Verkeersleiding staat stevig tussen de sporen

4 juni 2015, 17:09

ProRail heeft vanochtend zijn nieuwe verkeersleidingspost bij Utrecht geopend. de Jong Gortemaker Algra architecten en ingenieurs (dJGA) is verantwoordelijk voor het bouwkundig, constructief, interieur- en landschapsontwerp van het stoere en dynamisch ogende gebouw. Architectenweb liep met de architecten door het gebouw.

tekst Robert Muis

De verkeersleidingspost staat iets buiten het station Utrecht Centraal, op het voormalige spoorindustrieterrein Cartesiusdriehoek. Door de situering tussen de sporen en de af- en aanrijdende treinen ontstaat er een directe relatie tussen medewerkers en het spoor.

De locatie is door dJGA ook gekozen vanuit die gedachte. Bij de ontwerpwedstrijd voor het gebouw, waarvoor drie bureaus waren uitgenodigd, kon namelijk ook uit verschillende locaties worden gekozen. "Hoewel het voor het werk niet strikt noodzakelijk is, wilden we dat de medewerkers voor het gevoel direct zicht op de sporen hebben", vertelt architect Tycho Saariste. "Om die reden hebben we de ramen rond de seinzaal ook vrij van vakwerk gehouden."

De afgeronde hoeken en de zonweringslamellen rondom geven het gebouw een dynamische uitstraling. Ook de uitkragingen suggereren beweging en snelheid. Voor de lamellen heeft dJGA Cor-Ten-staal gekozen; het materiaal is onderhoudsarm en past bij de industriële omgeving. Door de ruime toepassing van het staal oogt de post bovendien robuust.

Seinzaal
Het gebouw heeft een totaal vloeroppervlak van 4.500 vierkante meter en biedt plek aan circa honderd medewerkers. De seinzaal met een oppervlak van ongeveer 1.000 vierkante meter en een hoogte van 5,20 meter vormt het hart van de verkeersleidingspost. Vanuit deze open, kolomvrije ruimte moet de verkeersleiding het treinverkeer rond Utrecht in goede banen leiden.

Een belangrijke eis van de opdrachtgever was dat de seinzaal opgetild van het maaiveld zou zijn en dat de kantoren op dezelfde verdieping zouden liggen. Voor de begane grond bestaat het programma uit niet veel meer dan de entree en een techniekruimte. Daardoor heeft het gebouw een royale overstek.

De kolomvrije seinzaal rust op een enkele kolom en een 'tafelblad', zo legt Saariste uit. De kolom, bestaande uit een vakwerk van kleinere kolommen, is gecombineerd met een vluchttrap. Het tafelblad is een tussenverdieping met verdiepingshoog vakwerk en de ICT voor de seinzaal.

ICT apart
Het plaatsen van de ICT op een aparte, onderliggende verdieping, heeft een aantal voordelen. Ten eerste wordt het binnenklimaat van de seinzaal niet verstoord door de warmte-uitstraling van de computers. Ten tweede blijft de seinzaal flexibel indeelbaar en kunnen andere werkopstellingen worden gemaakt als daaraan in de toekomst behoefte is.

"Elke negentig centimeter is er een bouwkundige sparing in de vloer, zodat kabels kunnen worden doorgetrokken", zegt Saariste. Hierdoor is onderhoud mogelijk zonder dat het werk van de verkeerleiders wordt verstoord. Bovendien blijft de vloer van de seinzaal snoervrij.

Klimaat en akoestiek
De seinzaal heeft zijn royale hoogte met het oog op de zichtrelatie tussen interieur en exterieur, maar ook om daglicht tot op het midden van de vloer te laten vallen. Opwarming door zonlicht wordt voorkomen door vaste lamellen aan de buitenzijde van de gevel, waarbij de taps toelopende lamellen aan de noordzijde van het gebouw smal zijn en richting de zuidzijde steeds dikker worden.

Vloerverwarming zorgt voor een aangename temperatuur tot zo'n twee meter hoog. Een goede akoestiek in de zaal is bereikt met onder meer een speciaal plafond, spuitwerk en geperforeerde houten wandpanelen.

Aangezien het werk op de verkeersleidingspost 24 per dag, zeven dagen per week doorgaat, moet het gebouw voor de medewerkers niet alleen functioneel zijn, maar ook als een thuis voelen. Direct grenzend aan de seinzaal ligt een 'huiskamer', waar de verkeersleiders kunnen ontspannen. De flinke recreatieruimte biedt diverse zithoeken en een volwaardige keuken.

Interieurelementen
Aan de andere zijde van de verdieping ligt een open kantoorvloer met verschillende typen werkplekken. Ook de inrichting van de kantoorvloer zorgt voor een bijna huiselijke sfeer, met elementen als een ruime houten tafel, planten die (ondersteboven) aan het plafond hangen en zachte vloerbedekking. Pers- en vergadercentra zijn gesitueerd op de bovenste verdieping.

De entreehal heeft een bijzondere blikvanger: een robuuste 'ProRail-rode' balie uit metaal, met afgeronde hoeken. Saariste vertelt dat het niet meeviel om een metalen meubel te laten uitvoeren op de gewenste manier. "Aannemers halen al snel de dubbele kromming eruit of maken een gladde en gepolijste vorm", zegt hij.

"Ik vond uiteindelijk een carosseriebouwer die gespecialiseerd is in de restauratie van klassieke auto's. Hij kon de juiste vormen maken en een industriële uitstraling geven." In dezelfde stijl zijn grote plantenbakken elders in het gebouw toegepast.

