'Eerst kijken waar de waterdreiging vandaan komt'

21 mei 2014, 13:33

In aanloop naar de IABR-2014 komende zomer, die in het teken staat van het thema 'Urban by Nature', onderzoekt Architectenweb in een serie van tien interviews de wateropgave in Nederland en daarbuiten. In het negende deel een interview met Steven Slabbers, directeur van Bosch Slabbers.

Tekst Kirsten Hannema

De oplossingen die we op redelijk korte termijn moeten verzinnen om steden climate proof te maken, moeten niet alleen bijdragen aan de waterveiligheid, de watervoorziening en het beperken van de hittestress, zegt Steven Slabbers van het bureau Bosch Slabbers. Ze moeten onze leefomgeving vooral ook ‘oneindig veel leuker, economisch interessanter en ecologisch veerkrachtiger’ maken.

Het ‘Stevangelie’ noemt de landschapsarchitect zijn persoonlijke overtuiging gekscherend. Als een missionaris reist hij de wereld over om, samen met civiel ingenieurs, hydrologen en lokale partners na te denken over nieuwe strategieën voor met name deltasteden.

Wat kunnen ze van Nederlandse ontwerpers leren? In de Verenigde Staten doet Bosch Slabbers mee aan de Rebuild by Design-competitie, die de Amerikaanse overheid uitschreef voor de door orkaan Sandy getroffen oostkust. Men bleek er aanvankelijk vooral geïnteresseerd in ‘Nederlandse’ vindingen als de aanleg van een Oosterscheldekering tussen de barrier islands, die de baai scheiden van de zee. “Een boeiende gedachte”, vindt Slabbers, “maar je moet eerst weten of de waterdreiging wel vanuit de zee en niet vanuit de baai zelf komt. Daarbij komt dat de Oosterscheldekering onderdeel is van een veel omvangrijker dijkenstelsel; in het betreffende gebied, de zuidkust van Nassau County, zouden de barrier islands gewoon overstromen.” Daarbij heb je dan ook bestuursstructuur nodig die bepaalt wanneer en hoe lang de kering gesloten wordt. Zonder die ‘governance’ gaat het niet werken.

Schaduwzijde van de Deltawerken
Wat Slabbers wil zeggen, is dat de Nederlandse successen uit het verleden wel inspiratie maar geen garanties bieden voor toekomstige oplossingen elders. “In laag Nederland leven we al 1200 jaar met het water, we hebben veel kennis en we hebben waterschappen als bijzondere bestuurslaag ingevoegd. Ons systeem functioneert goed doordat er in de loop der tijd danig in is geïnvesteerd. Een systeem dat op orde is, laat zich relatief eenvoudig beheren en onderhouden. Het is dan ook logisch dat we hiermee verder gaan, er is weinig aanleiding om van strategie te wisselen.”

In deze tijd passen ‘megalomane’ plannen als de Deltawerken minder goed. “Er is geen geld om zoiets start from scratch te bouwen, er zijn teveel verschillende belangengroepen om het voor elkaar te krijgen. En hoewel de Deltawerken ons ongelooflijk veel hebben gebracht – denk aan een florerende landbouw, een betere bereikbaarheid, recreatie en toerisme – kennen ze ook een schaduwzijde. Estuaria zijn tot aquaria verworden, de waterkwaliteit staat lokaal zozeer onder druk dat je op sommige plekken niet meer kunt zwemmen vanwege de blauwalg en het water voor de landbouw ontoereikend van kwaliteit is. Met het oog op de toekomst moeten we de negatieve punten zien op te heffen.”

Geïntegreerde oplossing
Uitgangspunt in South Nassau County was om niet tegen het natuurlijk systeem in maar juist met dat systeem mee te werken. “Allereerst zijn we gaan kijken: waar komt de dreiging van het water vandaan? Het bleek vanuit de baai zelf, waar het water door de wind wordt opgestuwd. Met de afname van het sedimenttransport en het stijgen van de zeespiegel zien we dat de kenmerkende moerasplaten in de baai langzaam verdrinken."

"Daarmee is niet alleen de waterveiligheid in het geding, deze platen helpen mee in het dempen van de golfoploop, dit heeft ook zijn weerslag op het functioneren van het ecologisch systeem en daarmee op de vitaliteit van de gebiedseconomie, die grotendeels draait om de visserij en schelpdieren. En dan was ook nog eens het rivierwater dat vanaf het vaste land op de baai afstroomde zwaar vervuild. Ofwel: het probleem bleek meervoudig.”

De oplossing komt in vijf strategieën die elkaar versterken: herstel van het sedimentsysteem, ruimte voor de rivier met versterking van het zelfreinigend vermogen, herstel van het moeras, versterkte verdediging van de barrier islands en het concentreren van kapitaalintensieve functies in de hogere gelegen gebieden. Daarmee moet niet alleen een eind komen aan de wateroverlast, maar ontstaan ook kansen voor nieuwe ontwikkelingen.

“Er komt nieuwe bouwgrond beschikbaar, ruimte voor oesterkwekerijen, plek om een hengel uit te gooien, moeraseilanden waar je met een bootje kunt picknicken… Daarbij zijn dit relatief kleine ingrepen, die voor een belangrijk deel door de gemeenschappen zelf kunnen worden opgepakt. Waar in Nederland het waterbeheer primair een collectieve verantwoordelijkheid, een overheidstaak is, legt men in Amerika de nadruk op de eigen verantwoordelijkheid. En in Vietnam is het weer anders; daar heb je te maken met een socialistisch regime. Naast het natuurlijke systeem moet je dus ook het bestuurlijke systeem in acht nemen; die twee proberen wij met elkaar te verbinden.”

