Tijdbom

10 januari 2017, 15:02

De vertrouwde stammenstrijd laaide weer even op. Alle grote steden in Nederland zijn volgens het CBS gegroeid in 2016, Amsterdam en Rotterdam het meest. In beide gevallen was vooral de instroom van immigranten de oorzaak, gevolgd door natuurlijke groei. Het enige echte verschil zat in de binnenlandse verhuizingen: daar scoorde Rotterdam een batig saldo en Amsterdam een negatief. Het nieuws trok aardig wat aandacht. Amsterdam heeft ‘het’ kennelijk niet meer en ‘verliest’ van – of aan – Rotterdam. Voor die laatste conclusie boden de bekendgemaakte cijfers overigens totaal geen bewijs, maar desalniettemin veranderde harde statistiek zo in een vermakelijk stukje nepnieuws in het kader van de folkloristische 010/020-vete.

Maar het CBS kwam wel degelijk met belangrijke informatie. De Nederlandse bevolking groeit snel. Inmiddels zijn we de 17 miljoen gepasseerd, maar voornamelijk door immigratie en steeds minder vanwege het geboorteoverschot, dat gestaag daalt als logisch gevolg van een verouderende bevolking. De groei van de steden gaat bovendien ten koste van steeds meer regio’s, Noordoost-Nederland en Midden-Limburg voorop, waar krimp de realiteit is. Wie iets dieper in de demografische data duikt, ziet dat het vooral de jongeren zijn die deze gebieden achter zich laten. Deze combinatie van ontwikkelingen heeft een verontrustend gevolg: in de krimpregio’s slaat de vergrijzing op deze manier dubbelhard toe.

Als krimp en vergrijzing elkaar aanjagen is een neerwaartse spiraal zeker niet ondenkbaar. Waar vergrijzing op hol slaat, stokt de economische dynamiek, brokkelt het voorzieningenniveau af, daalt de waarde van onroerend goed, lopen investeringen terug, komen zaken kortom tot stilstand, om vervolgens te verschrompelen. Logischerwijs met extra negatieve gevolgen voor de vergrijzingsproblemen die we al hadden, zoals een onhoudbaar pensioenstelsel en een onbetaalbare zorg. Elders in de wereld bestaan ze al: sterfregio’s. Wie vluchten kan, vertrekt. Een absoluut doemscenario.

Desondanks zijn vrijwel alle verkiezingsprogramma’s er kort en laconiek over, als een zeldzaam toonbeeld van eensgezindheid. Regionale problemen moeten regionaal worden opgelost. Eventueel is er (wat) meer geld, zodat “een kleine school open kan blijven en ouders niet hoeven te vertrekken”. Oorzaak en gevolg worden in dit probleem makkelijk en daardoor vaak verward. Een terugkerende suggestie is dat regio’s vooral ook over de grenzen moeten kijken en een enkel programma spreekt van de kansen die ontstaan uit krimp, zonder ook maar de minste poging te doen om deze te benoemen. Het probleem leeft niet, zo veel is duidelijk; zelfs niet bij 50Plus, waarvan het verkiezingsprogramma op dit punt zelfs verbijsterend oppervlakkig is.

Op social media circuleert momenteel een lijstje van Nederlandse posities in allerlei rangordes en klassementen, met als achterliggende boodschap: we doen het hartstikke goed. Voor nu klopt dat ongetwijfeld. Maar dat veel mensen, vooral buiten de grote steden, zich zorgen maken over hun toekomst is misschien toch terecht. Dat onbehagen lijkt een onwaarschijnlijk grote groep kiezers ertoe te brengen hun stem te vergooien aan links- of rechtsextremistische partijen, waarvan we weten: veel geschreeuw, geen oplossingen.

Het weldenkend deel van Nederland zou er goed aan doen de noodzaak van ‘vergrijzingsevenwicht’ snel en serieus op te pakken als een landelijk thema. Een verstandige en duurzame sociaaldemocratie begrijpt dat herverdeling ook een ruimtelijke dimensie heeft. Zo niet, dan wordt ook dit vraagstuk voor allerhande populisten een schot voor open doel. Dan wordt ‘de elite’ in de Randstad nog meer dan nu beschuldigd van desinteresse voor de provincie. Dan worden immigranten – een potentieel maar voorlopig nagenoeg onbespreekbaar onderdeel van de oplossing – nog meer bestempeld tot zondebok dan nu al gebeurt. En dan evolueren ouderen(-partijen) tot een oncontroleerbare machtsfactor; ze hebben immers maar een beperkt belang bij een langetermijnvisie.

In dit vraagstuk komt alles samen: slimmere mobiliteit, doordachter landelijk vestigingsbeleid, nieuwe natuur, immigratie, bouwregelgeving op maat, slimme transformaties, gezondheidszorg, impulsen voor de nieuwe (gerobotiseerde) maakindustrie, toerisme en recreatie, ruimte voor het (wetenschappelijk) experiment, noem maar op. Het vraagt om een benadering in internationaal perspectief met een bijzondere combinatie van kenmerken: integraal, innovatief, grootschalig en desondanks bottom-up, want onze politici hebben het voorlopig kennelijk druk met belangrijkere zaken. Tegelijkertijd is dat misschien een kans. Misschien moeten het gewoon ontwerpers zijn die de handschoen oppakken.

