BNA Kubus 2004 uitgereikt
15 november 2004, 19:37
BNA Kubus 2004 voor Hubert-Jan Henket en Wessel de Jonge
Kubussymposium in teken van revitalisering
Hubert-Jan Henket en Wessel de Jonge hebben op 12 november ieder een BNA Kubus 2004 in ontvangst genomen uit handen van staatssecretaris van Cultuur Medy van der Laan. Met deze architectuurprijs wil de BNA zijn grote waardering tonen voor de wijze waarop beide architecten inhoud hebben gegeven aan het begrip revitalisering, het thema van de BNA Kubus 2004. De Kubus is toegekend op voordracht van de jury, bestaande uit Rob Budding (voorzitter), Bernard Hulsman, Maartje Lammers, Auke Mulder, Frits Toben en Fons Verheijen.
Juryvoorzitter Rob Budding gaf een toelichting op de toekenning. De jury ziet de BNA Kubus als een oeuvreprijs, waaruit consistentie en vasthoudendheid spreekt. Een van de grote bouwopgaven van deze tijd bestaat uit de revitalisering van naoorlogse gebouwen en wijken in de Nederlandse steden. De jury heeft daarom gezocht naar prijswinnaars die zich ook daarmee hadden beziggehouden. De winnaar moest een duidelijke bijdrage hebben geleverd aan de theorievorming van revitalisering. De BNA Kubus wordt voor het eerst tegelijkertijd aan twee personen uitgereikt; omdat in Henket en De Jonge twee architecten zijn gevonden die niet alleen zelfstandig maar vooral ook gezamenlijk voldoen aan al deze eisen, en zelfs meer dan dit. Naast nieuwbouw hebben beide architecten hebben zich uitvoerig beziggehouden met de restauratie en revitalisatie van voor- én naoorlogse gebouwen. Bovendien ontwikkelen én materialiseren Henket en De Jonge zowel gedachtegoed als theorievorming in het door hun opgezette DOCOMOMO, een internationale organisatie die zich inzet voor het documenteren en conserveren van gebouwen, landschappen en stedenbouwkundige ensembles van de Moderne Beweging. Vooral hun gezamenlijke werk, waarin de twee architecten elkaar lijken aan te vullen, was voor de jury reden de BNA Kubus aan dit tweetal toe te kennen.
Symposium
Voorafgaand aan de uitreiking vond traditiegetrouw een klein symposium plaats, waarin beide laureaten en vier sprekers hun visie over revitalisering van de stad en de resultaten van hergebruik lieten gaan.
In de inleiding sprak Wessel de Jonge over een ‘thuiswedstrijd’, na alle energie die hij de afgelopen jaren heeft gestoken in de restauratie van ‘Nellie’. Hoewel dat gebouw, waarin ‘de hardware’ intact was, en alleen ‘de software’ moest worden gewisseld, veel eenvoudiger was te herbestemmen dan Zonnestraal, waar elke ruimte heel specifiek was ontworpen voor een beperkte levensduur (immers, tuberculose zou in de toekomst te genezen zijn). ‘Duiker begreep als geen ander de samenhang tussen programma, budget en levensduur.’ De Jonge vroeg aandacht voor herontwikkeling en herbestemming, óók onder architecten, ‘want die zijn hierin hekkensluiters’. In de opleiding van de jonge generatie zou dit moeten veranderen.
Hilde Heynen, hoogleraar Architectuurtheorie aan de Universiteit van Leuven, benaderde revitalisering daarna vanuit de visie van Aldo Rossi op de stad. Ze benadrukte dat bij de beoordeling van het erfgoed van de twintigste eeuw ook van belang is te kijken naar de nagelaten sociale en politieke idealen, naar ‘de herinnering én het toekomstbeeld’ waarmee bouwwerken tot stand zijn gekomen.
Oud-minister van VROM en oud-burgemeester Pieter Beelaerts van Blokland vertelde vanuit zijn bestuurlijke ervaring over de rol van de overheid, die niet allesomvattend moet zijn: ‘Als we alles aan de overheid overlaten, gaat het zicht op de samenleving verloren’. Daarom moet de architect zich meer bezighouden met de inrichting van het landschap, en ‘oog hebben voor het eigen erfgoed’.
Allard Jolles, architectuurhistoricus, columnist voor Archined en CoBouw en werkzaam bij de Dienst Ruimtelijke Ordening Amsterdam, kreeg de lachers op zijn hand met persoonlijke anekdotes en wist met praktische feiten helder te onderbouwen waarom hij het gevoerde beleid betreurt. ‘In West, Noord en de Bijlmer zijn bij revitalisering van naoorlogse woonwijken 20.000 woningen gesloopt. Dat is de complete woningvoorraad van Deventer, en twee keer die van Kampen’. De stad is volgebouwd, daarom ziet hij het begrip stedenbouw liever omgedoopt tot ‘onderhoud en beheer’. Bovendien is herbestemming van oude gebouwen minder voorspelbaar dan nieuwbouw en wordt het draagvlak onder het publiek vergroot. Omdat op zijn kantoor de leus ‘goed documenteren, daarna platgooien’ gemeengoed is geworden, besluit Jolles hartgrondig ‘helemaal niets te willen documenteren’ om die reden.
Max van Rooy, kunstcriticus van NRC Handelsblad en schrijver, haalde als laatste spreker de actuele situatie naar aanleiding van de moord op Theo van Gogh aan. Van Rooy prijst Foyer Bos en Lommer van Christian Rapp, dat midden in ‘het vreemde land aan de andere kant van de A10 is gevestigd.’ In tegenstelling tot veel bestaande foyers (tijdelijke woonvoorzieningen voor jongeren), is gekozen voor nieuwbouw. Daarmee is het een van de weinige ‘multiculti hotspots’ in de recente Nederlandse architectuur. Van Rooy gelooft dan ook, zonder ironie, ‘dat de architect op aarde is om de wereld te verbeteren en de medemens gelukkig te maken.’
Hubert-Jan Henket stond in de uitleiding stil bij de bijzondere paradox die westerse steden kennen: zoeken naar het nieuwe en het willen bewaren van het oude. Maar wel bewaren om er te wonen, niet voor het bewaren alleen. Daarom moeten er niet alleen idealistische architecten zijn, maar ook pragmatische, dienstbare architecten. Hij concludeert dat het behouden van de wortels die we hebben, en zoeken naar nieuwe, de kern is voor de toekomstige Europese stad. En dat hoorde hij terug bij alle sprekers.
Bron: bron : bna