KAW: ‘Alle woningen zorgbestendig’

11 november 2013, 11:07

“Het is belangrijk dat we ouderenzorg niet meer bekijken vanuit de zorgorganisatie, maar vanuit de bewoners”, stelt Reimar von Meding. Een gesprek met architect Von Meding en zorgadviseur Diet Hensums van architectenbureau KAW.

Tekst Lisa Wagemans

Bij het ontwerpen van woon- en zorggebouwen voor ouderen gelooft architectenbureau KAW niet in vaststaande concepten. Het architectenbureau brengt liever ruimtelijke oplossingen en sociale aspecten bij elkaar. Het begint altijd met een grondige analyse van de gebouwde omgeving en de verschillende woonwensen van de buurtbewoners.

Hiervoor onderzocht KAW met SmartAgent de verschillende leefstijlen die mensen met een zorgvraag er op na houden. Smart Agent is gespecialiseerd in de ‘motieven achter het gedrag van mensen’. Met de uitkomsten van dit onderzoek ontwikkelde KAW een methode voor gebouwen en buurten, waardoor veel fijnmaziger kan worden ingegaan op specifieke wensen van een zorgbehoevende doelgroep en de ruimtelijke mogelijkheden van een locatie.

Wil je het wonen en woonwensen centraal stellen, dan moet volgens KAW een beter onderscheid gemaakt worden tussen de woning en de organisatie van zorg. “Het wonen is het belangrijkste”, vertelt Von Meding, “en de zorg moet hier omheen georganiseerd worden, dat gebeurt nu te veel andersom”.

In het project GoudOud in Warffum hebben de dorpsbewoners zelf bepaald hoe zij in de toekomst willen wonen en hun zorg willen ontvangen. Het dorp organiseert de hele care zelf met behulp van professionele zorg, vrijwilligers en een virtueel verzorgingshuis. Dat laatste is een digitaal platform waar zorgvraag en aanbod bij elkaar komen. Zorgadviseur Diet Hensums ondersteunt het dorp bij dit proces. De maatschappelijke urgentie van het bottom-up organiseren van zorg en de voortrekkersrol die het dorp hierin speelt, wordt inmiddels herkend.

Een ander voorbeeld is de woonvorm in Berflo Es Zuid in Hengelo, die KAW heeft ontworpen in opdracht van Woningstichting Welbions voor zorgaanbieder Aveleijn. Dit project huisvest jongvolwassenen met een lichamelijke of verstandelijke beperking. “De bewoners willen zelfstandig kunnen wonen, zonder stigma.”, vertelt Von Meding,
“Het gebouw lijkt daarom een gewoon woongebouw. Er is een normale hoofdentree met brievenbussen en bellenbord en elke bewoner heeft een eigen appartementje met balkon”.

Geldomloop
Volgens Von Meding komen dergelijke concepten nog veel te moeilijk van de grond door de huidige manier waarop zorg wordt geleverd. Zorgorganisaties bekijken een gebouw als institutionele leverancier van zo efficiënt mogelijke zorg. KAW wil juist het wonen voorop stellen. Hiervoor zouden mensen in de toekomst steeds minder afhankelijk moeten kunnen worden van grote zorginstellingen. En hiervoor moeten woningen en wijken minder worden ontworpen als “zorgwijken” maar als woonwijken.

KAW zet zich daarom in om zoveel mogelijk geld in de wijken te houden. Dat geldt nu vooral voor investeringen in energie en duurzaamheid en in de toekomst ook steeds meer voor het geld dat in de zorg omgaat. In Leeuwarden heeft het bureau met een consortium van bedrijven en de buurtbewoners een ‘Wijkbedrijf’ opgericht, voor de verbetering en verduurzaming van de wijk. Er komt een biomassacentrale waarvan bewoners zelf een deel van het onderhoud doen. Het geld dat normaalgesproken naar een energieleverancier gaat blijft zo in de wijk en wordt in nieuwe initiatieven geïnvesteerd.

