THEMA: WONINGBOUW

Verslag tweede dag Het Grote Woningbouwcongres

16 februari 2015, 17:20

Collectief Particulier Opdrachtgeverschap is de toekomst, aldus Hugo de Clercq van Faro tijdens deel twee van Het Grote Woningbouwcongres, afgelopen vrijdag. Architecten kunnen met CPO het initiatief weer naar zich toetrekken en hun rol uitbouwen.

CPO is geen wijdverbreide praktijk, maar gestaag in opkomst. Op basis van de CPO-projecten die de redactie van Architectenweb onder ogen komen, is besloten een deel van Het Grote Woningbouwcongres aan dit onderwerp te wijden. Tegelijkertijd is er nog veel onbekendheid met het verloop van CPO-processen.

Dat ervaart ook Ivar Diekerhof, die vanuit Kuub CPO-projecten begeleid. Hij ziet dat met name het eerste deel van een CPO-traject, voorafgaand aan het ontwerpen en bouwen, voor veel architecten onbekend terrein is. Hij geeft een stappenplan voor het traject. Om te beginnen is het van belang zoveel mogelijk informatie te verzamelen en mensen aan je te binden.

Investeringskosten
"Houd om het in- en uitstappen van deelnemers te vergemakkelijken de investeringskosten in het begin laag", zegt Diekerhof. "Bovendien geven sommige provincies subsidies. Zoek dat in het begin uit, want juist de eerste periode is de meest risicovolle. Later in het voortraject kan een aannemer mede-investeerder worden met grotere bedragen."

Verder wijst Diekerhof erop dat CPO zeer uiteenlopende projecten kan betreffen. Volgens hem is het ook in het goedkopere segment van woningbouw mogelijk en kan het net zo goed een rijtje zelfstandige eengezinswoningen als een woongroep betreffen. Voorbeelden van CPO op grotere schaal zijn een wijk die Faro in Ede heeft ontworpen en Almere Oosterwold, een stedenbouwkundig project van MVRDV.

Eenheid bij differentiatie
CPO-projecten betekenen overigens niet dat 'alles kan'. Het is belangrijk om een balans te vinden tussen efficiëntie in het bouwproces en de variatie die recht doet aan de individualiteit van de opdrachtgevers. Architect Hugo de Clercq van Faro wijst erop dat zeker bij CPO-projecten goed onderzocht moet worden wat de toekomstige bewoners willen; de architect moet ontwerpen wat de opdrachtgever accepteert.

Voor het project in Ede heeft Faro, op basis van de wensen van de opdrachtgevers, een basiscatalogus samengesteld. Deze biedt voldoende mogelijkheden voor individualisering. "Ook verdere individuele aanvullingen waren mogelijk, maar tegen extra betaling", vertelt De Clercq. "Dat moet je vanaf het begin wel duidelijk stellen." Zo heeft het architectenbureau gezorgd voor differentiatie, terwijl ook de een eenheid in het geheel is bewaakt.

Groene ontwikkeling
Almere Oosterwold is een voorbeeld hoe CPO kan worden toegepast op landschappelijk niveau. "Bij Oosterwold is radicaal ingezet op menging van agrarisch grondgebruik en stedenbouw", vertelt Jeroen Zuidgeest, stedenbouwkundige bij MVRDV. Hier kunnen particuliere opdrachtgevers zelf, bovendien individueel dan wel collectief, invulling geven aan het 'groene' deel van de kavel. "De een kiest voor een boomgaard bij zijn huis, anderen voor gezamenlijke stadslandbouw."

Zuidgeest laat hiermee zien dat CPO ook mogelijkheden biedt voor andersoortige ontwikkelingen, zoals waterbeheer of voedselvoorziening. Hij houdt het zelfs voor mogelijk dat er nieuwe typologieën gaan ontstaan: "Er is een groep pensionado's die rondtrekt met campers, maar voor zo'n drie maanden per jaar een vaste basis in Nederland wil hebben. Wat hebben ze nodig? Een stopcontact en een brievenbus", zegt Zuidgeest. "Gezamenlijk kunnen zij in Almere Oosterwold opdracht geven een grote hal met basisvoorzieingen te bouwen."

Bottom-up
Dirk Jan van Wieringen Borski van het bureau BNB architecten liet eveneens zien hoe verschillend CPO-projecten kunnen zijn, maar ook hoe verschillend de rollen van 'de architect' kunnen zijn. Borski laat zien dat met bottom-up initiatieven de architect - in de verschillende rollen die hij kan aannemen - grote invloed kan hebben.

BNB heeft al meermaals het initiatief genomen, zoals voor de ontwikkeling van de eigen bedrijfshuisvesting de XXX-en op Steigereiland in Amsterdam, of voor een bottom-up promotie van de CPO-projecten in Buiksloterham (beide initiatieven in samenwerking met René de Prie van BO6), waaraan de gemeente geen geld wilde besteden. "Nu zijn zes van de acht projecten gestart; als architect kun je aan de wieltjes draaien", concludeert hij.

Momenteel is BNB als onderdeel van XOOMlab bezig met Collectieve Eiland Ontwikkeling, een poging om achthonderd woningen te realiseren op het al opgespoten Centrumeiland van IJburg waarvoor de gemeente Amsterdam zelf nog geen ontwikkelaars heeft gevonden.

Zelf ontwikkelen en vermarkten
De architect van vroeger is niet meer gewenst, stelde ook keynote-spreker Marc Koehler. De architect moet volgens hem zelf het initiatief nemen. "Als de architect afhankelijk blijft van de risicomijdende partijen", zo stelt Koehler, "blijven de opdrachten uit en de gebouwen saai." Men komt niet meer naar je toe met een opdracht volgens hem: "Je moet zelf je producten ontwikkelen en promoten."

