THEMA: ZORG

Ontwerpleidraad voor dementerenden ouderen

22 oktober 2013, 12:02

Jarno Nillesen en Stefan Opitz van Wiegerinck architectuur stedenbouw schreven de publicatie ‘Dimensie voor dementie’ met opties en aandachtspunten voor het ontwerpen voor dementerenden. In het boek staan concrete ontwerpspecificaties; die ontwerpers en opdrachtgevers tot denken en discussiëren moeten aanzetten.

Tekst: Lisa Wagemans

In Nederland zijn er 250.000 mensen met alzheimer, hiervan komt een op de vijf mensen in een verpleeghuis terecht. Bij dementie valt de functie van het cognitief (boven)brein als eerste weg, waardoor de zintuiglijke waarneming belangrijker wordt voor het functioneren van deze mensen.

Naar dementie is er al veel onderzoek gedaan, echter zijn er weinig architectuurboeken te vinden over dit onderwerp. Jarno Nillesen en Stefan Opitz hebben daarom een overzicht gemaakt met de aandachtspunten voor het ontwerpen:
‘Dimensie voor dementie’.

Dimensie voor dementie
Nillesen heeft voor het onderzoek informatie ingewonnen bij experts uit wetenschap en praktijk. Daartoe werden door Wiegerinck “inspiratietafels”georganiseerd en werd er uitvoerig literatuurstudie verricht.

De auteurs kwamen tot de conclusie dat er weinig keiharde waarheden zijn. De publicatie laat daarom naast een uitgebreide behandeling van literatuurstudies vooral mogelijkheden zien. ‘Het boek moet opdrachtgevers en ontwerpers aanzetten tot discussie en nadenken’, vertelt Jarno Nillesen.

In het boek wordt aandacht besteed aan vijf hoofdonderdelen van een woonruimte:
zit,-slaapkamer en sanitair, gangen, woonkamer en keuken, entree en voordeur en buitenruimte. Van elke onderdeel worden verschillende opties genoemd met voordelen en nadelen. Ter illustratie zijn er ontwerpvoorstellen in een landschappelijke en stedelijke setting uitgetekend.

Ontwerpen
‘Er moet tijdens het ontwerpen vooral rekening worden gehouden met de beleving van deze groep mensen’, vertelt Nillesen, ‘een raam dat van plafond tot vloer loopt wordt bijvoorbeeld ervaren als een buitenruimte. Bewoners kunnen binnen daardoor als daadwerkelijk koud ervaren.’

‘Tijdens het ontwerpen moeten we gaan denken in wat deze mensen wél kunnen en ze stimuleren met voldoende prikkels’, vertelt Nillesen. Als voorbeeld noemt Nillesen het creëren van mogelijkheden tot lopen met daaraan gekoppelde rustpunten. En als sanitair zichtbaar is via bijvoorbeeld een glazen deur wordt deze waarschijnlijk eerder gebruikt. Dit werkt ook andersom. ‘Als kasten, met verpleeghulpmiddelen, dezelfde kleur krijgen als de wanden worden deze niet opgemerkt door de bewoners en openen ze deze kasten niet’, aldus Nillesen.

‘Je hebt verschillende soorten dementerenden’, licht Nillesen toe, ‘zenners zijn mensen die gestimuleerd moeten worden en dolers zijn erg beweeglijk. Dementerende hebben een gedoseerd aantal prikkels nodig. Zenners om gestimuleerd te worden bijvoorbeeld te gaan lopen en dolers juist te gaan zitten.’

Woningen ’t Loug in Delfzijl
In 2012 werd het ’t Loug in Delfzijl opgeleverd, waarin meerdere aspecten uit het boek zijn toegepast. Dit complex bestaat uit vier archetypische ‘huizen’, voor ouderen zorg. In deze gebouwen van twee verdiepingen hoog zijn de slaapkamers rondom de woonkamer geplaatst. De verkeersruimte wordt door kasten deels afgescheiden, hierdoor zijn er in het ontwerp geen gangen.

‘Het voordeel hiervan is dat de ouderen zich eenvoudiger kunnen oriënteren. En mensen die bedlegerig worden kunnen nog steeds bij de activiteiten van de woning betrokken worden door de deur open te zetten’, vertelt Nillesen. ‘Tevens kunnen dolers rondom de woonkamer lopen.

Het is belangrijk dat de bewoners kunnen kiezen waar zij gaan zitten. ‘De woonkamer moet worden verdeeld in zones’, aldus Nillesen, ‘bijvoorbeeld eten en zitten. Verder is de hiërarchie van privé – slaapkamer – en openbaar – woonkamer –
belangrijk.’