Energie en zorg komen in dit project bij elkaar in tablets waarmee bewoners hun energieverbruik kunnen bijhouden. Deze worden zo ingericht dat het contact met zorginstanties makkelijker kan. De kans op preventie is zo veel groter, ook omdat bewustwording voor beweging en gezondheid wordt gecombineerd met inzicht in het eigen energiegedrag.

Zorgbestendige woningen
Door een terugtrekkende overheid worden mensen genoodzaakt zo lang mogelijk in hun eigen huis te blijven wonen. Dat is ook wat mensen over het algemeen aangeven het liefste te willen. KAW ziet dan ook de grote uitdaging voor ouderenzorg niet in nieuwe concepten voor ziekenhuizen en verpleeghuizen, maar in de aanpassing van bestaande woningen en wijken.

In Stiens heeft KAW aan een aanpasbaar en zorgbestendig dorp ontworpen. Binnen deze opgave zijn 116 bestaande woningen aangepast en 112 nieuwe woningen in verschillende concepten nieuw gebouwd. Hiervoor heeft KAW een volledig analyse gemaakt van het dorp op het gebied van sociale en fysieke structuren. Zo is bijvoorbeeld uitgezocht wat de straal is waarbinnen een oudere die afhankelijk van zorg is zich nog kan bewegen. Essentiële voorzieningen moeten zich binnen die straal om hun woning bevinden..

Voor ouderen met dementie is een woonvorm naast een oude boerderij ontwikkeld. Met huurwoningen in de vrije sector voor ouderen die zelfstandig willen wonen en 22 levensloopbestendige sociale huurwoningen aan de Burmaniawei.

In Burmaniawei is een nieuw plein ontworpen waar de bewoners elkaar kunnen ontmoeten. Uit het onderzoek blijkt dat er aan dergelijke ontmoetingspleinen nooit wordt gewoond. Deze pleinen zijn openbaar en de woningen zijn privé, in het dorp is dit strikt gescheiden. Daarom zijn aan het plein geen woningen gesitueerd.

Huidige bebouwing aanpassen
In Stiens heeft KAW ook kennis over bestaande bouw toegepast die in Rotterdam is opgedaan. Samen met gemeente Rotterdam is gekeken naar de huidige woningen en wat nodig is voor de aanpasbaarheid aan zorg. “Dat wordt meestal gezien als een enorm probleem, maar als je goed kijkt, is vaak heel weinig nodig om een woning geschikt te maken om lang in te wonen”, vertelt Von Meding. “Een toilet op de verdieping doet wonderen, zodat ouderen s’ nachts de trap niet af hoeven. De kunst is om dit vervolgens voor elkaar te krijgen, want de belangen zijn klein. De bouw heeft helaas weinig belang bij alleen het plaatsen van toiletten”

“Gezinswoningen kunnen ook worden aangepast voor groepswonen met dementerenden. De groep die echt zware zorg behoeft en niet thuis kan blijven wonen is relatief klein”, vertelt Hensums. Overigens kunnen volgens Hensums ook bepaalde leegstaande gebouwen worden omgebouwd naar zorgwoningen. Daarmee zouden twee actuele problemen te gelijk worden aangepakt. “De bestaande woningen aanpassen ziet niemand nu nog als een echte opgave, want niemand verdient er geld mee. Dit wordt echter de grote zorgopgave van de toekomst”, stelt Von Meding.

