THEMA: ZORG

KAW: ‘Alle woningen zorgbestendig’

11 november 2013, 11:07

“Het is belangrijk dat we ouderenzorg niet meer bekijken vanuit de zorgorganisatie, maar vanuit de bewoners”, stelt Reimar von Meding. Een gesprek met architect Von Meding en zorgadviseur Diet Hensums van architectenbureau KAW.

Tekst Lisa Wagemans

Bij het ontwerpen van woon- en zorggebouwen voor ouderen gelooft architectenbureau KAW niet in vaststaande concepten. Het architectenbureau brengt liever ruimtelijke oplossingen en sociale aspecten bij elkaar. Het begint altijd met een grondige analyse van de gebouwde omgeving en de verschillende woonwensen van de buurtbewoners.

Hiervoor onderzocht KAW met SmartAgent de verschillende leefstijlen die mensen met een zorgvraag er op na houden. Smart Agent is gespecialiseerd in de ‘motieven achter het gedrag van mensen’. Met de uitkomsten van dit onderzoek ontwikkelde KAW een methode voor gebouwen en buurten, waardoor veel fijnmaziger kan worden ingegaan op specifieke wensen van een zorgbehoevende doelgroep en de ruimtelijke mogelijkheden van een locatie.

Wil je het wonen en woonwensen centraal stellen, dan moet volgens KAW een beter onderscheid gemaakt worden tussen de woning en de organisatie van zorg. “Het wonen is het belangrijkste”, vertelt Von Meding, “en de zorg moet hier omheen georganiseerd worden, dat gebeurt nu te veel andersom”.

In het project GoudOud in Warffum hebben de dorpsbewoners zelf bepaald hoe zij in de toekomst willen wonen en hun zorg willen ontvangen. Het dorp organiseert de hele care zelf met behulp van professionele zorg, vrijwilligers en een virtueel verzorgingshuis. Dat laatste is een digitaal platform waar zorgvraag en aanbod bij elkaar komen. Zorgadviseur Diet Hensums ondersteunt het dorp bij dit proces. De maatschappelijke urgentie van het bottom-up organiseren van zorg en de voortrekkersrol die het dorp hierin speelt, wordt inmiddels herkend.

Een ander voorbeeld is de woonvorm in Berflo Es Zuid in Hengelo, die KAW heeft ontworpen in opdracht van Woningstichting Welbions voor zorgaanbieder Aveleijn. Dit project huisvest jongvolwassenen met een lichamelijke of verstandelijke beperking. “De bewoners willen zelfstandig kunnen wonen, zonder stigma.”, vertelt Von Meding,
“Het gebouw lijkt daarom een gewoon woongebouw. Er is een normale hoofdentree met brievenbussen en bellenbord en elke bewoner heeft een eigen appartementje met balkon”.

Geldomloop
Volgens Von Meding komen dergelijke concepten nog veel te moeilijk van de grond door de huidige manier waarop zorg wordt geleverd. Zorgorganisaties bekijken een gebouw als institutionele leverancier van zo efficiënt mogelijke zorg. KAW wil juist het wonen voorop stellen. Hiervoor zouden mensen in de toekomst steeds minder afhankelijk moeten kunnen worden van grote zorginstellingen. En hiervoor moeten woningen en wijken minder worden ontworpen als “zorgwijken” maar als woonwijken.

KAW zet zich daarom in om zoveel mogelijk geld in de wijken te houden. Dat geldt nu vooral voor investeringen in energie en duurzaamheid en in de toekomst ook steeds meer voor het geld dat in de zorg omgaat. In Leeuwarden heeft het bureau met een consortium van bedrijven en de buurtbewoners een ‘Wijkbedrijf’ opgericht, voor de verbetering en verduurzaming van de wijk. Er komt een biomassacentrale waarvan bewoners zelf een deel van het onderhoud doen. Het geld dat normaalgesproken naar een energieleverancier gaat blijft zo in de wijk en wordt in nieuwe initiatieven geïnvesteerd.

Energie en zorg komen in dit project bij elkaar in tablets waarmee bewoners hun energieverbruik kunnen bijhouden. Deze worden zo ingericht dat het contact met zorginstanties makkelijker kan. De kans op preventie is zo veel groter, ook omdat bewustwording voor beweging en gezondheid wordt gecombineerd met inzicht in het eigen energiegedrag.

Zorgbestendige woningen
Door een terugtrekkende overheid worden mensen genoodzaakt zo lang mogelijk in hun eigen huis te blijven wonen. Dat is ook wat mensen over het algemeen aangeven het liefste te willen. KAW ziet dan ook de grote uitdaging voor ouderenzorg niet in nieuwe concepten voor ziekenhuizen en verpleeghuizen, maar in de aanpassing van bestaande woningen en wijken.

In Stiens heeft KAW aan een aanpasbaar en zorgbestendig dorp ontworpen. Binnen deze opgave zijn 116 bestaande woningen aangepast en 112 nieuwe woningen in verschillende concepten nieuw gebouwd. Hiervoor heeft KAW een volledig analyse gemaakt van het dorp op het gebied van sociale en fysieke structuren. Zo is bijvoorbeeld uitgezocht wat de straal is waarbinnen een oudere die afhankelijk van zorg is zich nog kan bewegen. Essentiële voorzieningen moeten zich binnen die straal om hun woning bevinden..

