'Eerst kijken waar de waterdreiging vandaan komt'

21 mei 2014, 13:33

In aanloop naar de IABR-2014 komende zomer, die in het teken staat van het thema 'Urban by Nature', onderzoekt Architectenweb in een serie van tien interviews de wateropgave in Nederland en daarbuiten. In het negende deel een interview met Steven Slabbers, directeur van Bosch Slabbers.

Tekst Kirsten Hannema

De oplossingen die we op redelijk korte termijn moeten verzinnen om steden climate proof te maken, moeten niet alleen bijdragen aan de waterveiligheid, de watervoorziening en het beperken van de hittestress, zegt Steven Slabbers van het bureau Bosch Slabbers. Ze moeten onze leefomgeving vooral ook ‘oneindig veel leuker, economisch interessanter en ecologisch veerkrachtiger’ maken.

Het ‘Stevangelie’ noemt de landschapsarchitect zijn persoonlijke overtuiging gekscherend. Als een missionaris reist hij de wereld over om, samen met civiel ingenieurs, hydrologen en lokale partners na te denken over nieuwe strategieën voor met name deltasteden.

Wat kunnen ze van Nederlandse ontwerpers leren? In de Verenigde Staten doet Bosch Slabbers mee aan de Rebuild by Design-competitie, die de Amerikaanse overheid uitschreef voor de door orkaan Sandy getroffen oostkust. Men bleek er aanvankelijk vooral geïnteresseerd in ‘Nederlandse’ vindingen als de aanleg van een Oosterscheldekering tussen de barrier islands, die de baai scheiden van de zee. “Een boeiende gedachte”, vindt Slabbers, “maar je moet eerst weten of de waterdreiging wel vanuit de zee en niet vanuit de baai zelf komt. Daarbij komt dat de Oosterscheldekering onderdeel is van een veel omvangrijker dijkenstelsel; in het betreffende gebied, de zuidkust van Nassau County, zouden de barrier islands gewoon overstromen.” Daarbij heb je dan ook bestuursstructuur nodig die bepaalt wanneer en hoe lang de kering gesloten wordt. Zonder die ‘governance’ gaat het niet werken.

Schaduwzijde van de Deltawerken
Wat Slabbers wil zeggen, is dat de Nederlandse successen uit het verleden wel inspiratie maar geen garanties bieden voor toekomstige oplossingen elders. “In laag Nederland leven we al 1200 jaar met het water, we hebben veel kennis en we hebben waterschappen als bijzondere bestuurslaag ingevoegd. Ons systeem functioneert goed doordat er in de loop der tijd danig in is geïnvesteerd. Een systeem dat op orde is, laat zich relatief eenvoudig beheren en onderhouden. Het is dan ook logisch dat we hiermee verder gaan, er is weinig aanleiding om van strategie te wisselen.”

In deze tijd passen ‘megalomane’ plannen als de Deltawerken minder goed. “Er is geen geld om zoiets start from scratch te bouwen, er zijn teveel verschillende belangengroepen om het voor elkaar te krijgen. En hoewel de Deltawerken ons ongelooflijk veel hebben gebracht – denk aan een florerende landbouw, een betere bereikbaarheid, recreatie en toerisme – kennen ze ook een schaduwzijde. Estuaria zijn tot aquaria verworden, de waterkwaliteit staat lokaal zozeer onder druk dat je op sommige plekken niet meer kunt zwemmen vanwege de blauwalg en het water voor de landbouw ontoereikend van kwaliteit is. Met het oog op de toekomst moeten we de negatieve punten zien op te heffen.”

Geïntegreerde oplossing
Uitgangspunt in South Nassau County was om niet tegen het natuurlijk systeem in maar juist met dat systeem mee te werken. “Allereerst zijn we gaan kijken: waar komt de dreiging van het water vandaan? Het bleek vanuit de baai zelf, waar het water door de wind wordt opgestuwd. Met de afname van het sedimenttransport en het stijgen van de zeespiegel zien we dat de kenmerkende moerasplaten in de baai langzaam verdrinken."

"Daarmee is niet alleen de waterveiligheid in het geding, deze platen helpen mee in het dempen van de golfoploop, dit heeft ook zijn weerslag op het functioneren van het ecologisch systeem en daarmee op de vitaliteit van de gebiedseconomie, die grotendeels draait om de visserij en schelpdieren. En dan was ook nog eens het rivierwater dat vanaf het vaste land op de baai afstroomde zwaar vervuild. Ofwel: het probleem bleek meervoudig.”

De oplossing komt in vijf strategieën die elkaar versterken: herstel van het sedimentsysteem, ruimte voor de rivier met versterking van het zelfreinigend vermogen, herstel van het moeras, versterkte verdediging van de barrier islands en het concentreren van kapitaalintensieve functies in de hogere gelegen gebieden. Daarmee moet niet alleen een eind komen aan de wateroverlast, maar ontstaan ook kansen voor nieuwe ontwikkelingen.

