2013: volhardend investeren in culturele projecten

24 december 2013, 14:09

Bij grote projecten zijn dit jaar kanttekeningen geplaatst omtrent (economische) haalbaarheid en noodzaak. Daardoor is door sommige projecten een streep gegaan. Maar een groot aantal – vooral culturele – gebouwen wordt wel gerealiseerd of is dit jaar gerealiseerd, door volharding van voorstanders. De gerealiseerde projecten tonen aan dat die volharding kan lonen.

Tekst Robert Muis

Aan het eind van 2013 lijkt de definitieve beslissing gevallen voor het Spuiforum in Den Haag: het gaat er komen. Daar is een jarenlang getouwtrek aan vooraf gegaan, waarbij de Haagse coalitie afgelopen zomer nog dreigde te vallen.

Tegenstanders zijn onder andere bang dat het Spuiforum veel duurder zal zijn dan begroot. Liever zien ze dat de bestaande Dr. Anton Philipszaal en het Lucent Danstheater – een van de eerste grote projecten van Rem Koolhaas – worden gerenoveerd. Uit een onderzoek van de gemeente zou blijken dat sloop en nieuwbouw goedkoper is en meer oplevert.

Jarenlange discussies
Het Spuiforum is misschien het meest op de voorgrond tredende voorbeeld, maar er waren meer grote projecten die stevige tegenwind ervoeren: “Doen we hem wel of moeten we hem niet?” Nadat jarenlange discussie over het zogenoemde kunstencluster, hebben verontruste Arnhemmers hun gemeente in mei tot een referendum gedwongen. Ook hier vinden tegenstanders het project – dat op 32 miljoen euro is begroot – te duur.

Bij het referendum stemde 85 procent tegen het Arnhemse Kunstencluster, maar doordat nog geen 18 procent van de inwoners deelnam, was de uitkomst ongeldig en kon de gemeente op zoek naar een architect. In december maakte Arnhem bekend welke vijf bureau(combinatie)s hun visie voor het Kunstencluster, dat onderdak gaat bieden aan Museum Arnhem en een filmtheater, kunnen gaan uitwerken.

Ook het stadhuiskwartier in Deventer wordt na een jarenlange strijd uiteindelijk toch gebouwd. Hier waren de criticasters vooral bang dat het eerdere ontwerp van Neutelings Riedijk Architecten het historische karakter van de binnenstad zou aantasten. In december is de bouw naar aangepast ontwerp van start gegaan.

Weggestreept of onzeker
Een nieuwe Kuip voor Rotterdam lijkt definitief van de baan. Nadat in juli coalitiegenoot D66 zijn steun introk, kon het Rotterdamse college geen meerderheid meer vinden die garant zou willen staan voor een lening van 165 miljoen euro. In december heeft Stichting Red de Kuip een nieuw plan gepresenteerd voor verbouwing van het bestaande Feyenoordstadion.

Ook de komst van de Bibliotheek++ in Utrecht is uiterst onzeker na de recent weer opgelaaide discussie over de noodzaak van het nieuwe gebouw, werden er kanttekeningen geplaatst bij plannen voor een collectiegebouw van het Rotterdamse museum Boymans van Beuningen en kregen de plannen voor het Forum van OMA zware kritiek te verduren.

Tegenstanders zijn vooral bang dat het multifunctionele Forum – in de volksmond alvast de Kaas of de Kubus van Koolhaas gedoopt – tot meer leegstand van winkels en kantoren zal leiden. Vergelijkbare kritiek trof De Rotterdam op de Wilhelminapier van OMA, die dit jaar is opgeleverd. De kantoorruimte in de multifunctionele hoogbouw zou andere kantoren in de stad leegtrekken.

Toch gerealiseerd
Ondanks alle tegenwind – inclusief de economische – is ‘de verticale stad’ met 160.000 vierkante meter vloeroppervlak gerealiseerd. Voor het Forum heeft de gemeente Rotterdam in juni groen licht gegeven. Daarmee is 2013 het jaar waarin Koolhaas bouwde aan drie projecten tegelijkertijd in de stad waar hij is geboren en OMA een hoofdkantoor heeft. Naast het Forum en De Rotterdam wordt zijn ontwerp voor het nieuwe stadskantoor uitgevoerd.

Tot de wel gerealiseerde grote projecten behoren veel culturele gebouwen. Het Museumkwartier in Den Bosch is in mei opgeleverd en is na de opening enthousiast ontvangen. Het complex omvat de restauratie en uitbreiding van het Noordbrabants Museum en nieuwbouw voor het Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch en is ontworpen door Bierman Henket architecten. Ondanks de economische malaise hebben de betrokken overheden en de musea het project doorgezet.

In dezelfde maand opende ook het gerenoveerde en uitgebreide Museum De Fundatie in Zwolle, eveneens ontworpen door Bierman Henket, de deuren. Ook dit voormalige neoclassicistische Paleis van Justitie, voorzien van een opvallende ellipsvormige opbouw, is goed ontvangen. Het architectenbureau zag in september een derde museum naar zijn ontwerp open gaan voor het publiek: de nieuwbouw van het Fries Museum, door Bierman Henket ontworpen in samenwerking met Bonnema Architecten.