Duurzaam
De losse inrichting - afgezien van de ontwerpen van dJGA - en de vloerbedekking zijn 'circulair ingekocht'. De producten zijn (overwegend) gemaakt uit gerecyclede materialen en worden aan het einde van het gebruik teruggehaald door de leveranciers. Het is een van de duurzame keuzes die zijn gemaakt bij de verkeersleidingspost.

Het binnenklimaat wordt duurzaam beheerst door passieve methoden als de lamellen en de toepassing van drievoudig glas. Daarnaast is gebruik gemaakt van hybride koelmachines en liggen op het bovenste dak zonnepanelen. Vloeistofkabels in het dak zorgen voor koeling van de pv-cellen, terwijl de warmte die zij opnemen wordt hergebruikt. De kantoorlaag heeft een vegetatiedak, wat onder meer bijdraagt aan een hogere isolatiewaarde.

Integraal ontwerp
Het architectenbureau heeft ook het omliggende terrein kunnen ontwerpen. Het onderhoudsarme karakter en de industriële uitstraling heeft dJGA hierin zoveel mogelijk doorgezet. Aan de zijde van de kantoren is het terrein ingericht met hergebruikte rails, stootblokken en steen. Aan de entreezijde is ene landschap van brede stenen treden. Ook de twee volledig zwart uitgevoerde energiegebouwen hebben een robuuste uitstraling.

De bouw is uitgevoerd door Visser & Smit Bouw onder directievoering van Arcadis. "Het gehele ontwerp is uitgewerkt in BIM", zegt Saariste. "Dat heeft heel goed gewerkt. Een goed voorbeeld daarvan zijn de stalen lamellen. Zeker bij de rondingen van de gevel zijn de lamellen niet gelijk van vorm, maar bij plaatsing bleken ze perfect op elkaar aan te sluiten." Het 3D-model gaat ook dienst doen bij toekomstig onderhoud.

Trefwoorden

verkeersleidingspost infrastructuur prorail de jong gortemaker algra architecten en ingenieurs verkeersleidingpost djga utrecht

1	Van der Valk-hotel Amsterdam verkozen tot BNA Beste Gebouw van het Jaar donderdag, 16 september
2	Nominaties Kantoorgebouw van het Jaar 2021 bekend maandag, 13 september
3	Symbiose van Van Eycks monument en MVRDV’s landscraper wordt zichtbaar woensdag, 15 september
4	De glasparadox dinsdag, 14 september
5	Zes verschillende woningen in een voormalig schoolgebouw dinsdag, 14 september

Gerelateerde nieuwsberichten

Noordkant stationshal Utrecht Centraal opent

Overeenkomst voor 'microcity' bij Utrecht Centraal

Nieuwe schoolgebouwen van dJGA geopend

dJGA ontwerpt ouderenwoningen in Halle

Arcadis en Fokkema renoveren NS-kantoor Utrecht

OV-terminal Utrecht Centraal officieel geopend

Uitbreiding campus Saint-Luc door dJGA en MODULO

Gortemaker Algra Feenstra presenteert ‘digital museum’ voor eeuwjubileum

Team cepezed ontwerpt verkeersleidingpost ProRail in Barendrecht

Bouw ziekenhuis Maas en Kempen van start

Parkeergarage MCS verpakt in bamboe

Eerste steen voor school dJGA Dendermonde

Inkrimping school levert nieuw plein op

Bouw Vrouw- en Kindziekenhuis Leuven gestart

dJGA start adviesbureau voor BIM-diensten

Andere nieuwsberichten

Transformatie van Defensie-Eiland in Woerden afgerond

Vandaag, 14:24

De voormalige militaire werkplaats, die op een schiereiland tussen het station en de oude binnenstad van Woerden lag, is in een periode van dertien jaar getransformeerd tot een stedelijk woongebied.

Woningbouwcomplex Ilot Queyries van MVRDV in Bordeaux klaar

Vandaag, 09:23

In Bordeaux is een woningbouwcomplex met 282 appartementen naar ontwerp van MVRDV en het Franse bureau Flint opgeleverd. Middelpunt van het project vormt een groene, 5.200 vierkante meter grote omvattende binnenplaats.

Van der Valk-hotel Amsterdam verkozen tot BNA Beste Gebouw van het Jaar

Gisteren, 20:25

Volgens de jury is het door Wiel Arets Architects ontworpen hotel het gebouw met de meeste meerwaarde voor opdrachtgevers en samenleving. De publieksprijs ging naar station Assen, een ontwerp van Powerhouse Company in samenwerking met De Zwarte Hond.

Ontwerpstudio Rive Roshan opent de deuren tijdens Glue Amsterdam

Gisteren, 16:15

De nieuwe collectie vloerkleden en 3D-geprinte interieurobjecten van Rive Roshan zijn, na vorige week in Milaan, nu te zien tijdens Glue Amsterdam in de nieuwe studio en expositieruimte van de ontwerpers.

Werkgevers: snel maatregelen voor versterken elektriciteitsnet

Vandaag, 14:45

Werkgeversorganisaties VNO-NCW en MKB-Nederland vinden dat er snel "onconventionele en creatieve" oplossingen moeten komen voor de problemen bij het aansluiten van bedrijven en woningen op het elektriciteitsnet.

Utrecht wil geen verbreding maar een snelheidsverlaging op A27 bij Amelisweerd

Vandaag, 14:29

De provincie en de gemeente Utrecht hebben 'betere, minder risicovolle alternatieven' voor de A27 bij Amelisweerd dan de beoogde verbreding die in het huidige tracébesluit staat.