IABR-2016: handen en hoofd niet meer gescheiden

26 april 2016, 10:48

Afgelopen weekend is de IABR-2016 van start gegaan. De zevende editie van de architectuurbiënnale, die plaatsvindt in de Rotterdamse Fenixloods II, staat in het teken van The Next Economy. Opvallend hierbij is de terugkeer van het ‘maakproces’ in de stad.

Tekst Ronnie Weessies

Utrecht is een stad die blaakt van gezondheid. De bevolking behoort tot gezondste van Nederland en zal waarschijnlijk ook op wereldniveau een goede indruk maken. Toch is voor de huidige editie van de IABR een speciaal atelier in het leven geroepen dat zich richt op de gezondheidsproblematiek in de Domstad. Binnen Utrecht zijn de contrasten namelijk groot.

De bewoners van Overvecht maken de hoogste zorgkosten van het land en leven liefst twaalf jaar korter dan hun buren in de wijken Tuindorp, Voordorp en Wittevrouwen. Om deze hardnekkige verschillen het hoofd te bieden en daarop beleid voor stadsontwikkeling te maken, hebben de gemeente Utrecht en de IABR in een gezamenlijk atelier naar oplossingen gezocht.

Die zijn -kort gezegd- gevonden in een ingrijpende verdichting van het stedelijk gebied, waarbij vooral in een wijk als Overvecht en gebieden zoals de Merwedekanaalzone kansen liggen. Op die manier ontstaat meer draagvlak voor voorzieningen in de buurt, zullen bewoners zich op gezondere wijze verplaatsen en worden lokale economische en sociale netwerken versterkt.

Bij de zevende editie van de IABR draait het wederom om ‘stad maken’, met deze keer de nadruk op The Next Economy. Hoe kunnen steden zich voorbereiden op een volgende fase in hun bestaan, waarin oude (economische) modellen zijn uitgewerkt en de ongelijkheid groeit? En, niet te vergeten, dat in een eeuw die zich ontwikkelt als een tijdperk van ongekende verstedelijking?

In vier projectateliers hebben ontwerpers en andere deskundigen antwoorden gezocht op zulke vragen; naast Utrecht deden ze dat in Rotterdam, Groningen en Brussel. Verder is in twee afzonderlijke ateliers in kaart gebracht wat de implicaties zijn van het oogsten van windenergie op de Noordzee en hoe een duurzaam ontwikkelingsmodel voor de kust van Albanië kan worden ontworpen.

Productieve stad
Om ons tot de stadsateliers te beperken: opvallend is hierbij met name de terugkeer van de productieve stad. Steden zijn niet langer vooral diensteconomieën, ook het ‘maken’ wordt weer wezenlijk onderdeel van het stedelijke huishouden. Lokale producten en hernieuwde ambachtelijkheid nemen de plek in die de uit de stad verbannen industrie ooit hebben achtergelaten.

Volgens de curatoren en deelnemers aan de ateliers maakt deze ontwikkeling steden in economische zin weerbaarder. Zo ontstaan bijvoorbeeld nieuwe kansen voor mensen die buiten de boot vallen in een op diensten gerichte werkcultuur. Wie weet kan het projectatelier Brussel op die manier wel bijdragen aan een oplossing voor de problematiek in wijken als Molenbeek.

Hoofdcurator van de IABR Maarten Hajer wijst nog op een ander belang van productieve steden. “Laatst ben ik in China geweest. Bij ons in het Westen heerst nog altijd het idee van: hier wordt alles bedacht en daar produceren ze het. Nou, dat is allang niet meer zo, kan ik je vertellen. Een Chinese app als WeChat is bijvoorbeeld een stuk geavanceerder dan WhatsApp bij ons.”

Productieve steden als middel tegen overvleugeling door opkomende economieën, kortom. Daarbij past een mentaliteit die Hajer omschrijft als ‘handen en hoofd zijn niet langer gescheiden’. Dat brengt ons op een tweede opvallende eigenschap die de projectateliers van deze IABR kenmerkt: bestaande structuren spelen een belangrijke rol in het stedelijke versterkingsproces.

Netwerk van ‘maakmilieus’
In de expositiemaquette van projectatelier Rotterdam is het historische netwerk van ‘maakmilieus’ in de Metropoolregio Rotterdam Den Haag zelfs prominent zichtbaar gemaakt, door het uit te tekenen tussen moderne lagen van infrastructuur als snelwegen en spoor. Deze herwaardering van de zogenaamde High Streets verbetert de onderlinge verbinding en versterkt de lokale maakeconomie.

Bij projectatelier Groningen is ingezet op het versterken van de bestaande geografie en economie in de gehele provincie, door deze in te richten op energietransitie. ‘Nordic City’ bestaat volgens de makers uit een krachtige, compacte stad met een kwaliteitsbewuste waaier van duurzame dorpen eromheen. Stad en Ommeland worden bij elkaar gehouden door een gedeelde energieambitie en -economie.

Attractiever
De zevende IABR is boeiender en attractiever dan de vorige editie uit 2014, die maar weinig mensen wist te bekoren. Bovendien inspireert de Fenixloods II als ruimte voor een hedendaagse architectuurbiënnale meer dan de museale omgeving van de Kunsthal. Vanwege de gehalveerde subsidie is de IABR deze keer wel wat kleiner, maar evengoed ben je er als bezoeker wel een dagje zoet.