Kunst- en cultuurcomplexen
Naast de bovengenoemde musea behoren Rozet in Arnhem en Het Energiehuis in Dordrecht tot de opgeleverde cultuurgebouwen. Het kennis- en kunstcomplex Rozet is ontworpen door Neutelings Riedijk architecten; het interieur is ontworpen en uitgevoerd door een collectief van medewerkers van het voormalige Merkx + Girod, dat aanvankelijk de opdracht had gekregen.

De tot grootschalig cultuurcomplex getransformeerde elektriciteitsfabriek in Dordrecht heeft in september de deuren geopend. In 2006 won TenBrasWestinga de ontwerpwedstrijd voor de herbestemming van het fabriekscomplex tot een huis voor verschillende muziek- en theaterpodia, een cultuurcentrum en een popcafé.

Stijgende aantallen
Over grootschalige en prijzige projecten is nagenoeg altijd discussie; dat in tijden van bezuinigingen en leegstand de discussie luider en hardnekkiger wordt gevoerd is begrijpelijk – en ook wenselijk. Er zijn partijen die menen dat dergelijke projecten wel degelijk lonen en een aantal gebouwen levert het bewijs. Het meest prominente voorbeeld daarvan is het dit jaar heropende Rijksmuseum.

De directie heeft de heropening publicitair goed aangepakt, maar dat zal niet de enige reden zijn voor de wereldwijd laaiend enthousiaste reacties op het werk van het Spaanse architectenbureau Cruz y Ortiz. De verbouwing ontving ook de eerste Abe Bonnema Architectuurprijs.

Dat investeren in grote projecten als het Nieuwe Rijksmuseum kan lonen, blijkt niet alleen uit de positieve ontvangst onder zowel professionals als het grote publiek. Er is ook de enorme stijging in bezoekersaantallen (sinds de opening in april gemiddeld 8.500 bezoekers per dag). Daaruit volgt, zo is door onderzoeksbureau Booz & Company becijferd, een extra bijdrage van het ‘Nieuwe Rijks’ van negentig miljoen euro per jaar aan het Bruto Binnenlands Product.

Trefwoorden

oma rotterdam bierman henket architecten het energiehuis leeuwarden rozet museum de rotterdam neutelings riedijk architecten cultureel centrum fries museum zwolle jaaroverzicht musea museumkwartier 's-hertogenbosch museum de fundatie dordrecht

1	Masterplan omvangrijke gebiedsontwikkeling Westland aangenomen dinsdag, 30 mei
2	Architectenweb symposium: ontwerpen met de natuur woensdag, 31 mei
3	Geschakelde woningen Statt geven steeg in Spijkerkwartier een gezicht dinsdag, 30 mei
4	EVA architecten ontwerpt demontabel houten kantoorpand woensdag, 31 mei
5	Avond over 'Nieuwe vormentaal in houtarchitectuur’ in Pakhuis De Zwijger donderdag, 1 juni

Gerelateerde nieuwsberichten

Video: 'provinciehuis' Pablo Picasso

5 mei 2017

Bouw Collectiegebouw Boijmans start in maart

27 januari 2017

Protest tegen Spuiforum bij Raad van State

13 februari 2014

Architecten Kunstencluster lichten ontwerp toe

3 februari 2014

'Uitsluiting MVRDV door fout Boijmans-directeur'

