Tijdbom

10 januari 2017, 15:02

De vertrouwde stammenstrijd laaide weer even op. Alle grote steden in Nederland zijn volgens het CBS gegroeid in 2016, Amsterdam en Rotterdam het meest. In beide gevallen was vooral de instroom van immigranten de oorzaak, gevolgd door natuurlijke groei. Het enige echte verschil zat in de binnenlandse verhuizingen: daar scoorde Rotterdam een batig saldo en Amsterdam een negatief. Het nieuws trok aardig wat aandacht. Amsterdam heeft ‘het’ kennelijk niet meer en ‘verliest’ van – of aan – Rotterdam. Voor die laatste conclusie boden de bekendgemaakte cijfers overigens totaal geen bewijs, maar desalniettemin veranderde harde statistiek zo in een vermakelijk stukje nepnieuws in het kader van de folkloristische 010/020-vete.

Maar het CBS kwam wel degelijk met belangrijke informatie. De Nederlandse bevolking groeit snel. Inmiddels zijn we de 17 miljoen gepasseerd, maar voornamelijk door immigratie en steeds minder vanwege het geboorteoverschot, dat gestaag daalt als logisch gevolg van een verouderende bevolking. De groei van de steden gaat bovendien ten koste van steeds meer regio’s, Noordoost-Nederland en Midden-Limburg voorop, waar krimp de realiteit is. Wie iets dieper in de demografische data duikt, ziet dat het vooral de jongeren zijn die deze gebieden achter zich laten. Deze combinatie van ontwikkelingen heeft een verontrustend gevolg: in de krimpregio’s slaat de vergrijzing op deze manier dubbelhard toe.

Als krimp en vergrijzing elkaar aanjagen is een neerwaartse spiraal zeker niet ondenkbaar. Waar vergrijzing op hol slaat, stokt de economische dynamiek, brokkelt het voorzieningenniveau af, daalt de waarde van onroerend goed, lopen investeringen terug, komen zaken kortom tot stilstand, om vervolgens te verschrompelen. Logischerwijs met extra negatieve gevolgen voor de vergrijzingsproblemen die we al hadden, zoals een onhoudbaar pensioenstelsel en een onbetaalbare zorg. Elders in de wereld bestaan ze al: sterfregio’s. Wie vluchten kan, vertrekt. Een absoluut doemscenario.

Desondanks zijn vrijwel alle verkiezingsprogramma’s er kort en laconiek over, als een zeldzaam toonbeeld van eensgezindheid. Regionale problemen moeten regionaal worden opgelost. Eventueel is er (wat) meer geld, zodat “een kleine school open kan blijven en ouders niet hoeven te vertrekken”. Oorzaak en gevolg worden in dit probleem makkelijk en daardoor vaak verward. Een terugkerende suggestie is dat regio’s vooral ook over de grenzen moeten kijken en een enkel programma spreekt van de kansen die ontstaan uit krimp, zonder ook maar de minste poging te doen om deze te benoemen. Het probleem leeft niet, zo veel is duidelijk; zelfs niet bij 50Plus, waarvan het verkiezingsprogramma op dit punt zelfs verbijsterend oppervlakkig is.

Op social media circuleert momenteel een lijstje van Nederlandse posities in allerlei rangordes en klassementen, met als achterliggende boodschap: we doen het hartstikke goed. Voor nu klopt dat ongetwijfeld. Maar dat veel mensen, vooral buiten de grote steden, zich zorgen maken over hun toekomst is misschien toch terecht. Dat onbehagen lijkt een onwaarschijnlijk grote groep kiezers ertoe te brengen hun stem te vergooien aan links- of rechtsextremistische partijen, waarvan we weten: veel geschreeuw, geen oplossingen.

Het weldenkend deel van Nederland zou er goed aan doen de noodzaak van ‘vergrijzingsevenwicht’ snel en serieus op te pakken als een landelijk thema. Een verstandige en duurzame sociaaldemocratie begrijpt dat herverdeling ook een ruimtelijke dimensie heeft. Zo niet, dan wordt ook dit vraagstuk voor allerhande populisten een schot voor open doel. Dan wordt ‘de elite’ in de Randstad nog meer dan nu beschuldigd van desinteresse voor de provincie. Dan worden immigranten – een potentieel maar voorlopig nagenoeg onbespreekbaar onderdeel van de oplossing – nog meer bestempeld tot zondebok dan nu al gebeurt. En dan evolueren ouderen(-partijen) tot een oncontroleerbare machtsfactor; ze hebben immers maar een beperkt belang bij een langetermijnvisie.

In dit vraagstuk komt alles samen: slimmere mobiliteit, doordachter landelijk vestigingsbeleid, nieuwe natuur, immigratie, bouwregelgeving op maat, slimme transformaties, gezondheidszorg, impulsen voor de nieuwe (gerobotiseerde) maakindustrie, toerisme en recreatie, ruimte voor het (wetenschappelijk) experiment, noem maar op. Het vraagt om een benadering in internationaal perspectief met een bijzondere combinatie van kenmerken: integraal, innovatief, grootschalig en desondanks bottom-up, want onze politici hebben het voorlopig kennelijk druk met belangrijkere zaken. Tegelijkertijd is dat misschien een kans. Misschien moeten het gewoon ontwerpers zijn die de handschoen oppakken.

Joost Ector is architect-directeur van Ector Hoogstad Architecten en bestuurslid van de BNA. Voor Architectenweb schrijft Joost Ector iedere maand een column, waarin hij ontwikkelingen die van invloed zijn op het architectenvak van duiding voorziet.

Trefwoorden

column joost ector platteland vergrijzing

1	Hoogwaardig blok met sociale huurwoningen voor Leidsche Rijn Centrum vrijdag, 22 september
2	Architectenweb symposium: ontwerpen in analogie met het bestaande woensdag, 20 september
3	Vastgoedbedrijf Certitudo valt om na problemen bij projecten donderdag, 21 september
4	Projectontwikkelaars vrezen ontslaggolf door crisis woningbouw woensdag, 20 september
5	NGA architecten wint selectie eerste zelfbouwkavel Amsterdam-Zuidoost donderdag, 21 september

Tijdbom

Trefwoorden

Best gelezen

Gerelateerde nieuwsberichten

Andere nieuwsberichten

Sfeervolle stadsdeelbibliotheek in oude supermarkt

Bouw houten woongebouw in gebiedsontwikkeling Oostenburg gestart

Herdenkingstuin in Charleroi voor slachtoffers Marc Dutroux

Winnaars Dutch Design Awards 2023 bekend

CPB: woningbeleggers profiteerden van strengere leennormen

Testcentrum voor hyperloops in Veendam gaat officieel beginnen

Duitse woningbouwsector wil 50 miljard om uit dip te komen

Hoogleraar: verbeter luchtkwaliteit snel om burgers te beschermen

Kadaster ziet dit jaar flink minder nieuwe hypotheken

Erfgoedvereniging in hoger beroep na besluit renovatie Amsterdam Museum