Trefwoorden

kaw zorg

1	Zeven architectenbureaus ontwerpen eerste woningen De Suikerzijde maandag, 15 april
2	‘Stoere dame op hoge hakken’ model voor gevel pand P.C. Hooftstraat woensdag, 17 april
3	Woontoren Nova in De Binckhorst rondt de transformatie Maanplein af woensdag, 17 april
4	Een sereen samenspel van villa’s in een groen landschap woensdag, 17 april
5	Marc Koehler Architects presenteert ensemble van zes gebouwen in Buiksloterham donderdag, 18 april

Gerelateerde nieuwsberichten

Bouw woonzorgcomplex Elshof gestart

5 oktober 2015

Ontwerpen voor dementerenden

12 november 2013

Terugblik op 10 interviews over ouderenzorg

15 november 2013

Multifunctioneel gebouw voor Joseph Haydnschool

2 mei 2014

'Verpleeghuizen verspillen miljard per jaar'

6 maart 2015

KAW realiseert appartementen in Berlijn

1 oktober 2014

CKM Leeuwarden officieel geopend

31 oktober 2014

'Oude huurder moet straks eerder verhuizen'

22 april 2014

Brede school KAW inspireert tot bouwconcept

18 april 2014

En route: architect Reimar von Meding (KAW) reist zakelijk met de trein

19 juli 2017

KAW transformeert Spoorzone Oldenburg

14 oktober 2014

Wooncomplex dementerenden in Anna Paulowna

29 november 2013

Woningen Ulft duurzamer dankzij gevel

7 januari 2014

KAW transformeert Erfgoedhuis Coevorden

27 mei 2011

Eerste stap masterplan Bergwijkpark van KAW

9 oktober 2013

KAW ontwerpt mobiele woonbox

23 augustus 2012

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Nieuw gebouw met laboratoria en kantoren voor Leiden Bio Science Park

Vandaag, 15:55

Naar verwachting wordt op het Leiden Bio Science Park eind deze maand gestart met de bouw van Nexus Labs & Offices. Ector Hoogstad Architecten is verantwoordelijk voor het ontwerp.

Mecanoo transformeert voormalig concertgebouw in Schotse Perth tot museum

Vandaag, 14:41

Het Perth Museum, dat is gericht op de lokale en Schotse historie in brede zin, biedt onder meer onderdak aan de Stone of Scone. De belangrijkste steen uit de geschiedenis van Schotland is ondergebracht in een beeldbepalend eiken meubel.

Porseleinen Toren in ontwikkelgebied Nieuw Delft officieel geopend

Vandaag, 11:35

De door Orange Architects ontworpen toren markeert de entree van de nieuwbouwwijk Nieuw Delft vanaf de westzijde. De toren biedt plek aan 85 woningen en een 200 vierkante meter omvattende horecaruimte.

MoederscheimMoonen ontwerpt nieuw bewegingscentrum voor zorglandgoed

Vandaag, 09:25

In opdracht van zorginstelling Ipse de Bruggen heeft MoederscheimMoonen Architects een nieuw bewegingscentrum ontworpen voor landgoed Hooge Burch in Zwammerdam. Bio-based materiaalgebruik en energieneutraliteit zijn uitgangspunten bij het ontwerp.

Amsterdam gaat meer woningen voor ouderen geschikt maken

Vandaag, 13:49

De gemeente past bestaande seniorenflats op verschillende manieren aan om ouderen langer zelfstandig te laten wonen.

FNV: minister moet ingrijpen na censuur door bestuur TU Delft

Vandaag, 12:12

Volgens de vakbond ‘rommelt het aan alle kanten’ bij de universiteit, nu het bestuur daar ‘censuur toepast om een kritisch artikel in het eigen universiteitsblad Delta onder het tapijt te vegen’.

Gelderland wil 12.000 huizen bouwen bovenop bestaande daken

Vandaag, 10:03

De provincie Gelderland denkt dat er komende vijf jaar 12.000 huur- en koopwoningen bijgebouwd kunnen worden door optoppen.

Zeeland investeert miljoenen in wonen, wegen en leefbaarheid

Gisteren, 16:31

Zo komt er van 2025 tot en met 2027 jaarlijks 3 miljoen euro beschikbaar voor het verbeteren van de bestaande woningvoorraad en het versnellen van de woningbouw.