23 januari 2014

Rotterdam wil bakfietswijk en studentenkwartier

8 mei 2014

Rijksmuseum klaar na voltooiing Philipsvleugel

24 oktober 2014

Haags Spuiforum terug naar de tekentafel

15 mei 2014

Haags cultuurhuis komt er, nieuw of vernieuwd

3 oktober 2014

Rein Jansma versterkt ontwerpteam Nieuwe Kuip

25 juli 2014

Architecten niet in beroep om collectiegebouw

11 februari 2014

OMA ontwerpt expohal Shanghai

15 december 2014

Ambtenaren laten hoogtevrees wegmasseren

8 juli 2014

Rotterdam uitgeroepen tot beste stad Europa

17 november 2014

Ingrijpende verbouwing voor Musis Sacrum

22 mei 2014

Architecten Rijksmuseum geridderd

2 mei 2014

Openbaar debat over collectiegebouw Boijmans

10 januari 2014

Leegstand kantoren naar 8,66 miljoen m2

5 maart 2015

Verkenners problemen Kuip aan de slag

13 januari 2014

Tuinen Rijksmuseum zijn voltooid

17 april 2015

Ontwerp Collectiegebouw Boijmans gepresenteerd

10 maart 2014

Nederlands Danstheater mogelijk niet gesloopt

16 juni 2014

Verkenners Kuip door met zeven plannen

11 februari 2014

Miljoenensubsidie voor wankelend Kunstencluster

15 januari 2014

Rekening Rijksmuseum is nog niet rond

20 januari 2014

Koolhaas mengt zich in discussie Spuiforum

6 maart 2014

Ontwerpen Kunstencluster Arta gepresenteerd

18 februari 2014

Archeologisch onderzoek Spuiforum uitgesteld

8 april 2014

MVRDV wint kort geding collectiegebouw

4 februari 2014

Onduidelijkheid over steun PvdA voor Spuiforum

9 april 2014

Bouw nieuwe entree Van Gogh Museum gestart

17 april 2014

Uitgebreid Museum De Fundatie opent deuren

31 mei 2013

Fries Museum in september open voor publiek

12 februari 2013

Vijf kandidaten voor Arnhems Kunstencluster

19 december 2013

Kubus van Koolhaas krijgt groen licht

25 juni 2013

Rozet is “een kast vol kennis”

9 december 2013

‘De Rotterdam: sober en subtiel met grandeur’

22 november 2013

Het Energiehuis in Dordt in gebruik genomen

23 september 2013

Bouwstart Rotterdams stadskantoor van OMA

3 juni 2013

Internationale pers lovend over Rijksmuseum

5 april 2013

100.000 bezoekers voor vernieuwd Rijksmuseum

26 april 2013

Museumkwartier van Bierman Henket voltooid

21 mei 2013

Rozet: een 'viezig' gebouw

14 juni 2013

Fries Museum opgeleverd

13 juni 2012

Karakus treedt terug als wethouder Rotterdam

25 maart 2014

Bouw Kunstencluster Arnhem van de baan

11 april 2014

Zomerrondleidingen door De Rotterdam

8 mei 2014

Spoeddebat Spuiforum gaat niet door

10 april 2014

Winkelleegstand verder omhoog in 2013

13 januari 2014

Spuiforum 'van tafel' door verkiezingsuitslag

20 maart 2014

Prijs IDFA voor documentaire Rijksmuseum

1 december 2014

Verloting kaarten Het Nieuwe Rijksmuseum: De film

8 december 2014

Flexibele transformatie OMA voor Lafayette

4 augustus 2014

Koolhaas alom aanwezig tijdens Motel Mozaïque

8 april 2014

Vernieuwde Kuip van de baan

10 maart 2015

Petitie tegen collectiegebouw in Museumpark

1 april 2014

Verkenners Kuip dragen twee plannen voor

2 april 2014

Pijbes sluit uitbreiding Rijksmuseum niet uit

11 april 2014

Horeca en werkfuncties in kop markant Aegongebouw

3 maart 2020

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Studio Modijefsky ontwerpt rijk interieur voor café-restaurant Polly Goudvisch

2 juni, 3:30

Op Overhoeks, op de plek waar de pont van Amsterdam Centraal aanmeert, ligt te midden van de keerlus voor het autoverkeer het nieuwe café-restaurant Polly Goudvisch.

Avond over 'Nieuwe vormentaal in houtarchitectuur’ in Pakhuis De Zwijger

1 juni, 2:19

Met het toenemend aantal projecten dat in houtbouw wordt gerealiseerd, groeit ook de noodzaak om na te denken over een nieuwe manier van ontwerpen en ontwikkelen van houten gebouwen.

Heldere uitstraling voor herontwikkeld kantoorpand in centrum Utrecht

1 juni, 12:27

Architectenbureau IDEA en Fokkema & Partners zochten gezamenlijk naar een sterk ruimtelijk concept en gebruikten de beperkingen van het pand voor de identiteit ervan.

EVA architecten ontwerpt demontabel houten kantoorpand

31 mei, 3:44

Voor opdrachtgever PCS heeft EVA architecten een kantoorpand met een vrijwel geheel houten casco ontworpen, dat bovendien circulair en losmaakbaar is.

Nederland halverwege doel hernieuwbare energie: 15 procent

2 juni, 2:06

Het gebruik van hernieuwbare energie in Nederland is inmiddels over de helft richting het afgesproken doel voor 2030. In 2022 kwam van alle energie die werd verbruikt (elektriciteit én warmte) 15 procent uit hernieuwbare bronnen.

Woningplatform ziet interesse voor schaars huuraanbod stijgen

1 juni, 9:40

Woningzoekers verdringen zich steeds meer rond de huurwoningen in de vrije sector die beschikbaar zijn, maakt woonplatform Pararius op uit eigen cijfers.

Toezichthouder: zonnepanelen via omvormer makkelijk te hacken

30 mei, 10:51

Veel omvormers voor de panelen, die nodig zijn om zonne-energie om te zetten in te gebruiken elektriciteit, voldoen volgens de RDI niet aan gestelde eisen.

Boek brengt brutalistische gebouwen in Nederland in kaart

25 mei, 3:56

Donderdag is het boek BRUUT - Atlas van het brutalisme in Nederland gepresenteerd.

VDL Groep wil De Meeuw volledig overnemen

25 mei, 2:06

Volgens beide familiebedrijven kan De Meeuw zijn ingezette strategie voor een koppositie in de groeimarkt voor modulaire huisvesting uitvoeren met de investeringskracht van VDL Groep.