Het product dat Marc Koehler Architects binnen architectengroep De Hoofden heeft ontwikkeld is het concept Superlofts. In de Amsterdamse Houthaven worden lofts gerealiseerd met een vrije hoogte van vijf meter en een ruime beuk van 6,5 meter. Binnen dit 'mainframe' is een individuele invulling mogelijk, met naar wens meer grote open ruimte of meer kamers op de twee verdiepingen die hierin te maken zijn. Superlofts worden, na Amsterdam, ook in Utrecht en Delft gerealiseerd.

Zelf initiatief nemen en bottom-up ontwikkelen, dat is de boodschap die steeds terugkeert. Biedt als architect iets aan, waarmee een collectief van particulieren uit de voeten kan om er een gewenste invulling aan te geven. Zoals Zuidgeest al eerder op de ochtend zei: "Mensen kunnen hun zelf vormgegeven sneakers online bestellen. Dat moeten architecten ook mogelijk maken met woningen."

Trefwoorden

marc koehler architects faro faro architecten congres collectief zakelijk opdrachtgeverschap steigereiland superloft collectief particulier opdrachtgeverschap kuub mvrdv almere oosterwold superlofts woningbouw bnb architecten

1	Nieuwe impressies van interieur De Zalmhaven I maandag, 02 augustus
2	Eerste twee fases Pontkade op NDSM-werf opgeleverd donderdag, 29 juli
3	Park Zomerhuis geeft publieke ruimte terug aan Stekene, België maandag, 02 augustus
4	Mecanoo transformeert Zaans fabriekscomplex tot stedelijke buurt dinsdag, 03 augustus
5	Geometrie en ruwe materialen voor De Biertuin in Amsterdam West maandag, 02 augustus

Gerelateerde nieuwsberichten

Wildgroei

Woonwijk voor senioren in Zutphen

Bottom-up initiatief Oranje Huis wordt realiteit

Congres: voorbij de traditionele woontoren en de pure CPO

Architect CPO Kavel 21 Buiksloterham gekozen

Verslag eerste dag Het Grote Woningbouwcongres

Eerste paal voor cpo-project De Hoofden

Ontwikkeling Almere Oosterwold van start

Dirk Jan Postel over Het Grote Woningbouwcongres

'Stoere' architectuur voor autoluwe woonbuurt

Nieuwe wijk wordt 'waterfront' Buiksloterham

Hoogbouw markeert nieuw hart van Bredase wijk

Statenverkiezingen: weinig aandacht voor water

Woningbouw Centrumeiland IJburg start in 2017

Orderportefeuille woningbouw stijgt flink

Tweede zelfbouwproject Atelier PUUUR van start

'Herstel woningmarkt trekt verder aan'

Eerste fase Kwintijn nadert oplevering

Video: UrbanCampsite Amsterdam

Conferentie over ontwikkeling Almere Oosterwold

Almere Oosterwold: zelfbouw ‘to the max’

Ontwikkelaar gezocht voor kavel 1b Houthaven

Reeks over bottom-up in transformatiegebieden

Naar de huisarts of fysio in een oude kerk

Eerste project Almere Oosterwold van start

Bouw Centrumeiland IJburg kan beginnen

BlackJack: meer kwaliteit voor dezelfde prijs

Superlofts Blok Y (Marc Koehler Architects) bekroond als Woongebouw van het Jaar 2018

Expositie met luchtfoto's toont ontwikkeling Almere

Activiteitgerelateerde en levensloopbestendige villa van NOAHH

Andere nieuwsberichten

Cuypershuis in Roermond opgenomen in Iconic Houses Network

Vandaag, 13:47

Het voormalige woonhuis van architect Pierre Cuypers is onlangs opgenomen in het Iconic Houses Network. Tijdens de komende Open Monumentendag besteedt het Cuypershuis aandacht aan de toetreding tot het netwerk

Uitbreiding voor gemeentehuis Overbetuwe verbindt heden en historie

Vandaag, 11:02

In opdracht van de gemeente Overbetuwe heeft De Twee Snoeken een ontwerp gemaakt voor een gemeentehuis dat aantrekkelijk en gastvrij is voor alle inwoners en medewerkers.

KAW vergroot met nieuwbouw diversiteit in naoorlogse woonbuurt

Gisteren, 16:42

Een naoorlogse buurt in Dordrecht heeft een opwaardering gekregen door de realisatie van 133 nieuwe woningen in verschillende grondgebonden typologieën.

Mecanoo transformeert Zaans fabriekscomplex tot stedelijke buurt

Gisteren, 14:29

Voor de transformatie van het oude fabriekscomplex Meneba in Wormerveer naar onder meer woningen, kantoren en een hotel is een masterplan ontworpen door architectenbureau Mecanoo.

Aanpak ventilatie te kostbaar voor veel basisscholen

Vandaag, 15:28

Het lukt basisscholen vaak niet om het geld bij elkaar te krijgen voor aanpassing van de ventilatie in de gebouwen, zegt de sectororganisatie voor het primair onderwijs.

Timpaan en Padua onderzoeken mogelijkheid woningbouw in De Zilk

Gisteren, 13:29

Projectontwikkelaar Timpaan en woningstichting Sint Antonius van Padua hebben de intentieovereenkomst getekend voor een woningbouwontwikkeling rondom de Heilig Hart van Jezuskerk te De Zilk.