Architectenweb is mediapartner van de Internationale Architectuur Biennale Rotterdam (IABR). De biënnale vindt plaats van 29 mei tot en met 24 augustus 2014 en heeft de (onlangs gerenoveerde) Kunsthal als thuisbasis. Het thema ‘Urban by Nature’ wordt onder leiding van curator en landschapsarchitect Dirk Sijmons via talrijke tentoonstellingen en evenementen uitgewerkt.

Trefwoorden

iabr overstroming water urban by nature bosch slabbers landschapsarchitectuur landschapsarchitecten bosch en slabbers delta waterbeheer deltawerken palmbout urban landscapes

1	Zeven architectenbureaus ontwerpen eerste woningen De Suikerzijde maandag, 15 april
2	‘Stoere dame op hoge hakken’ model voor gevel pand P.C. Hooftstraat woensdag, 17 april
3	Woontoren Nova in De Binckhorst rondt de transformatie Maanplein af woensdag, 17 april
4	Marc Koehler Architects presenteert ensemble van zes gebouwen in Buiksloterham donderdag, 18 april
5	Een sereen samenspel van villa’s in een groen landschap woensdag, 17 april

Gerelateerde nieuwsberichten

Rivierengebied herdenkt hoogwater 1995

19 januari 2015

Geuze: ‘Op de hoger gelegen grond blijken de rijken te wonen’

23 mei 2014

Bosch Slabbers ontwerpt park voor groot Den Haag

22 juli 2014

Interesse voor coalitie tegen overstromingen

29 april 2015

IABR-2014: landschap als ecologisch medicijn

30 mei 2014

Europese Commissie publiceert programma groene steden

30 maart 2015

Maarten Hajer hoofdcurator IABR-2016-

2 september 2014

Schultz wil hulp bij waterproblemen leiden

2 juni 2014

Nederland investeert twintig miljard in Deltaplan

16 september 2014

Deltawerk gaat groene stroom leveren

16 juni 2015

Eerste klimaatbestendige wijk in Kopenhagen

11 februari 2015

Zuiderzeemuseum bootst overstroming na

13 januari 2015

Arcadis moet metro New York beschermen

24 november 2014

Aboutaleb wil belasting waterveiligheid

17 juni 2014

Druk programma tijdens IABR-2014-

23 mei 2014

Nederland wordt waterexpert van Wereldbank

13 oktober 2014

‘Meer aandacht voor gevolgen overstromingen’

16 juli 2014

Winnaars Rebuild by Design bekend

3 juni 2014

Ovink: ‘Rebuild by Design is vooral cultureel proces’

11 april 2014

De Urbanisten: Klimaat en leefbaarheid tegelijk aanpakken

15 april 2014

Deltares: ‘Gebruikmaken van natuurlijke systemen’

1 mei 2014

Ontwerpen Rebuild by Design gepresenteerd

4 april 2014

'Ontwerper moet meer weten van waterveiligheid'

15 mei 2014

TU Delft organiseert Delta Design Dagen

19 mei 2014

Directiewisseling bij BoschSlabbers

19 januari 2021

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Nieuw gebouw met laboratoria en kantoren voor Leiden Bio Science Park

Gisteren, 15:55

Naar verwachting wordt op het Leiden Bio Science Park eind deze maand gestart met de bouw van Nexus Labs & Offices. Ector Hoogstad Architecten is verantwoordelijk voor het ontwerp.

Mecanoo transformeert voormalig concertgebouw in Schotse Perth tot museum

Gisteren, 14:41

Het Perth Museum, dat is gericht op de lokale en Schotse historie in brede zin, biedt onder meer onderdak aan de Stone of Scone. De belangrijkste steen uit de geschiedenis van Schotland is ondergebracht in een beeldbepalend eiken meubel.

Porseleinen Toren in ontwikkelgebied Nieuw Delft officieel geopend

Gisteren, 11:35

De door Orange Architects ontworpen toren markeert de entree van de nieuwbouwwijk Nieuw Delft vanaf de westzijde. De toren biedt plek aan 85 woningen en een 200 vierkante meter omvattende horecaruimte.

MoederscheimMoonen ontwerpt nieuw bewegingscentrum voor zorglandgoed

Gisteren, 09:25

In opdracht van zorginstelling Ipse de Bruggen heeft MoederscheimMoonen Architects een nieuw bewegingscentrum ontworpen voor landgoed Hooge Burch in Zwammerdam. Bio-based materiaalgebruik en energieneutraliteit zijn uitgangspunten bij het ontwerp.

Amsterdam gaat meer woningen voor ouderen geschikt maken

Gisteren, 13:49

De gemeente past bestaande seniorenflats op verschillende manieren aan om ouderen langer zelfstandig te laten wonen.

FNV: minister moet ingrijpen na censuur door bestuur TU Delft

Gisteren, 12:12

Volgens de vakbond ‘rommelt het aan alle kanten’ bij de universiteit, nu het bestuur daar ‘censuur toepast om een kritisch artikel in het eigen universiteitsblad Delta onder het tapijt te vegen’.

Gelderland wil 12.000 huizen bouwen bovenop bestaande daken

Gisteren, 10:03

De provincie Gelderland denkt dat er komende vijf jaar 12.000 huur- en koopwoningen bijgebouwd kunnen worden door optoppen.

Zeeland investeert miljoenen in wonen, wegen en leefbaarheid

18 april, 4:31

Zo komt er van 2025 tot en met 2027 jaarlijks 3 miljoen euro beschikbaar voor het verbeteren van de bestaande woningvoorraad en het versnellen van de woningbouw.