Joost Ector is architect-directeur van Ector Hoogstad Architecten en bestuurslid van de BNA. Voor Architectenweb schrijft Joost Ector iedere maand een column, waarin hij ontwikkelingen die van invloed zijn op het architectenvak van duiding voorziet.

Trefwoorden

column joost ector platteland vergrijzing

1	Bouwen met CLT – zes lessen uit de praktijk van Urban Climate Architects donderdag, 02 juli
2	Zuidas krijgt autovrije buurt met 1.350 woningen woensdag, 01 juli
3	Hillegom en AM presenteren plannen voor woonzorgzone dinsdag, 30 juni
4	Karakteristiek vakantiehuis in drie volumes dinsdag, 30 juni
5	Kleurrijk metselwerk en ruime terrassen voor woongebouw The George maandag, 29 juni

Gerelateerde nieuwsberichten

De Gele Hesjes tegen de Groene Khmers

Het schaamteloze monument

Het bijna-gelijk van Baudet

Adopteer een leek

Liefde in beton gegoten

De tweede helft

Het ontroerendste gebouw dat ik ken

Faust in Canada

Op naar een succesvolle crisis

Kleine openbaringen

De oplossing wordt het volgende probleem

Stronteigenwijs

Joost Ector start als columnist op Architectenweb.nl

Fantastic Voyage

Bouw goed of bouw niet

Omdat het kan!

Geen Nazomerdagdroom

Inclusief is het nieuwe exclusief

Dit komt niet vanzelf goed

Schouders onder World Expo Rotterdam 2025!

Help

Ruimte als instrument

Een (on)mogelijk overmorgen

Stoïcijnse Schoonheid

De schijn van duurzaamheid bedriegt

De Zaak Naturalis

De geruststellende domheid van slimme systemen

Varkens

Waarom springen we niet?

Smart

De Leefbare Stad

Ik wens je een wild plan

Aantoonbare architectuur

De vergeten groente onder de deugden

Architectuur van bijna niets

Zestien winnaars bij prijsvraag Brood en Spelen

Vergeet het ‘Bilbao-effect’

Laat je niet gek maken

Het eind van het begin

De erfenis van premier Halsema

Andere nieuwsberichten

Multifunctioneel centrum en brede school Rockanje in gebruik genomen

3 juli, 2:19

Het gebouw is opgetrokken in een gemêleerde zandkleurige baksteen, als referentie aan het omringende duinlandschap. Verder is het gebouw aanpasbaar gemaakt voor veranderend gebruik in de toekomst.

Winnaars Archiprix 2020 bekend

3 juli, 11:50

Sarina Bleumink, Charlotte van der Woude en Felipe Chavez zijn de gedeelde eerste prijswinnaars van Archiprix 2020.

Heembouw ontwerpt en realiseert kantoor NVM in Papendorp

3 juli, 10:31

In december wordt gestart met de bouw van het nieuwe hoofdkantoor van de NVM in Utrecht.

Diversiteit aan plekken in een integrale ruimte

2 juli, 4:16

Studio Nuy Van Noort heeft met één heldere ingreep de nieuwe werkomgeving van de Inspectie van het Onderwijs georganiseerd.

BAM: 'pijnlijke maar noodzakelijke' afbouw internationale divisie

3 juli, 3:30

BAM International zal nog twaalf lopende projecten in het buitenland afmaken. Andere opdrachten die met andere bedrijven zijn binnengehaald, worden aan deze bedrijven overdragen.

'Twee op vijf basisschoolleerlingen in verouderd gebouw'

3 juli, 9:33

Van de 7900 schoolgebouwen in het basisonderwijs, zijn 3400 niet meer in goede staat, meldt de PO-Raad.

Inschrijving voor Herengracht Industrie Prijs 2021 geopend

3 juli, 9:00

Thema van de tweejaarlijkse prijs voor interieurprojecten is ‘Het interieur als verlengde van de stad’.

Tweede corona-quickscan BNA: zorgen op lange termijn blijven

2 juli, 9:58

Architectenbureaus zijn iets optimistischer dan tijdens het begin van de lockdown, maar ze blijven bezorgd over het wegvallen en uitblijven van nieuwe opdrachten op langere termijn.

Planbureau: te weinig aandacht voor groen in herstelplan kabinet

2 juli, 9:26

Het planbureau zegt dat het kabinet in het herstelbeleid oog moet houden voor 'vier hardnekkige problemen met gevolgen voor de kwaliteit van de leefomgeving'.

Impasse tussen Rijk en stichting over renovatie Vredespaleis

1 juli, 5:10

Er is nog geen akkoord over de renovatie van het Vredespaleis in Den Haag, waar onder andere het Internationaal Gerechtshof en het Permanente Hof van Arbitrage zetelen.

Ga naar het nieuws-archief