Toekomst
Nillesen zou graag verder willen gaan met het onderzoek over dementie. Hij kan zich voorstellen dat in de toekomst een ‘dimensie voor dementie 2.0’
wordt uitgebracht. ‘Het project ‘t Loug is net opgeleverd, we moeten nog onderzoeken of dit concept daadwerkelijk zo werkt als gedacht’, vertelt Nillesen, ‘hieruit kunnen we weer leren. Het zou bijvoorbeeld kunnen zijn dat er te weinig plekken zijn waar deze mensen zich kunnen terugtrekken.’

Nillesen vervolgt, ‘In de meeste woningen in Nederland wordt er boven geslapen en beneden gewoond, dit archetype is voor veel ouderen herkenbaar, dit zou mogelijk ook in verpleeghuizen kunnen worden vertaald.’ Tevens wil hij meer onderzoek verrichten naar invloed van het interieur.

Voor de toekomst zou Nillesen graag meer onderzoek willen doen naar de specifieke relatie tussen architectuur en bepaalde doelgroepen bijvoorbeeld bij autisme, syndroom van down of psychiatrische patiënten.

Trefwoorden

wiegerinck architectuur stedenbouw zorg dementie jarno nillesen

1	De knik maakt het verschil in woontoren The Muse maandag, 26 oktober
2	Amsterdam schrijft eerste tender uit voor kavel in Sluisbuurt vrijdag, 23 oktober
3	Een recept voor minder klein wonen dinsdag, 27 oktober
4	Forum Groningen verkozen tot BNA Beste Gebouw van het Jaar donderdag, 22 oktober
5	Zecc uitgeroepen tot Architect van het Jaar 2020 woensdag, 28 oktober

Gerelateerde nieuwsberichten

Brains Unlimited Maastricht officieel geopend

D/DOCK: ‘We moeten naar een hybride samenleving’

Ontwerpen voor dementerenden

Terugblik op 10 interviews over ouderenzorg

Wooncomplex dementerenden in Anna Paulowna

Nieuw ontvangstgebouw voor Sint Maartenskliniek

Arnhem krijgt indoor duikcentrum

'Verpleeghuizen verspillen miljard per jaar'

Bouw Van der Valk Hotel Nijmegen-Lent gestart

Bouw woonzorgcomplex Elshof gestart

Wiegerinck ontwerpt nieuwe huisvesting EPR

Polsbandje voor dementen Beste Zorgidee

Speciaal kamerscherm voor verzorgingshuis

Contact met buurt en natuur voor dementerenden

'Benoem een seniorenminister'

Architectenweb houdt Het Grote Zorgcongres

Wiegerinck revitaliseert Laurentius Ziekenhuis

Wiegerinck geeft medische kernpunten een plek

Wiegerinck ontwerpt gebouwen zorgpark Hilversum

Gerelateerde projecten

Tergooi

Wiegerinck

Andere nieuwsberichten

Atelier Kempe Thill wint prijsvraag Duitse gezondheidscampus

3 uur geleden

Het plan behelst onder meer een revalidatiekliniek, verzorgingstehuis en honderd zorgwoningen.

Zecc uitgeroepen tot Architect van het Jaar 2020

Vandaag, 14:06

Zecc kreeg met afstand de meeste stemmen van de door de jury genomineerde architecten(bureaus) voor de Architectenweb Award Architect van het Jaar.

Forum Groningen is Publiek gebouw van het Jaar 2020

Vandaag, 14:05

De jury heeft het project van NL Architects op woensdag 28 oktober als winnaar van de Architectenweb Award voor Publiek Gebouw van het Jaar bekend gemaakt.

Trippenhuiscomplex uitgeroepen tot Interieur van het Jaar 2020

Vandaag, 14:04

De jury heeft op woensdag 28 oktober het project van office winhov als winnaar van de Architectenwenb Award Interieur van het Jaar bekend gemaakt.

Expositie belicht relatie directeur Glasfabriek met befaamde architecten

Vandaag, 10:57

In het Glasmuseum in Leerdam is deze maand de tentoonstelling 'Cochius en de architecten - brieven van Frank Lloyd Wright, De Bazel en Berlage' gestart.

Amsterdam wil opdelen woningen door beleggers voorkomen

Vandaag, 09:12

De gemeente Amsterdam scherpt de woonregels aan in een poging woningen betaalbaar te houden.

Bouw Het Grote Huis op Landgoed Duivenvoorde gestart

Gisteren, 15:19

Powerhouse Company is verantwoordelijk voor het gebouwontwerp, het landschapsontwerp komt van DELVA Landscape Architecture / Urbanism.

Bouw vreest ontslaggolf door stikstofbeperkingen

Gisteren, 09:08

Hiervoor waarschuwen voorzitter Maxime Verhagen van Bouwend Nederland, voorzitter Doekle Terpstra van Techniek Nederland en voorzitter Bernard Wientjes van de Bouwagenda.

Winnaars Dutch Design Awards 2020 bekend

26 oktober, 5:08

Onder de winnaars Forum Groningen van NL Architects, het programma Water As Leverage van de Rijksoverheid en een ontwerper die zijn gezichtsvermogen verloor.