“Er komt nieuwe bouwgrond beschikbaar, ruimte voor oesterkwekerijen, plek om een hengel uit te gooien, moeraseilanden waar je met een bootje kunt picknicken… Daarbij zijn dit relatief kleine ingrepen, die voor een belangrijk deel door de gemeenschappen zelf kunnen worden opgepakt. Waar in Nederland het waterbeheer primair een collectieve verantwoordelijkheid, een overheidstaak is, legt men in Amerika de nadruk op de eigen verantwoordelijkheid. En in Vietnam is het weer anders; daar heb je te maken met een socialistisch regime. Naast het natuurlijke systeem moet je dus ook het bestuurlijke systeem in acht nemen; die twee proberen wij met elkaar te verbinden.”

Architectenweb is mediapartner van de Internationale Architectuur Biennale Rotterdam (IABR). De biënnale vindt plaats van 29 mei tot en met 24 augustus 2014 en heeft de (onlangs gerenoveerde) Kunsthal als thuisbasis. Het thema ‘Urban by Nature’ wordt onder leiding van curator en landschapsarchitect Dirk Sijmons via talrijke tentoonstellingen en evenementen uitgewerkt.

Trefwoorden

iabr overstroming water urban by nature bosch slabbers landschapsarchitectuur landschapsarchitecten bosch en slabbers delta waterbeheer deltawerken palmbout urban landscapes

1	VDL en Marco Vermeulen presenteren plan ringvormig gebouw Eindhoven maandag, 27 maart
2	Rotterdam gaat aan de slag met stadionloos Feyenoord City 2.0 woensdag, 29 maart
3	Plan Sample gekozen voor blokken met 357 woningen Buiksloterham maandag, 27 maart
4	Fantastisch dinsdag, 28 maart
5	Postkantoor naast station Arnhem verbouwd en uitgebreid tot rijkskantoor vrijdag, 31 maart

Gerelateerde nieuwsberichten

Geuze: ‘Op de hoger gelegen grond blijken de rijken te wonen’

Druk programma tijdens IABR-2014-

IABR-2014: landschap als ecologisch medicijn

Schultz wil hulp bij waterproblemen leiden

Winnaars Rebuild by Design bekend

Aboutaleb wil belasting waterveiligheid

‘Meer aandacht voor gevolgen overstromingen’

Bosch Slabbers ontwerpt park voor groot Den Haag

Maarten Hajer hoofdcurator IABR-2016-

Nederland investeert twintig miljard in Deltaplan

Nederland wordt waterexpert van Wereldbank

Arcadis moet metro New York beschermen

Zuiderzeemuseum bootst overstroming na

Rivierengebied herdenkt hoogwater 1995

Eerste klimaatbestendige wijk in Kopenhagen

Europese Commissie publiceert programma groene steden

Interesse voor coalitie tegen overstromingen

Deltawerk gaat groene stroom leveren

Directiewisseling bij BoschSlabbers

TU Delft organiseert Delta Design Dagen

'Ontwerper moet meer weten van waterveiligheid'

Ontwerpen Rebuild by Design gepresenteerd

Deltares: ‘Gebruikmaken van natuurlijke systemen’

Ovink: ‘Rebuild by Design is vooral cultureel proces’

De Urbanisten: Klimaat en leefbaarheid tegelijk aanpakken

Andere nieuwsberichten

Amsterdam schrijft tender uit voor woon- en werkgebied Havenstraatterrein

31 maart, 3:02

Het plan behelst 341 woningen, een basisschool, maatschappelijke en commerciële voorzieningen. Marktpartijen kunnen zich tot dinsdag 9 mei aanmelden, meldt de gemeente Amsterdam vrijdag.

Postkantoor naast station Arnhem verbouwd en uitgebreid tot rijkskantoor

31 maart, 12:01

Het pand gaat onderdak bieden aan de Belastingdienst, het Rijksvastgoedbedrijf en de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO). Kraaijvanger Architects en Karres en Brands verzorgen het ontwerp voor de verbouwing en uitbreiding van het pand.

Nanne de Ru en Hans Ibelings lanceren nieuwe uitgeverij

31 maart, 10:40

Fraaie en laagdrempelige boeken over architectuur en design, dat zijn de boeken die architect, ontwikkelaar en bouwer Nanne de Ru en architectuurhistoricus Hans Ibelings bij hun nieuwe uitgeverij Maas Lawrence willen uitbrengen.

West 8 wint prijsvraag voor park in Buenos Aires

31 maart, 9:04

Het park wordt gerealiseerd op een schiereiland tussen het centrum en de baai waaraan de Argentijnse hoofdstad is gelegen. Het park wordt voorzien van verschillende landschapstypen en ecosystemen.