeloos te variëren in combinaties van hout, staal en de meerdere bekledingsvlakken. We hopen met deze stoel interieurontwerpers eigenlijk een stuk gereedschap te geven, dat hun in staat stelt om moeiteloos het beeld dat ze voor ogen hebben te realiseren.”

De kuip is vervaardigd uit één stuk hout en vertoont bij de overgang van zitting naar rugleuning een dubbele kromming. Hoe is dat verwezenlijkt?
“Tijdens de ontwikkeling van de stoel in een 3D model stond ergonomie voorop. Bijna alle houten stoelen zijn gemaakt met een enkelvoudig gekromde schaal. Wat ons opviel is dat dergelijke stoelen geen optimaal zitcomfort bieden. Voor je gevoel glijd je er snel vanaf. Kunststof stoelen uit een mal daarentegen bieden over het algemeen eerder het gewenste zitcomfort.”

“Samen met Piiroinen hebben we uiteindelijk de oplossing gevonden met fineer, waarbij in de lengterichting minuscule sneden zijn gemaakt. Daardoor kan het fineer net een beetje uit elkaar getrokken bij de verwerking in een bolle mal. Een belangrijk neveneffect van een 3D-gevormde schaal is dat de gewenste stijfheid van de stoel bereikt kan worden met veel minder lagen fineer dan bij een 2D-gekromde schaal. Dit leidt tot 20% materiaalreductie en maakt bovendien de stoel significant lichter.”

In kunststof – desgewenst een biokunststof – was de beoogde vorm waarschijnlijk makkelijker te realiseren. Waarom de keuze voor hout?
“Kunststof is eigenlijk nooit een optie geweest. Doel was altijd om een stoel te ontwerpen die aansloot bij de ambachtstraditie in hout van Finland en Piiroinen. Biokunststof valt voor ons gevoel in deze situatie om dezelfde reden af: het voelt als een omweg om een prachtig materiaal als hout, wat je duurzaam kunt verwerken, niet te gebruiken. De tactiele ervaring van hout is ook niet te onderschatten. Het gevoel van ambachtelijke verwerking en de subtiele nuances van het materiaal zelf maken hout vele malen rijker dan een kunststof.”

Komen er meer meubelontwerpen van Fokkema & Partners?
“In april presenteert Gelderland tijdens de Salone Internazionale del Mobile in Milaan twee door ons ontworpen fauteuils. Ze zijn ontworpen volgens een totaal andere benadering. We zouden graag meer meubels ontwerpen, maar we realiseren ons hoe moeilijk het is om een volgend stoelontwerp weer onderscheidend te laten zijn. De ontwerpvraag zal weer heel anders moeten zijn; andere uitgangspunten – fabricagetechniek, materiaalgebruik, doelgroep – zullen belangrijke voorwaarden zijn om een nieuwe ontwerpvisie te kunnen ontwikkelen.”

De Pi-familie omvat stoelen met een hoge en met een lage rugleuning, krukjes, barkrukken en tafeltjes in verschillende uitvoering. Met de keuze uit verschillende onderstellen en verschillende kleuren voor fineer, frame en bekleding, kan de interieurontwerpen aansluiten op het gebruik of de uitstraling van de ruimte.

Trefwoorden

piiroinen fokkema & partners architecten stoel meubilair foklab design meubel diederik fokkema

1	Nominaties Schoolgebouw van het Jaar 2023 bekend maandag, 18 september
2	Hoogwaardig blok met sociale huurwoningen voor Leidsche Rijn Centrum vrijdag, 22 september
3	Architectenweb symposium: ontwerpen in analogie met het bestaande woensdag, 20 september
4	Echte architecten dinsdag, 19 september
5	Voormalig garagepand aan Scheldeplein Amsterdam gerenoveerd en uitgebreid dinsdag, 19 september

Gerelateerde nieuwsberichten

Drie jaar, drie projecten en drie stoelen

24 juni 2019

De Prismania-meubels verschieten van kleur

15 september 2021

Een stoel als een dragende schelp

20 mei 2022

Amerikaans mediabedrijf zorgvuldig ingepast in Nederlands erfgoed

14 december 2017

Nieuwe associate partners bij Fokkema

5 juli 2018

Milaan 2017: ontwikkelingen in de werkomgeving

11 april 2017

Nieuw raadhuis op oude fundamenten

16 september 2015

Respectvolle revitalisatie van Havengebouw

7 oktober 2014

Justitieel Complex Zaanstad robuust én menselijk

30 september 2016

Circulaire huisvesting voor Alliander

4 januari 2016

Glazen paviljoen op een plateau van cepezed

2 april 2015

Karakteristiek interieur in De Rotterdam

15 juni 2016

Gecoördineerde collectie van Ex Interiors

6 juni 2017

Kleurrijke Nook is een fauteuil uit PET-vilt

3 oktober 2017

Fotokabinet marc prosman architecten in collectie Rijksmuseum

19 december 2017

D-Chair heeft ranke poten en een handvat

27 februari 2018

Massieve materialen, luchtig ontwerp

22 maart 2017

Fokkema & Partners ontwerpt een ‘no office’-kantoor voor EDGE

14 augustus 2019

Stoel met wortels

20 augustus 2019

FOKLAb geeft fauteuil een waterlijn

31 januari 2020

Interieur met transparantie en discretie voor advocatenkantoor

29 juni 2021

Upfield Food Science Centre ontworpen door Fokkema & Partners bereikt hoogste punt

17 november 2021

Ontwerp van Fokkema & Partners brengt helderheid en samenhang in hotelschool

8 augustus 2022

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Benthem Crouwel wint prijsvraag voor herontwikkeling deel Praags plein

22 september, 3:41

Op het zogeheten vierde kwadrant van Vítezné Námestí (wat in het Nederlands valt te vertalen als Victorieplein) verrijst voor 100.000 vierkante meter aan nieuwe functies, waaronder woningen, kantoren en een cultuurcentrum.

'Reis naar Nieuw Zeeland' beloond met tweede Eo Wijers-regioprijs

22 september, 2:32

Het ontwerpteam van Bureau B+B urbanism and landscape architecture, RO&AD Architecten en Buiting Advies is gekozen tot regiowinnaar Midden-Zeeland van de Eo Wijersprijs.

Hoogwaardig blok met sociale huurwoningen voor Leidsche Rijn Centrum

22 september, 12:14

Dankzij een prefab bouwsysteem, een basisopzet vanuit drie plattegronden en extra aandacht voor de geveldetaillering wisten BureauVanEig en Zecc Architecten een hoogwaardig blok met betaalbare woningen te realiseren.