Wie alle projectateliers wil begrijpen, doet er goed aan om de catalogus te raadplegen. Want zoals het een tentoonstelling over ruimtelijk ontwerp betaamt, zijn sommige onderdelen iets te abstract om ze in hun geheel te kunnen bevatten. In de stand van Brussel hebben ze dit euvel enigszins ondervangen door een verhelderende documentaire van twaalf minuten te tonen.

IABR-2016-The Next Economy duurt tot en met 10 juli. Naast de hoofdtentoonstelling is er een uitgebreid programma, met onder meer lezingen, debat en speciale ‘atelierdagen’

Trefwoorden

iabr–2016–the next economy maarten hajer fenixloods rotterdam iabr

1	Marco Vermeulen: de Maas heeft potentie om Central Park van Rotterdam te worden dinsdag, 23 mei
2	Caro van de Venne vertrekt bij Barcode Architects en richt nieuw bureau op dinsdag, 23 mei
3	Rotterdam wil 2.500 woningen en andere functies in Merwehaven woensdag, 24 mei
4	Opinie – de BNA staat voor belangrijke keuzes dinsdag, 23 mei
5	Kunstwerf siert cover Jaarboek Architectuur in Nederland 2022-2023 dinsdag, 23 mei

Gerelateerde nieuwsberichten

'Fietsconferentie' langs de Nederlandse kust

23 mei 2016

Vol Den Haag bouwt omhoog en omlaag

14 september 2016

Architectuurtriënnale Oslo: meer vraagtekens dan inspiratie

14 september 2016

IABR publiceert Call for Practices

1 november 2017

Video: 2050 - An Energetic Odyssey

20 januari 2017

Miljarden extra naar pot infrastructuur

16 juni 2016

Regio Zuid-Holland wil miljardeninvesteringen

6 juli 2016

PvdA: zwartboek over herstel bevingsschade

16 juni 2016

Groningen wil trein zonder machinist

23 november 2016

Rotterdam organiseert eigen architectuurmaand

19 mei 2016

'Maakindustrie dreigt stad te worden uitgeduwd'

12 januari 2018

Twee biennales, één programma: IABR–2018+2020–THE MISSING LINK

14 december 2017

VN bekrachtigen agenda stedelijke ontwikkeling

24 oktober 2016

Programma achtste editie IABR bekendgemaakt

17 mei 2018

Betoncentrale wordt beter geïntegreerd in de stad

28 april 2017

Nederland en België werkveld voor IABR-tweeluik

20 april 2017

Burgemeesters EU: meer aandacht voor steden

30 mei 2016

IABR 2018 bevat zelf een 'missing link'

1 juni 2018

Grote steden blijven sterk groeien

12 september 2016

IABR–2016: tentoonstelling en debat

25 januari 2016

IABR: overheid geeft leiding uit handen

20 april 2012

Maarten Hajer verlaat PBL

10 september 2015

Maarten Hajer hoofdcurator IABR-2016-

2 september 2014

IABR-2014: landschap als ecologisch medicijn

30 mei 2014

2012: geen crisis maar nieuwe realiteit

24 december 2012

Nieuwe curatoren voor IABR-2020

20 juni 2019

Transformatie Fenix II-loods Rotterdam van start

29 april 2020

Uitstel voor IABR 2020

8 mei 2020

Derk Loorbach benoemd tot hoofdcurator volgende IABR

29 maart 2021

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Eerste bomen geplant bij Wonderwoods in Utrecht

26 mei, 1:36

Deze week zijn de eerste van driehonderd bomen geplant bij Wonderwoods in Utrecht. De beplanting van het ‘verticale bos’ is geïnspireerd op die van de Utrechts Heuvelrug.

Platform Woonopgave gelanceerd met scherpe analyse van woningbouwopgave

26 mei, 12:00

Een groep architecten heeft het initiatief genomen om Platform Woonopgave op te richten. Bij de lancering van het nieuwe platform in het Keilepand presenteerde het collectief een scherpe analyse van de woningbouwopgave.

Demontabel kantoren- en laboratoriumcomplex Matrix ONE van MVRDV geopend

25 mei, 4:07

Matrix ONE is het grootste van zeven gebouwen, die samen het Matrix Innovation Center op Amsterdam Science Park vormen. MVRDV heeft het gebouw ontworpen met een volledig demontabele structuur.

Rotterdam wil 30.000 woningen bouwen in Oostflank

25 mei, 3:03

Rotterdam wil 30.000 woningen bouwen in de gebieden die verbonden gaan worden door de nieuwe stadsbrug en de snelle tramlijn Kralingse Zoom en Zuidplein.

Boek brengt brutalistische gebouwen in Nederland in kaart

25 mei, 3:56

Donderdag is het boek BRUUT - Atlas van het brutalisme in Nederland gepresenteerd.

VDL Groep wil De Meeuw volledig overnemen

25 mei, 2:06

Volgens beide familiebedrijven kan De Meeuw zijn ingezette strategie voor een koppositie in de groeimarkt voor modulaire huisvesting uitvoeren met de investeringskracht van VDL Groep.