Voor ouderen met dementie is een woonvorm naast een oude boerderij ontwikkeld. Met huurwoningen in de vrije sector voor ouderen die zelfstandig willen wonen en 22 levensloopbestendige sociale huurwoningen aan de Burmaniawei.

In Burmaniawei is een nieuw plein ontworpen waar de bewoners elkaar kunnen ontmoeten. Uit het onderzoek blijkt dat er aan dergelijke ontmoetingspleinen nooit wordt gewoond. Deze pleinen zijn openbaar en de woningen zijn privé, in het dorp is dit strikt gescheiden. Daarom zijn aan het plein geen woningen gesitueerd.

Huidige bebouwing aanpassen
In Stiens heeft KAW ook kennis over bestaande bouw toegepast die in Rotterdam is opgedaan. Samen met gemeente Rotterdam is gekeken naar de huidige woningen en wat nodig is voor de aanpasbaarheid aan zorg. “Dat wordt meestal gezien als een enorm probleem, maar als je goed kijkt, is vaak heel weinig nodig om een woning geschikt te maken om lang in te wonen”, vertelt Von Meding. “Een toilet op de verdieping doet wonderen, zodat ouderen s’ nachts de trap niet af hoeven. De kunst is om dit vervolgens voor elkaar te krijgen, want de belangen zijn klein. De bouw heeft helaas weinig belang bij alleen het plaatsen van toiletten”

“Gezinswoningen kunnen ook worden aangepast voor groepswonen met dementerenden. De groep die echt zware zorg behoeft en niet thuis kan blijven wonen is relatief klein”, vertelt Hensums. Overigens kunnen volgens Hensums ook bepaalde leegstaande gebouwen worden omgebouwd naar zorgwoningen. Daarmee zouden twee actuele problemen te gelijk worden aangepakt. “De bestaande woningen aanpassen ziet niemand nu nog als een echte opgave, want niemand verdient er geld mee. Dit wordt echter de grote zorgopgave van de toekomst”, stelt Von Meding.

Trefwoorden

kaw zorg

1	Voormalige Willem II-kazerne Tilburg wordt woongebied donderdag, 09 juli
2	Blokkerlocatie Gouda herontwikkeld tot woongebied woensdag, 08 juli
3	Houten kap als identiteitsdrager en verbinder voor station Assen maandag, 06 juli
4	V8 geeft oud kantoorpand Zuidas oorspronkelijke functie terug dinsdag, 07 juli
5	Woongebouw vervangt kantoorgebouw De Utrecht aan Coolsingel vrijdag, 10 juli

Gerelateerde nieuwsberichten

Ontwerpen voor dementerenden

Terugblik op 10 interviews over ouderenzorg

Wooncomplex dementerenden in Anna Paulowna

Woningen Ulft duurzamer dankzij gevel

Brede school KAW inspireert tot bouwconcept

'Oude huurder moet straks eerder verhuizen'

Multifunctioneel gebouw voor Joseph Haydnschool

KAW realiseert appartementen in Berlijn

KAW transformeert Spoorzone Oldenburg

CKM Leeuwarden officieel geopend

'Verpleeghuizen verspillen miljard per jaar'

Bouw woonzorgcomplex Elshof gestart

En route: architect Reimar von Meding (KAW) reist zakelijk met de trein

Eerste stap masterplan Bergwijkpark van KAW

KAW transformeert Erfgoedhuis Coevorden

KAW ontwerpt mobiele woonbox

Gerelateerde projecten

Burmaniawei

KAW architecten en adviseurs

Andere nieuwsberichten

Nominaties eerste Haagse Openbare ruimte Prijs bekend

16 minuten geleden

Vijf inzendingen komen in aanmerking voor de prijs, waarmee Platform STAD de impact van een goede openbare ruimte wil onderstrepen.

MVRDV blaast 'eigen' paviljoen Expo 2000 nieuw leven in

10 juli, 2:43

Het Nederlands paviljoen voor de Wereldtentoonstelling van 2000 in Hannover krijgt een nieuwe bestemming.

MVRDV blaast 'eigen' paviljoen Expo 2000 nieuw leven in

10 juli, 2:43

Het Nederlands paviljoen voor de Wereldtentoonstelling van 2000 in Hannover krijgt een nieuwe bestemming.

Duurzaam paviljoen met 'all-electric' restaurant op vliegbasis Soesterberg

10 juli, 2:20

Op de voormalige vliegbasis Soesterberg is een duurzaam horecapaviljoen naar ontwerp van Vocus Architecten in gebruik genomen.

Miljoenenclaim voor BAM na instorting parkeergarage Eindhoven

1 uur geleden

BubbleDeck, de maker van de specialistische bollenvloer die instortte, stelt het bouwbedrijf aansprakelijk voor zowel de instorting als de schade die het bedrijf leed in de nasleep van de kwestie.